هوش مصنوعی به‌زودی دارو می‌سازد؟

به گزارش خبرگزاری آنا؛ شرکت Isomorphic Labs که در سال ۲۰۲۱ از پروژه AlphaFold شرکت گوگل دیپ‌مایند منشعب شد، امروز اعلام کرد پیشرفت‌های صورت گرفته در توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی منجر شده تا نخستین دارو‌های طراحی‌شده توسط این شرکت برای آغاز آزمایش‌های انسانی در آینده نزدیک آماده شوند. سخنان کالین مرداک، رئیس Isomorphic Labs و از مدیران کلیدی گوگل دیپ‌مایند، در مصاحبه با نشریه Fortune نشان می‌دهد تیم‌های تحقیقاتی این شرکت در لندن به طور فعال در حال طراحی دارو‌های ضد سرطان با کمک مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی هستند و هم‌اکنون برای آغاز گام‌های عملی بعدی در زمینه آزمایش انسانی برنامه‌ریزی می‌کنند.

Isomorphic Labs نتیجه گسترش پروژه AlphaFold است؛ سامانه‌ای که نقش مهمی در پیش‌بینی ساختار سه‌بعدی پروتئین‌ها داشت و با افزایش دقت پیش‌بینی‌های زیستی راه را برای مدل‌سازی تعامل پروتئین‌ها با سایر مولکول‌های زیستی و شیمیایی، از جمله دارو‌ها و DNA هموار کرد. نسخه جدید این فناوری با نام AlphaFold ۳ اکنون قادر است تعاملات پیچیده‌تری در سطح مولکولی را شبیه‌سازی کند؛ مسئله‌ای که پیش از این یکی از چالش‌های بزرگ علم داروسازی محسوب می‌شد.

اطلاعات موجود نشان می‌دهد Isomorphic Labs در سال ۲۰۲۴ همکاری‌هایی با شرکت‌های بین‌المللی داروسازی از جمله Novartis و Eli Lilly را آغاز کرده است. این همکاری‌ها منجر به تبادل دانش فنی و تلفیق تجربیات این شرکت‌ها با فناوری‌های هوش مصنوعی برای توسعه دارو‌های جدید شده است. همچنین پس از رونمایی از نسخه جدید سامانه AlphaFold، جذب سرمایه‌ای بالغ بر ۶۰۰ میلیون دلار از سرمایه‌گذاران بین‌المللی، امکان توسعه زیرساخت‌های پژوهشی و افزایش منابع انسانی این شرکت را فراهم کرده است.

هدف اصلی Isomorphic Labs ساخت یک موتور طراحی داروی مبتنی بر هوش مصنوعی است؛ ابزاری که بتواند با ادغام الگوریتم‌های پیشرفته و تخصص داروسازی روند کشف و بهینه‌سازی دارو‌ها را به صورت قابل توجهی تسریع کند. این شرکت با تأکید بر تعامل نزدیک میان دانشمندان حوزه زیست‌فناوری و توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی، فرایندی را دنبال می‌کند که در آن مدل‌های یادگیری ماشین بتوانند به سرعت مولکول‌های موثر را شناسایی و به پژوهشگران معرفی کنند، تا پس از بررسی‌های لازم وارد مراحل آزمایشگاهی و بالینی شوند.

فرآیند توسعه دارو از طریق هوش مصنوعی در Isomorphic Labs شامل چندین مرحله کلیدی است. ابتدا، مدل‌های AlphaFold ساختار سه‌بعدی پروتئین‌ها و نقاط تعامل بالقوه آنها را شناسایی می‌کنند. سپس مدل‌های دیگر برای شبیه‌سازی رفتار‌های بالقوه دارو در محیط‌های زیستی، ارزیابی سمیت، شناسایی عوارض جانبی و پیش‌بینی تداخلات دارویی به کار گرفته می‌شوند. پس از تکمیل این مراحل، پروژه وارد فاز آزمایش‌های آزمایشگاهی مرسوم و سپس مطالعات بالینی انسانی خواهد شد؛ فرآیندی که برای تأیید ایمنی و اثربخشی دارو دارای استاندارد‌های مشخص بین‌المللی است و به تایید نهاد‌های نظارتی نیاز دارد.

به گفته مدیران شرکت، Isomorphic Labs در نظر دارد نخستین کاربرد مدل‌های خود را بر درمان سرطان متمرکز کند. هرچند هنوز اطلاعات دقیقی در مورد نوع خاص سرطان هدف و ماهیت دارو‌های آزمایشی منتشر نشده است، اما این گام می‌تواند بستر تازه‌ای برای ارتقاء کارایی و سرعت تولید دارو در مواجهه با بیماری‌های پیچیده فراهم کند.

این رویکرد، بخشی از روند جهانی استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌های علوم زیستی و پزشکی است. طی ماه‌های اخیر، گزارش‌هایی از سوی شرکت‌های فناوری مانند مایکروسافت و مراکز پژوهشی دانشگاهی در مورد توسعه سامانه‌های غربالگری و تشخیص هوشمند بیماری‌ها منتشر شده است. برای نمونه، سامانه جدید Microsoft AI Diagnostic Orchestrator مدعی دقت چهاربرابری نسبت به پزشکان در تشخیص برخی بیماری‌های پیچیده شده است.

افزایش استفاده از هوش مصنوعی در روند کشف دارو، علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه، می‌تواند باعث کاهش آزمون و خطا‌های پرهزینه و افزایش دسترسی بیماران به گزینه‌های درمانی نوین شود. با این حال، کارشناسان بر ضرورت رعایت رویه‌های دقیق بالینی تاکید دارند و خاطرنشان می‌کنند که هر فناوری جدید، پیش از ورود گسترده به بازار، باید کارایی و ایمنی خود را طی مطالعات گسترده و بررسی‌های نظارتی اثبات کند.

کالین مرداک نیز با اشاره به برنامه‌های آتی Isomorphic Labs تاکید کرد: «رویای ما ساخت ابزار‌هایی است که در آینده بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن راهکار درمانی برای هر نوع بیماری ارائه دهند». به نظر می‌رسد حرکت این شرکت انگلیسی-آمریکایی می‌تواند زمینه‌ساز تحولات عمیق در صنعت داروسازی جهانی باشد و مسیر‌های تازه‌ای را پیش‌روی پژوهش‌های درمانی قرار دهد.

گفتنی است که تاکنون توضیحات تکمیلی درباره جزئیات پروژه‌های آزمایشی نخست این شرکت اعلام نشده و Isomorphic Labs از ارائه اطلاعات بیشتر پیرامون نوع بیماری هدف اولین آزمایش انسانی خودداری کرده است.

با این حال، با رسیدن گام‌های هوش مصنوعی به آستانه آزمایش‌های انسانی برای طراحی دارو، روندی نو در حوزه درمان بیماری‌ها در حال شکل‌گیری است که نه تنها می‌تواند آینده پزشکی شخصی‌سازی‌شده را به واقعیت نزدیک‌تر کند، بلکه فرصت‌های جدیدی را برای بیماران و متخصصان این حوزه پدید می‌آورد.