دوستی‌های زنانه راز بقای شامپانزه‌های نوزاد
طبق پژوهش جدید صورت گرفته روی شامپانزه‌های شرقی (Pan troglodytes schweinfurthii) در پارک ملی «گـُمبه» تانزانیا، شامپانزه‌های ماده‌ای که در یک سال قبل از زایمان یکپارچگی اجتماعی (Social integration) بیشتری با سایر ماده‌ها داشتند، شانس بیشتری داشتند تا فرزندی به دنیا بیاورند که زنده بماند و رشد کند.
این مسئله زمانی جالب توجه می‌شود که بدانیم شامپانزه‌های ماده برخلاف بسیاری از گونه‌های دیگر، معمولا پس از رسیدن به بلوغ جنسی گروه مادری خود را ترک می‌کنند و در یک گروه اجتماعی جدید و دور از خانواده‌شان جای می‌گیرند و به این ترتیب بیشتر آن‌ها در نزدیکی مادران یا خواهران خود زندگی نمی‌کنند.
روند تحقیقات
پژوهشگران دانشگاه تحقیقات خصوصی دوک (Duke University) آمریکا برای آزمایش ارتباط میان رفاقت‌ها و بقای فرزندان، بیش از سه دهه داده‌های رفتاری ۳۷ شامپانزه مادر و ۱۱۰ فرزند آن‌ها را تجزیه و تحلیل کردند.
آن‌ها در این پژوهش یک شاخص کلی یا جامع اجتماعی بودن (Composite Sociality Index) را طراحی و استفاده کردند. این شاخص شامل دو مؤلفه اصلی بود:
ـ مدت زمانی که شامپانزه‌های ماده صرف همراهی بایکدیگر می‌کردند؛ یعنی کنارهم وقت می‌گذراندند. (Association)
ـ مدت زمانی که صرف جوریدن (Grooming) یکدیگر می‌کردند؛ یعنی جستجوی بدن یکدیگر و کشتن انگل‌های خارجی آن.
تمرکز آن‌ها روی یک سال قبل از تولد بچه شامپانزه‌ها بود تا مطمئن شوند که روابط اجتماعی قبل از تولد باعث بقای نوزاد شده است یا خیر.
نتایج
طبق یافته‌های آن‌ها که در مجله آی‌ساینس (iScience) منتشر شده است نوزادان مادرانی که پیوند‌های اجتماعی قوی‌تری داشتند، به طور قابل توجهی شانس بهتری برای زنده ماندن تا پایان سال نخست زندگی را داشتند. لازم به ذکر است که در طول سال نخست، بیشترین نرخ مرگ و میر نوزادان رخ می‌دهد.
نوزاد مادری که دو برابر بیشتر از سایر ماده‌ها اجتماعی بود، ۹۵ درصد شانس داشت که سال نخست زندگی را پشت سر بگذارد و این رقم برای شامپانزه ماده‌ای که امتیاز اجتماعی بودنش نصف میانگین جامعه بود به ۷۵ درصد می‌رسید. این تاثیر تا سن پنج سالگی که تقریبا سن از شیر گرفتن شامپانزه‌ها است، ادامه داشت.
سپس تیم پژوهش بررسی کرد که آیا داشتن خویشاوندان ماده نزدیک (مانند خواهر یا مادر) در گروه، عامل اصلی افزایش شانس بقای فرزندان است؟ پاسخ منفی بود. آن‌ها همچنین بررسی کردند که آیا داشتن پیوند با نر‌ها — که احتمالا می‌توانند حمایت فراهم کنند — کلید موضوع است؟ پاسخ همچنان منفی بود. آنچه بیش از همه اهمیت داشت، داشتن ارتباطات اجتماعی با سایر ماده‌ها، صرف نظر از رابطه خویشاوندی بود.
نویسندگان این پژوهش می‌گویند علت دقیق مزیت بقای فرزندان مادران اجتماعی‌تر را نمی‌دانند؛ اما چندین احتمال در این خصوص ارائه می‌دهند:
ماده‌های اجتماعی ممکن است کمتر از سوی سایر ماده‌ها مورد آزار و اذیت قرار گیرند، بیشتر در دفاع از قلمرو غذایی یا محافظت از فرزندان خود کمک بگیرند یا احتمال کشته شدن فرزندانشان از سوی یکی دیگر از اعضای گروه کمتر باشد. ارتباطات اجتماعی همچنین ممکن است به این ماده‌ها کمک کرده باشد که در طول بارداری در شرایط بهتری – احتمالا تغذیه بهتر و استرس کمتر - بمانند و به فرزندانشان از همان ابتدا شانس بهتری بدهند.
شامپانزه‌های ماده که اجتماعی بودند پس از تولد نوزادانشان نیز همچنان اجتماعی باقی ماندند. این مسئله نشانه‌ای از روابط پایدار و نه اتحاد‌های کوتاه‌مدت است.
بکارگیری نتایج در جوامع انسانی
جوزف فلدبلوم (Joseph Feldblum)، استادیار پژوهشی انسان‌شناسی فرگشتی دانشگاه دوک و نویسنده اصلی این پژوهش می‌گوید: نتایج ما رابطه علی و معلولی را اثبات نمی‌کند؛ اما به ارزش احاطه شدن از سوی دیگرانی که از شما حمایت می‌کنند یا حداقل با شما کنار می‌آیند، اشاره دارد.
او همچنین می‌گوید: «ما انسان‌ها به طرز چشمگیری اهل مشارکت و همکاری هستیم. ما در مقیاس‌هایی با هم همکاری می‌کنیم که در قلمرو حیوانات تقریبا بی‌نظیر است. زنان در جوامع بشری که به خویشاوندان خود دسترسی ندارند – به عنوان مثال به علت نقل مکان به شهر یا روستای جدید - هنوز هم می‌توانند پیوند‌های محکمی ایجاد کنند که می‌تواند برای آن‌ها مفید باشد. مطالعه این پویایی‌های اجتماعی در شامپانزه‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا بفهمیم چگونه تکامل یافته‌ایم تا به گونه‌ی اجتماعی و اهل مشارکت امروزی تبدیل شویم».
دوستی در دنیای حیوانات
این نخستین بار نیست که پژوهشگران به نقش حمایت‌های اجتماعی در بقای حیوانات پی برده‌اند. در همین راستا به عنوان مثال پیش از این، مطالعاتی روی دلفین‌ها و فیل‌ها نشان داده است که روابط دوستانه، میزان بقا را افزایش می‌دهد.
در سال ۲۰۱۲ پژوهشی روی دلفین‌های بینی‌بطری انجام شد و نشان داد شبکه‌های اجتماعی اولیه در دوران نوزادی نقش مهمی در پیش‌بینی بقای این دلفین‌ها در دوران نوجوانی داشته است. نتایج این پژوهش در مجله پلاس وان منتشر شده است.
همچنین در سال ۲۰۲۲ پژوهشی که از سوی مجله کامینیوکیشن بیولوژی (Communications Biology) منتشر شد نشان داد زندگی در گروه‌هایی متشکل از همسالان می‌تواند سطح استرس فیل‌های یتمی را کاهش دهد که مادرانشان در اثر شکار غیرقانونی عاج و خشکسالی‌های طولانی مدت جان خود را از دست می‌دهند.
در پژوهش سال ۲۰۲۲ دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس نیز مشخص شد میمون‌های کپوچین ماده بالغ که بهتر در شبکه‌های اجتماعی با سایر میمون‌های بالغ ادغام می‌شوند، معمولا طول عمر بیشتری دارند.
انتهای پیام/
