شهر‌های مبتنی بر هوش مصنوعی؛ رویا یا یک‌دگرگونی اجتناب‌ناپذیر
امروز دیگر صحبت از هوش مصنوعی در مدیریت شهری یک رویای تکنولوژیک یا تخیل علمی نیست. سرعت رشد جمعیت، فشار بر منابع و پیچیدگی‌های زندگی شهری، مدیران را ناگزیر کرده به سراغ ابزار‌هایی بروند که بتوانند در لحظه تحلیل کنند، پیش‌بینی نمایند و واکنش نشان دهند. پرسش این است که چگونه می‌توان با ابزار‌های نوین مانند هوش‌مصنوعی، شهر‌هایی کارآمدتر و زیست‌پذیرتر ساخت؟
آینده نزدیک است
به گزارش بیزینس وایر (Business Wire)، در حال حاضر ۵۶ درصد از۲۵۰ شهر مورد بررسی، از هوش مصنوعی برای مدیریت مسائل شهری استفاده می‌کنند. این رقم ظرف سه سال آینده به ۸۳ درصد خواهد رسید. علاوه بر آن، ۸۷ درصد از شهر‌ها یا در حال آزمایش و یا در حال برنامه‌ریزی برای استفاده از هوش مصنوعی مولد (Generative AI) هستند.
این اعداد نشان می‌دهد که هوش مصنوعی (AI) دیگر یک انتخاب لوکس یا آزمایشی نیست؛ بلکه بخش جدایی‌ناپذیر مدیریت شهری در سراسر جهان شده است. همان‌طور که اسمارت سیتیز ورلد (Smart Cities World) اشاره می‌کند، شهر‌ها از هوش مصنوعی در حوزه‌هایی همچون مدیریت ترافیک، بهینه‌سازی مصرف انرژی، مقابله با جرم و حتی ارتقای خدمات بهداشتی بهره می‌برند.
داده‌ها به تصمیم تبدیل می‌شوند
هر شهر مدرن روزانه میلیون‌ها داده تولید می‌کند؛ از حسگر‌های ترافیک و دوربین‌های امنیتی تا سیستم‌های آب‌رسانی و مدیریت پسماند. اما داده به‌خودی‌خود ارزشی ندارد؛ ارزش واقعی زمانی آشکار می‌شود که به تصمیم‌های عملی و هوشمندانه تبدیل شود.
روزنامه استرالین (The Australian) در گزارشی توضیح می‌دهد هوش مصنوعی این توان را دارد که مجموعه‌های عظیم داده را در هر قالبی پردازش کند، آنها را بازیابی نماید و در لحظه تحلیل‌های کاربردی ارائه دهد.
نمونه‌ای روشن، شهر ملبورن است. این شهر با ترکیب هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و شبکه ۵G، سامانه‌ای ایجاد کرده که کیفیت آب بازیافتی را به‌صورت لحظه‌ای پیش‌بینی می‌کند. الگوریتم‌های یادگیری ماشینی با استفاده از داده‌های تاریخی و تحلیل پیش‌بینانه، تصمیم‌هایی دقیق برای مدیریت آب اتخاذ می‌کنند. چنین سامانه‌ای هم هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و هم سطح خدمات عمومی را ارتقا می‌بخشد.
اگر شهر‌ها به‌دنبال موفقیت پایدار هستند، باید سرمایه‌گذاری جدی روی امنیت سایبری داشته باشند. استفاده از ابزار‌های پیشرفته، رمزگذاری داده‌ها و آموزش نیروی انسانی از جمله راهکار‌هایی است که اعتماد عمومی را تقویت می‌کند. بدون این اعتماد، حتی پیشرفته‌ترین فناوری‌ها نیز در برابر شایعات یا سوءاستفاده‌ها بی‌اثر خواهند بود
همکاری شرط موفقیت
فناوری به‌تنهایی معجزه نمی‌کند. اجرای موفق هوش مصنوعی نیازمند رهبری روشن، استراتژی دقیق و همکاری میان بخش‌های مختلف جامعه است. هیچ شهری به تنهایی نمی‌تواند در این حوزه پیشگام باشد.
بیزینس وایر (Business Wire) نیز در این‌باره مدعی است شهر‌هایی موفق خواهند بود که میان دولت، بخش خصوصی و نهاد‌های مدنی مشارکت فعال ایجاد کنند. به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها، تجمیع منابع و پرورش استعدادها، سه رکن اصلی آزادسازی ظرفیت‌های هوش مصنوعی است.
