جانبداری الگوریتمی ایکس و اینستاگرام؛ بی‌‌طرفی الگوریتمی ایتا

گروه فناوری خبرگزاری آنا، «مهدی رضا برنا» دکتری هوش مصنوعی از دانشگاه تربیت مدرس و کارشناس فضای سایبر، در یادداشتی، ضمن بررسی گذارۀ برجسته شده توسط برخی جریان‌های مشکوک دربارۀ ضرر پیام‌رسان‌بومی ایتا برای کاربران ایرانی، به تأثیر الگوریتم‌ها در دنیای رسانه‌های اجتماعی در شکل‌دهی افکار عمومی پرداخته است. 

وقتی نمایندگان مجلس آمریکا مدیرعامل تیک‌تاک را سین جیم می‌کردند یک سوال نقشی اساسی داشت. آن‌ها به دفعات به مدیرعامل تیک‌تاک می‌گفتند درست است که تو به همه قوانین آمریکا تن داده‌ای، اینجا مالیات می‌دهی، یک بایت داده آمریکایی هم خارج نمی‌کنی ولی ما باید بدانیم الگوریتم‌های تو چیست چون این باعث ایجاد خطر امنیت ملی برای ما می‌شود؟ اما این الگوریتم‌ها چیست که آنقدر برای نمایندگان آمریکایی مهم بود؟

در شبکه‌های اجتماعی شبیه تیک‌تاک، توییتر یا اینستاگرام، هوش مصنوعی به کاربر پیشنهاد می‌دهد چه مطلبی را ببیند. در واقع این هوش مصنوعی است که به کاربر می‌گوید اول چه کلیپی را مشاهده کند، بعد از آن کدام را و بعد از آن کدام را. این یعنی شبکه اجتماعی برای هر کاربر با توجه به ویژگی‌های آن کاربر مطالب جداگانه‌ای برای مشاهده پیشنهاد می‌دهد. به نحوه انتخاب این مطالب در شبکه اجتماعی الگوریتم گفته می شود. البته الگوریتم معنای وسیع‌تری دارد اما در مورد شبکه‌های اجتماعی این معنی منظور گویندگان است.

الگوریتم‌ها در گذر زمان روی کابران تاثیرات شگرفی می‌گذارند. نوجوان پانزده ساله ای را در نظر بگیرد که تا بیست سالگی هر روز سه ساعت در شبکه اجتماعی‌ای مثل اینستاگرام وقت می‌گذراند. این شبکه اجتماعی در طی این پنج سال با هوش مصنوعی به او می گوید هر لحظه چه ببیند‌. اولین روزها چه ببیند، روزهای بعد چه ببیند، ماه بعد چه ببیند، سال بعد چه ببیند و همینطور تا همیشه. طبیعتاً این ابزار بهترین ابزار بزای ذائقه‌سازی برای مخاطب می‌باشد. مخاطبی که در دستان هوش مصنوعی اینستاگرام برایش هر لحظه تعیین می‌شود که چه چیزی ببیند به نوبه خود ممکن است دچار فیلترینگ حبابی کند. یعنی آنقدر مدام کلیپ‌های همفکران خود را ببیند که احساس کند همه دنیا شبیه به خودش فکر می‌کنند و حتما برحق است. این یعنی ایجاد چند قطبی‌های کاذب. همین موارد بود که سیاستمداران آمریکایی را حساس می‌کرد. آن‌ها می‌گفتند این قابلیت نباید در اختیار خارجی‌ها (چینی‌ها) باشد چرا که از آن علیه منافع جامعه آمریکایی استفاده می کنند.

شبکه‌های اجتماعی داخلی مانند ایتا فاقد الگوریتم‌های پیشنهاد دهنده مطلب می‌باشند و به همین دلیل نسبت به شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و توییتر به مراتب کمتر کابران را دچار فیلترینگ حبابی می‌کنند.

لشکرهای سایبری رباتیک با هوش مصنوعی کجا فعالیت می‌کنند؟

مورد دیگری که باعث می‌شد کاربران شبکه‌های اجتماعی خارجی از واقعیت دورتر شوند لشکرهای سایبری رباتیک است که در تمام شبکه‌های اجتماعی خارجی مرسوم در کشور امکان حضور دارند) ویژگی(OpenAPI  ولی در شبکه‌های اجتماعی داخلی امکان حضور ندارند. در واقع جاهایی مثل موساد ده‌ها هزار کاربر با هوش مصنوعی درست می‌کنند که مثلا شما فکر کنید طرفداران رضا پهلوی در کشور خیلی زیاد هستند و نوشته‌ها و مطالب آنها خیلی لایک می خورد و کامنت موافق دارد. موضوعی که در جنگ دوازده روزه اثبات شد فقط در توهمات ایجاد شده توسط شبکه های اجتماعی خارجی وجود دارد و در واقعیت طرفداران پهلوی در کشور تقریبا هیچ بود. این در حالی است که در شبکه‌های اجتماعی داخلی مانند ایتا به لحاظ فنی امکان ایجاد لشکر سایبری رباتیک وجود ندارد.

آیا همه‌ی کاربران یک شبکه اجتماعی از یک جناح خاص هستند؟

تعداد کاربران فعال روزانه DAU به تعداد کاربرانی گفته می‌شود که هر روز به شبکه اجتماعی سر می‌زنند. با توجه به تعداد کاربران روزانه بالای بیست میلیونی در ایتا امکان منتسب کردن همه آن‌ها صرفا به یک جناح خاص عاقلانه به نظر نمی‌رسد. 

در پایان باید گفت ایده بیطرفی شبکه های اجتماعی سال‌هاست که رد شده است. شبکه‌های اجتماعی بی‌طرف نیستند و صاحبان آن‌ها می‌توانند به راحتی روی مخاطبان تاثیرات دلخواه خود را بگذارند‌. در این راستا دو ابزار الگوریتم‌های پیشنهاد دهنده و لشکرهای رباتیک با هوش مصنوعی بسیار محیط شبکه اجتماعی را برای دستکاری مساعد می‌کنند که این دو ابزار در شبکه های اجتماعی خارجی وجود دارد ولی در اکثر شبکه‌های اجتماعی داخلی مانند ایتا وجود ندارد. 
به همین دلیل است که در مواقع حساس مانند جنگ دوازده روزه کابران اینستاگرام و توییتر به مراتب بیشتر از کاربران شبکه‌های اجتماعی داخلی ترسیده بودند و اصطلاحا توی دلشان خالی شده بود. چون الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی آمریکایی، آن‌ها را هدایت می‌کردند و لشکرهای سایبری فعال در شبکه‌های اجتماعی خارجی به کمک تولیدکنندگان محتوی‌های جعلی می‌آمدند تا لایک و کامنت بیشتری بگیرند و بسیار زیادتر از واقعیت جلوه کنند.