پل‌زدن به تاریخ با مستندی از یک پل تاریخی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، «وِرس» مستندی چند جانبه و دارای ابعاد مختلف که تماشای آن برای طیف متنوعی از مخاطبان جذاب است. «ورس» از یک سو، مستند تاریخی درباره تاریخچه پل ورسک است و از سوی دیگر ابعاد فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی و اجتماعی روستای ورسک و تاثیرات این پل بر روی زندگی مردم را واکاوی می‌کند. در نگاهی جامع‌تر نیز مستند به ساحت سیاست و عمران کشور نزدیک شده و اوضاع راه آهن کشور را با بررسی موردی پل ورسک به تصویر می‌کشد.
دغدغه شخصی و زیست فیلمساز
شاید مهم‌ترین و نخستین دلیل موفقیت این مستند مهجور، علاقه و عرق شخصی فیلمساز به این منطقه باشد. جواد وطنی که اهل فیروزکوه است از دوران کودکی به این پل علاقه داشته و در این باره گفته که از بچگی کنجکاو پل ورسک بوده. به طنز یا جد می‌گوید «پدرم همیشه مرا زیر صندلی قطار پنهان می‌کرد تا بلیط نخرد!» و او همیشه می‌خواست پل را ببیند. وقتی بزرگ شد و رفت دانشگاه، اولین دوربین را که خرید رفت سراغ این پل باشکوه و خاطره‌انگیز.
این نزدیکی به سوژه و عشق به ساخت آن سبب شده که تولید این مستند ۵ سال به طول بیانجامد. وطنی درباره آغاز شکل‌گیری این پروژه گفت: «انتخاب موضوع برایم بسیار مهم بود. آشنایی من با جغرافیا و فرهنگ مازندران به تجربه زیست خودم بازمی‌گردد. راه‌آهن در مناطق کوهستانی ایران ساختاری فنی و پیچیده دارد، به‌ویژه پل استراتژیک ورسک که نه‌تنها یک شاهکار مهندسی و معماری است، بلکه یکی از مهم‌ترین نماد‌های راه‌آهن سراسری ایران به شمار می‌رود. این پل نقشی کلیدی در ارتباط مردم شمال با سایر نقاط کشور، تبادل فرهنگی و تغییر سبک زندگی منطقه داشته است.»
پژوهش و اسناد
یکی دیگر از وجوه بااهمیت مستند ورس اسناد و مدارکی است که در قالب اسناد کتابخانه‌ای و پژوهش میدانی گردآوری شده است. تصاویر مربوط به ساخت پل، تصاویر مردم روستای ورسک و همچنین تصاویری که از کمپانی دانمارکی سازنده پل گرفته شده به‌خوبی بیانگر موضوع و سندیت اتفاقات آن است و سبب شده اعتبار مستند ورای یک سلیقه و نظر شخصی باشد و از سوی دیگر به مستندی مصاحبه محور بدل نشود که بار دیگر بحث سلیقه و غرض‌ورزی مطرح شود. وطنی در مقام فیلمساز به دل تاریخ و اسناد تاریخی رفته و سعی کرده به ناب‌ترین و واقعی‌ترین شکل ممکن تاریخ تولید یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و پل‌های استراتژیک ایران را به تصویر درآورد.
او در ارتباط با چندبعدی بودن مستند نیز گفته است: «مستند «وِرس» روایتی از تاریخ معاصر ایران است؛ جایی که سیاست، جنگ جهانی، معماری و زندگی مردم درهم‌تنیده می‌شود. ساخت این فیلم برای من تلاشی بود برای ثبت یک میراث مشترک و نشان‌دادن این واقعیت که راه‌آهن شمال فقط ریل و پل نیست؛ بلکه روایت زندگی مردمی است که با آن تغییر کردند.»
تدوین و تصویربرداری
برای مستند‌های تاریخی علاوه بر یافتن اسناد و مدارک دست‌اول و دیده نشده، تنظیم و تسلط بر این اسناد برای روایت مستندگونه نیز از اهمیت زیادی برخوردار است چه بسیار مستند‌هایی بودند که اسناد تصویری و نوشتاری نابی را تهیه کرده بودند، اما در مرحله تدوین با شلختگی و نبودن تسلط لازم نتوانستند کنه و بنه مطلب را ادا کنند و اثری شلوغ و غیرمنسجم تولید کردند این در حالی است که در این مستند، تسلط سازندگان بر موضوع و شیوه ارتباط‌دادن مطالب از طریق کات زدن و تدوین از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. اصولاً در سینمای مستند به‌خصوص مستند‌های تاریخی، تدوین از اهمیت بسزایی برخوردار است و درآمدن یا درنیامدن مستند تا حد زیادی به مونتور کار ارتباط پیدا می‌کند.
وطنی در این باره گفته است: «اسناد و عکس‌ها در جا‌های مختلف گم بود. یکی‌دو آلبوم به ما دادند، ما آنها را مرتب کردیم، عکس‌ها را در ابعاد منطقی دوباره اصلاح و چاپ کردیم و به آنها هدیه دادیم. روند جمع‌آوری سند و مدرک با این مدل پیش می‌رفت ولی هنوز سند دست‌اول و ناب گیر نیامده بود. کارگردان این اسناد را از شرکت COWE می‌گیرد و در فیلم استفاده می‌کند.»
مستندی که به ورطه تکرار نیفتاد
یکی دیگر از موارد اهمیت مستند «ورس» این است که نخواسته در یک بعد و گونه محدود بماند برای نمونه به‌راحتی می‌توان تصور کرد که مستند می‌توانست به ورطه تکرار مستند‌های تاریخی بیفتد، اما باهوش و هدف‌گذاری سازندگان به مستندی توسعه‌محور و استراتژیک بدل شده که نه‌تنها برای مردم و مخاطبان عادی بلکه برای مدیران سینمایی و سیاسی نیز قابل‌نمایش است و ضمن تبیین موضوع به بیان راهکار‌ها و آسیب‌های احتمالی نیز می‌پردازد.
بحث آخر پیرامون مستند به موضوع ممیزی بازمی‌گردد. برخی با نگاهی صرفاً سیاسی به روند اتفاقات ورس نگاه کردند درحالی‌که سازندگان با دیدی وسیع‌تر خواسته بودند مسائل اجتماعی و تاریخی آن زمان را دست‌مایه ساخت مستند قرار دادند. به هرترتیب نسخه ۵۲ دقیقه‌ای به نمایش درآمده در فیلیمو فاقد ممیزی است.
وطنی در این باره می‌گوید: «در سرتاسر این مستند شاهد حس تعلق فوق‌العاده مردم نسبت به این پل هستیم. یکی از اهلی به من می گفت همه ما که در آن کار می‌کردیم، همدیگر را برادر خطاب می‌کردیم. واقعاً مثل یک خانواده بودیم. گفته‌های مردم حاکی از این واقعیت است که این پل سبب شد روستای عباس‌آباد از بن‌بست خارج شود و پروبالی بگیرد.
مستند ۵۲ دقیقه‌ای ورس محصول سال ۱۳۹۵ با همت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در فیلیمو اکران آنلاین شده است.
انتهای پیام/
