اولین خاکسپاری با تابوت قارچی در آمریکا

شرکتی هلندی با ساخت تابوت‌هایی از ریشه‌های زنده قارچ، گزینه‌ای انقلابی برای خاکسپاری‌های سبز ارائه کرده است؛ تابوتی که تنها در یک هفته رشد می‌کند، در چند هفته تجزیه می‌شود و به خاک، جان تازه‌ای می‌بخشد. اگر دفن شدن در آغوش زمین برایتان مهم است، شاید وقت آن رسیده است که با تابوت‌های قارچی آشنا شوید؛ تابوت‌هایی که به‌جای جداکردن انسان از طبیعت، او را به بخشی از چرخه زیست بازمی‌گردانند. 

در دنیایی که تغییرات اقلیمی، بحران پسماند، و فشار بر منابع طبیعی، زندگی و مرگ انسان را تحت تأثیر قرار داده‌اند، نسل جدیدی از تابوت‌ها با الهام از طبیعت، در حال جایگزینی با روش‌های دفن سنتی است. یک شرکت هلندی، به نام «لوپ بایوتک» (Loop Biotech)، با طراحی تابوت‌هایی از ریشه قارچ‌ها، راهی تازه برای بازگشتِ سازگار با محیط زیست به زمین پیشنهاد می‌دهد. این تابوت‌ها که «کوکون زنده» (Living Cocoon) نام دارند، نه‌تنها زیست‌تخریب‌پذیر هستند بلکه درون خود، سازوکاری برای بازسازی خاک نیز دارند.

قارچ‌ها؛ شریک زندگی تا پس از مرگ

آنچه لوپ بایوتک ساخته، تنها یک تابوت نیست. این تابوت‌ها از «میسیلیوم» (Mycelium)، یعنی ساختار ریشه‌ای و شبکه‌مانند قارچ‌ها ساخته شده‌اند؛ رشته‌هایی سفید و نازک که در دل خاک رشد می‌کنند و نقش حیاتی در بازیافت مواد آلی ایفا می‌کنند. در واقع، میسیلیوم همان شبکه‌ای است که قارچ‌ها از طریق آن با خاک، درختان و دیگر ارگانیسم‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و باعث تجزیه پسماند‌های طبیعی می‌شوند.

با بهره‌گیری از این ویژگی، میسیلیوم می‌تواند بدن انسان را به‌طور طبیعی و سریع‌تر از روش‌های سنتی تجزیه کرده، مواد مغذی را به خاک بازگرداند و اثر منفی دفن معمولی را کاهش دهد. بر خلاف تابوت‌های چوبی یا فلزی که ممکن است ده‌ها سال در خاک بمانند، یا با لاک و رنگ‌های سمی دفن شوند، این تابوت ظرف چند هفته تجزیه می‌شود و به طبیعت بازمی‌گردد.

از معماری به خاکسپاری؛ داستان شکل‌گیری ایده

«باب هندریکس» (Bob Hendrikx)، بنیان‌گذار این پروژه، ابتدا دانشجوی معماری در دانشگاه «دلفت» (Delft) هلند بود. او در حال طراحی مفهومی به نام «خانه زنده» (Living Home) با استفاده از میسیلیوم بود؛ خانه‌ای که قابلیت خودترمیمی داشت. اما پرسشی ساده مسیر زندگی‌اش را تغییر داد: «اگر کسی در این خانه بمیرد، چه می‌شود؟»

این سؤال ذهنش را به این سمت برد که چرا نباید از میسیلیوم، برای بازگشت بدن انسان به خاک استفاده کرد؟ هندریکس که خود طرفدار محیط زیست است، ایده‌اش را در قالب پایان‌نامه ارائه داد و کمی بعد، شرکت خود را در سال ۲۰۲۱ تأسیس کرد.

اولین خاکسپاری رسمی با تابوت قارچی در آمریکا

به تازگی نخستین مراسم خاکسپاری با تابوت لوپ بیوتک در ایالت مین (Maine) آمریکا برگزار شد. مراسمی صمیمی در دل طبیعت، جایی که تابوت قارچی با گل‌های آفتابگردان تزیین شده بود. هندریکس و مارسیا آنکر (Marcia Anker) در کنار قبر ایستاده بودند؛ مراسم برای پدر مارسیا برگزار می‌شد. او سال‌ها گفته بود که می‌خواهد «برهنه در دل جنگل» دفن شود. حالا آرزویش با تابوتی که نه سنگین بود، نه فلزی و نه مضر برای محیط زیست، محقق شده بود.

