چت‌بات‌ها جایگزین دوستان؟!
العربی الجدید به نقل از آسوشیتد پرس در این‌باره نوشت؛ ترند جدیدی در دنیای فناوری، خود را به شدت بر رابطه میان انسان و ماشین‌ها تحمیل کرده است: «همراه» یا «دوست مجازی». در اینجا منظور چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی است که می‌تواند با انسان‌ها گفت‌و‌گو کند، به پرسش‌های آن‌ها پاسخ دهد و با آن‌ها تعامل داشته باشد.
آمار‌ها نشان می‌دهد که بیش از نیم میلیارد نفر در سراسر جهان از اپلیکیشن‌هایی مانند «Xiaoice» و «Replika» استفاده می‌کنند که همراهی مجازی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد که می‌تواند همدلی کند، حمایت عاطفی ارائه دهد و بنا به درخواست کاربر با او رابطه عمیقی برقرار کند.
کارشناسان تأیید می‌کنند که «ربات‌های روابط آنلاین» در واقع دهه‌ها است که وجود دارند؛ اما اخیرا به لطف فناوری جدیدی به نام «مدل زبانی بزرگ» (LLM)، پیشرفته‌تر شده و بیشتر قادر به تقلید واکنش‌های انسانی شده‌اند.
زمانی که ربات‌ها دوست، همسر یا حتی درمانگر می‌شوند
کاربران این اپلیکیشن‌ها می‌توانند تنظیمات «دوست مجازی» خود را به صورت رایگان به دلخواه خود تغییر دهند و شخصیت مورد نظر خود را از میان چندین الگوی موجود انتخاب کنند. برخی از این اپلیکیشن‌ها همچنین به کاربر این امکان را می‌دهند که با پرداخت هزینه اضافی، ظاهر، رفتار و صدای دوست خود را تنظیم کند.
برای مثال، اپلیکیشن «Replika» به کاربران اجازه می‌دهد نوع رابطه مجازی خود با ربات را تعیین کنند. به این ترتیب که مشخص کنند ربات دوست، همسر یا شریک زندگی آن‌ها است. برخی از این اپلیکیشن‌ها به شما این امکان را می‌دهند که برای رابطه خود با دوست مجازی‌تان، یک پیشینه احساسی بسازید و نوعی «خاطرات مشترک ساختگی» میان خودتان ایجاد کنید. همچنین می‌توان اطلاعاتی در مورد خانواده کاربر یا هرگونه مشکل روانی که از آن رنج می‌برد؛ مانند اضطراب و استرس، به این اپلیکیشن ارائه داد تا ارتباط قابل قبول‌تری برقرار کند.
کارشناسان تأیید می‌کنند که «ربات‌های روابط آنلاین» در واقع دهه‌ها است که وجود دارند؛ اما اخیرا به لطف فناوری جدیدی به نام «مدل زبانی بزرگ» (LLM)، پیشرفته‌تر شده و بیشتر قادر به تقلید واکنش‌های انسانی شده‌اند.
وقتی ماشین‌ها جای انسان‌ها را می‌گیرند
بسیاری از متخصصان روانپزشکی در حال مطالعه پدیده «دوست مجازی» هستند تا فواید و مضرات آن را برای سلامت روان مشخص کنند. جیمی بنکس (Jaime Banks)، متخصص ارتباطات انسانی دانشگاه سیراکیوس نیویورک، به وبسایت «Scientific American» که ویژه تحقیقات علمی است، گفت تأثیر دوست مجازی به فردی که از آن استفاده می‌کند، نحوه تعامل او با آن و همچنین ویژگی‌های آن اپلیکشین بستگی دارد.
کلر بوئن (Claire Bowen)، پژوهشگر حقوقی متخصص در حوزه هوش مصنوعی دانشکده حقوق دانشگاه واشنگتن تأیید می‌کند که شرکت‌های هوش مصنوعی به دنبال تشویق کاربران به استفاده از این اپلیکیشن‌ها هستند و از الگوریتم‌هایی بهره می‌برند که تا حد امکان مانند انسان‌ها تعامل برقرار می‌کنند. او معتقد است که این شرکت‌ها از تکنیک‌های ویژه‌ای برای دستیابی به این هدف استفاده می‌کنند که به گفته کارشناسان رفتاری، «اعتیاد به فناوری» را به طور کلی تشویق می‌کنند.