ستون فقرات شهر هوشمند
بدون زیرساخت مدرن فناوری اطلاعات (IT)، هوش مصنوعی بیشتر به یک شعار شبیه خواهد بود تا واقعیت. یکپارچه‌سازی داده‌ها در پلتفرم‌های ابری، حفاظت از امنیت آنها و فراهم کردن دسترسی سریع، بسیار اهمیت دارد.
شهر ملبورن بار دیگر نمونه‌ای الهام‌بخش است. این شهر از هوش مصنوعی و حسگر‌ها برای شناسایی و مقابله با دفع غیرقانونی زباله استفاده می‌کند. داده‌های جمع‌آوری‌شده در سامانه‌های ابری ذخیره و سپس تحلیل می‌شوند تا در کوتاه‌ترین زمان واکنش مناسب شکل بگیرد.
سایه تهدید‌ها
هرچه وابستگی شهر‌ها به داده‌ها بیشتر می‌شود، تهدید‌های امنیتی هم پررنگ‌تر می‌شوند. رشد سریع اتصال دستگاه‌های اینترنت اشیا و سیستم‌های داده‌محور، سطح آسیب‌پذیری شهر‌ها در برابر حملات سایبری را افزایش می‌دهد.
اگر شهر‌ها به‌دنبال موفقیت پایدار هستند، باید سرمایه‌گذاری جدی روی امنیت سایبری داشته باشند. استفاده از ابزار‌های پیشرفته، رمزگذاری داده‌ها و آموزش نیروی انسانی از جمله راهکار‌هایی است که اعتماد عمومی را تقویت می‌کند. بدون این اعتماد، حتی پیشرفته‌ترین فناوری‌ها نیز در برابر شایعات یا سوءاستفاده‌ها بی‌اثر خواهند بود.
از سوی دیگر، نگرانی‌هایی، چون سوگیری الگوریتمی، نقض داده‌ها، انتشار اخبار جعلی و تهدید حریم خصوصی جدی هستند. شرکت دیلویت (Deloitte) تاکید دارد که باید چارچوب‌های حکمرانی شفاف و سخت‌گیرانه برای هوش مصنوعی (AI) طراحی شود تا استفاده از آن مسئولانه و منصفانه باشد.
فرصت‌های نوآوری
هوش مصنوعی می‌تواند وارد حوزه‌هایی شود که تاکنون کمتر به آنها توجه شده است. استرالین (The Australian) می‌نویسد: یکی از فرصت‌های آینده در تسهیل فرآیند‌های پیچیده، صدور مجوز ساخت و برنامه‌ریزی شهری است. اتوماسیون هوشمند می‌تواند این روند‌ها را سرعت ببخشد و توسعه پایدار را شتاب دهد.
همچنین شهر‌هایی مانند ملبورن می‌توانند رویداد‌های ورزشی بین‌المللی، از جمله مسابقات تنیس اوپن استرالیا، را به سکوی آزمایش فناوری‌های نو بدل کنند. فناوری تشخیص چهره در ورودی‌ها، نمونه‌ای از این نوآوری است که امنیت را ارتقا می‌دهد و خطر تقلب یا نفوذ افراد غیرمجاز را کاهش می‌دهد.
از هوش مصنوعی مولد تا هوش عامل‌محور
مسیر تحول شهر‌ها تنها به استفاده از هوش مصنوعی سنتی محدود نمی‌شود. اسمارت سیتیز ورلد (Smart Cities World) توضیح می‌دهد که فناوری‌های تازه‌ای، چون هوش مصنوعی مولد (GenAI) و هوش عامل‌محور (Agentic AI) می‌توانند نه‌تنها تحلیل کنند بلکه به‌طور مستقل اقدام کنند. این یعنی گامی به سوی شهر‌هایی که تا حدی «خودگردان» هستند و پیش از وقوع بحران‌ها، واکنش مناسب را آغاز می‌کنند.
هوش مصنوعی دیگر یک رویای آینده‌گرایانه نیست و در حال تغییر سیمای شهرهاست. اما باید یادآور شد که این تحول، پیش از آنکه فناورانه باشد، انسان‌محور است. موفقیت نهایی به توانایی مدیران شهری در ایجاد تعادل میان چشم‌انداز روشن، همکاری بین‌بخشی، زیرساخت‌های مدرن و حکمرانی شفاف بستگی دارد.
به بیان دیگر، پرسش اصلی این نیست که آیا شهر‌ها به سمت هوش مصنوعی خواهند رفت؟، بلکه این است که مدیران شهری با چه سرعت و در چه جهتی این مسیر را خواهند پیمود؟
انتهای پیام/