خانه نهایی به جای خانه ابدی

هندریکس می‌گوید: «شاید من تنها معمار جهان باشم که یک خانه نهایی طراحی کرده‌ام.» خانه‌ای که برخلاف خانه‌های آجری، ساکنش را با طبیعت یکی می‌کند و آن را از طبیعت جدا نمی‌‎کند.
این تابوت‌ها حدود ۴۰۰۰ دلار قیمت دارند، اما در برابر تابوت‌های چوبی تزئینی یا خدمات خاکسپاری پرهزینه در کشور‌های غربی، هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه به‌شمار می‌آید. این تابوت‌ها در کمتر از هفت روز، در شرایط ویژه‌ای از میسیلیوم رشد داده می‌شوند؛ بدون استفاده از فلز، چسب یا مواد سمی.

دفن‌های سنتی؛ بار اضافه بر زمین

بر اساس آمارهای منتشر شده در مجله «سرینیتی ریج‌ام‌دی» (serenity ridgemd)، هر ساله میلیون‌ها تن چوب، فلز، بتن و سایر مواد فرآوری‌شده در روند خاکسپاری به خاک برمی‌گردند، اما نه به شکل سالم. در آمریکا، دفن سنتی هر سال بیش از ۳۰ میلیون متر چوب و صد‌ها هزار لیتر مواد شیمیایی به خاک تزریق می‌کند. افزون بر آن، تابوت‌های فلزی یا سنگی برای ده‌ها سال تجزیه نمی‌شوند، و ردپایی ماندگار از انسان در دل طبیعت به‌جا می‌گذارند.
در مقابل، تابوت‌های قارچی طی چند هفته با کمک باکتری‌ها و قارچ‌ها تجزیه می‌شوند. میسیلیوم همچنین به پاکسازی خاک کمک می‌کند و به‌جای ایجاد آلودگی، محیط را حاصلخیزتر می‌سازد.

قارچ؛ فراتر از غذا

در سال‌های اخیر، دانشمندان و طراحان خلاق به مزایای میسیلیوم در صنعت توجه کرده‌اند. از تولید «چرم گیاهی» گرفته تا مصالح ساختمانی و بسته‌بندی‌های تجزیه‌پذیر. اکنون این ماده به آخرین مرحله زندگی انسان هم رسیده است. شرکت‌هایی نیز از میسیلیوم برای تولید محصولات جایگزین چرمی یا عایق‌های ساختمانی استفاده می‌کنند

این شرکت تنها یکی از بازیگران این تغییر فرهنگی است. جنبش «خاکسپاری سبز» یا «دفن سازگار با محیط زیست» (Green Burial) در کشور‌های غربی در حال گسترش  است؛ حرکتی که دفن بدون تابوت‌های سنگین، بدون بالشت‌ها یا رنگ‌ها و لاک‌های شیمیایی را تبلیغ می‌کند.
در بریتانیا، قبرستان‌های سبز از دهه ۱۹۹۰ رشد کرده‌اند و در آمریکا، ایالت‌هایی مانند کالیفرنیا، واشنگتن و اورگان مجوز دفن با روش‌های جایگزین را صادر کرده‌اند.

گام بعدی چیست؟

هندریکس امیدوار است روزی برسد که دفن طبیعی نه تنها یک گزینه، بلکه هنجار اجتماعی باشد. او می‌گوید: «ما باید مرگ را دوباره با زندگی پیوند بزنیم. نه فقط پایان، بلکه بازآفرینی.»

شاید زمان آن فرا رسیده  است که درباره مرگ هم به سبک زندگی پایدار فکر کنیم. آن‌گونه که می‌خوریم، سفر می‌کنیم، لباس می‌پوشیم، حالا زمان آن است که انتخاب کنیم چگونه از این دنیا برویم. تابوت‌های قارچی تنها یک نوآوری زیست‌محیطی نیستند، بلکه نماد بازگشت به حلقه زندگی‌اند. راهی برای مردن، به‌گونه‌ای که زندگی را برای طبیعت ادامه دهیم.