۳ گلایه حضرت علی (ع) از مردمان زمانه خویش و روزگار امروز

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری آنا، حجت‌الاسلام و المسلمین سعید صادق‌پورـ ماه مبارک رمضان، ماه رحمت و مغفرت الهی، فرصتی است برای بازنگری در رفتار‌ها و اندیشه‌ها. لازم است این ماه پربرکت را به همه مسلمانان و مؤمنین روزه‌دار جهان اسلام که با روزه‌داری و عبادت، به درگاه خداوند تقرب می‌جویند تبریک بگوییم. در این میان، یادکرد از شخصیت‌های بزرگ اسلام، همچون حضرت علی (ع)، مصداق بارز آیه شریفه «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِکَ الْمُقَرَّبُونَ» (واقعه: ۱۰-۱۱)، ضروری است. ایشان کسی بودند که در جهاد، در اسلام‌آوردن و در جان‌فشانی برای دین، سبقت گرفتند و مقرب درگاه خداوند شدند.

سیوطی، عالم مصری، می‌گوید: «نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ أَکْثَرُ مِنْ ثَلَاثِمِائَهِ آیَهٍ فِی مَدْحِهِ.» بیش از سیصد آیه از قرآن کریم، مستقیم و غیرمستقیم، در مدح امیرالمؤمنین علی (ع) نازل شده است. این نشان‌دهنده جایگاه رفیع ایشان در نزد خداوند و رسول اکرم (ص) است.

اما امروز، در میان انبوه مباحثی که می‌توان درباره حضرت علی (ع) مطرح کرد، به موضوعی کاربردی و جامعه‌شناختی می‌پردازم: شکایت‌های امیرالمؤمنین (ع). چرا این موضوع را مطرح می‌کنیم؟ به دو دلیل مهم:

۱. بدانیم مولا علی (ع) از چه چیز‌هایی ناراحت بودند.

۲. امروز مراقب باشیم که مشمول این شکایات نشویم.

تاریخ تکرار می‌شود. باید ببینیم آیا این مواردی که حضرت از آنها شکایت داشتند، در جامعه امروز ما نیز وجود دارد یا خیر. اگر هست، باید از آنها پرهیز کنیم. گویا مولا علی (ع) بر فراز جامعه فریاد می‌زند: «من هنوز شاکی‌ام! آدم‌هایش عوض شده، ولی مورد شکایت من عوض نشده است.»

اولین شکایت حضرت  علی (ع)

ایشان در خطبه‌های خود فرمودند: «إِلَی اللهِ أَشْکُو مِنْ مُعَشَّرٍ یَعِیشُونَ جُهَّالًا وَ یَمُوتُونَ ضُلَّالًا.» (به خدا شکایت می‌برم از گروهی که جاهلانه زندگی می‌کنند و گمراه از دنیا می‌روند.)

این شکایت اشاره به افرادی دارد که بدون کسب علم و آگاهی، وارد صحنه‌های زندگی می‌شوند و بی‌سند و مدرک صحبت می‌کنند. به عنوان مثال، خداوند در آیه ۳۱ سوره اسراء می‌فرماید: «وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَکُمْ خَشْیَةَ إِمْلَاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِیَّاکُمْ» (فرزندان خود را از ترس فقر نکشید، ما به آنها و شما روزی می‌دهیم.)، اما امروز شاهد آمار بالای سقط جنین هستیم، در حالی که خداوند قول داده روزی‌دهنده است. از طرفی، برخی از بدی اقتصاد گلایه می‌کنند (که جای گلایه هم هست)، اما از سوی دیگر، هزینه‌های گزافی برای نگهداری حیوانات خانگی مانند سگ می‌کنند، در حالی که این عمل در اسلام نهی شده و هیچ سودی هم ندارد.

دومین گلایه حضرت از مردم

حضرت علی (ع) از جامعه‌ای شکایت می‌کنند که در آن «مَعْرُوفٌ عِنْدَهُمْ مُنْکَرٌ وَ مُنْکَرٌ عِنْدَهُمْ مَعْرُوفٌ.» (معروف نزد آنها منکر است و منکر نزد آنها معروف.)

در چنین جامعه‌ای، روابط نادرست و غیرشرعی ممدوح شده و ازدواج مذموم می‌شود. ربا، رشوه و کار‌های نادرست به عنوان ارزش‌ها تلقی می‌شوند، در حالی که کمک و انفاق به عنوان ضدارزش‌ها شناخته می‌شوند. حضرت می‌فرمایند: «وَیْلٌ لِأُمَّهٍ تَحْسِبُ هَذِهِ مَحَاسِنَ وَ الْمَوْتُ لِأُمَّهٍ تَجْعَلُ الْقَبَائِحَ مَحَاسِنَ.» (وای بر جامعه‌ای که اینها را محاسن بداند و مرگ بر جامعه‌ای که زشتی‌ها را زیبا جلوه دهد.)

سومین شکایت حضرت امیرالمومنین علی (ع)

در خطبه ۳۹ نهج‌البلاغه، حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «لَا یُطِیعُ إِذَا أَمَرْتُ وَ لَا یُجِیبُ إِذَا دَعَوْتُ.» (گرفتار کسانی شده‌ام که وقتی امر می‌کنم، اطاعت نمی‌کنند و وقتی می‌خوانم، پاسخ نمی‌دهند.)

این شکایت حضرت از عدم اطاعت‌پذیری برخی مردم است. امروز نیز بیش از هزار سال است که جامعه به غیبت امام معصوم مبتلاست. در چنین شرایطی، انسان در مسائل دینی و تصمیم‌گیری‌های کشور باید پیرو فقیه باشد. امام خمینی (ره) می‌فرمایند: «کسی که ولایت فقیه را تصور کند، تصدیق می‌کند.» هیچ‌گاه نگفته‌ایم که فقیه معصوم است؛ عصمت و علم غیب مخصوص امام معصوم است. اما در زمان غیبت، شئون امام تعطیل نمی‌شود. فقیه، همچون امام، حدود را اجرا می‌کند، جلوی منکر می‌ایستد و از مظلوم دفاع می‌کند. ولایت فقیه، استمرار ولایت انبیا و ائمه است.

حضرت علی (ع) از عدم اطاعت‌پذیری برخی مردم شکایت می‌کنند و حضرت امام خمینی (ره) نیز می‌فرمایند: «پشتیبان ولایت فقیه باشید تا به مملکت شما آسیب نرسد.»

در این ماه مبارک، بیایید با تأمل در شکایت‌های امیرالمؤمنین (ع)، خود را از مصادیق این شکایات دور نگه داریم و با اطاعت از ولایت فقیه، گام‌های استوارتری در مسیر تعالی جامعه برداریم.

* کارشناس مسائل دینی