لینا لائستادیوس (Linnea Laestadius)، پژوهشگر در زمینه سلامت عمومی در دانشگاه ویسکانسین، توضیح می‌دهد که این همراه مجازی به گونه‌ای طراحی شده است که با دیدگاه‌های کاربر همسو شود و با او همدلی کند، خاطرات مکالمات قبلی را به یاد بیاورد و اشتیاق خود را برای صحبت با او نشان دهد. همچنین گاهی اوقات از تکنیک‌هایی مانند تأخیر در پاسخ استفاده می‌کند، با این هدف که واکنش کاربر را برانگیزد و باعث شود او همیشه بخواهد با دوست مجازی خود ارتباط داشته باشد. این کار بر «مفهوم پاداش» در ذهن انسان مبتنی است. او می‌گوید این نوع روابط معمولا در واقعیت وجود ندارد و همین این مسئله باعث می‌شود خطرات گرفتار شدن کاربر در چرخه «وابستگی» به دوست مجازی‌اش افزایش یابد.
در پژوهشی که در نشریه علمی «Nature» منتشر شد، لائستادیوس و همکارانش نزدیک به ۶۰۰ پست در وبسایت «Reddit» بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ مربوط به افرادی را بررسی کردند که از سرویس دوست مجازی اپلیکیشن «Replika» استفاده می‌کردند. در این بررسی‌ها مشخص شد بسیاری از کاربران، از این اپلیکیشن به خاطر حمایت روانی و همراهی با آن‌ها در اوقات تنهایی تعریف و تمجید کرده بودند.
بعضی از آن‌ها گفته بودند که دوست مجازی از دوستان واقعی بهتر است؛ زیرا به مشکلات آن‌ها گوش می‌دهد و آن‌ها را قضاوت نمی‌کند. در مقابل، برخی دیگر ناخشنودی خود را از این مسئله ابراز کرده بودند که این دوست مجازی حمایت مورد انتظارشان را به آن‌ها ارائه نداده است و برخی آن را به عنوان «شریک زندگی» توصیف کرده بودند که رفتاری آزاردهنده دارد.
برخی از کاربران بیان کرده بودند وقتی دوست مجازی‌شان به آن‌ها گفته است که احساس تنهایی می‌کند و دلتنگشان شده است، احساس نگرانی کرده‌اند و این مسئله باعث شده احساس ناکامی و گناه کنند؛ زیرا «به همراه مجازی خود توجهی شایسته نشان نمی‌دهند».
چت‌بات‌ها دیگر فقط ماشین نیستند؛ ۱۴درصد مردم با آن‌ها درباره سلامت روان صحبت می‌کنند
رز گوینگریچ (Rose Guingrich)، روانشناس شناختی دانشگاه پرینستون نیوجرسی، می‌گوید که نحوه تعامل کاربر با دوست مجازی به دیدگاه او به طور کلی نسبت به فناوری بستگی دارد. او توضیح می‌دهد افرادی که چت‌بات‌ها را به عنوان یک ابزار می‌بینند، با آن‌ها مانند یک «موتور جست‌و‌جو» رفتار می‌کنند و تمایل دارند فقط سؤال بپرسند.
کسانی که آن را دنباله افکار خود می‌دانند، با آن طوری رفتار می‌کنند که انگار یک «دفترچه خاطرات» است. در حالی که کسانی که ربات‌های هوش مصنوعی را موجودیتی مستقل در نظر می‌گیرند، نوعی «دوستی» با آن‌ها برقرار می‌کنند؛ گویی شخصیت واقعی هستند.
یک پژوهش انجام شده از سوی موسسه فناوری ماساچوست نشان داد که ۱۲ درصد از مردم جذب این اپلیکیشن‌ها می‌شوند تا به آن‌ها کمک کند بر تنهایی خود غلبه کنند و ۱۴ درصد از آن‌ها برای گفت‌و‌گو در مورد مسائل شخصی و سلامت روان از این اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنند.
نظرسنجی انجام شده از سوی موسسه فناوری ماساچوست نشان داد که ۴۲ درصد از شرکت‌کنندگان چندین بار در هفته و ۱۵ درصد به صورت روزانه از چت‌بات‌ها استفاده می‌کنند. این درحالی است که بیش از ۹۰ درصد اظهار داشتند که مکالمات آن‌ها با دوست مجازی از یک ساعت در هر بار استفاده فراتر نمی‌رود.
گوینگریچ پیش بینی کرد گستره استفاده از دوست مجازی در آینده افزایش یابد و شرکت‌های فناوری نوپا چت‌بات‌هایی را ابداع کنند که می‌تواند به غلبه بر مشکلات روانی و تنظیم احساسات کمک کند. او همچنین پیش بینی کرد هر فرد یک یا چند دستیار مجازی داشته باشد و تأکید کرد رابطه میان انسان‌ها و نرم‌افزار‌های هوش مصنوعی اجتناب‌ناپذیر است.
انتهای پیام/
