امنیت بالاتر، مزیت ارتباطات کوانتومی در برابر ارتباطات کلاسیک است

به گزارش خبرگزاری آنا؛ تحول در فناوری‌های نوین از جمله کوانتوم، لیزر و فوتونیک طی دهه‌های اخیر مسیر توسعه علمی و صنعتی کشورها را به‌طور بنیادین دگرگون کرده است. این حوزه‌ها نه‌تنها در مرزهای دانش فیزیک و مهندسی تعریف می‌شوند، بلکه به‌عنوان زیرساخت‌های حیاتی در امنیت اطلاعات، ارتباطات پیشرفته، سلامت، انرژی و حتی زیست روزمره انسان‌ها ایفای نقش می‌کنند. در چنین شرایطی، کشورهایی که بتوانند به‌موقع در این عرصه سرمایه‌گذاری کنند، از مزیت‌های رقابتی و راهبردی در سطح بین‌المللی برخوردار خواهند شد. 

جان‌نثاری: ارتباطات کوانتومی از نظر امنیت، مزایای قابل توجهی نسبت به ارتباطات معمولی دارند، چرا که مبتنی بر قوانین فیزیک کوانتومی هستند و از مدل‌های رمزنگاری کلاسیک فاصله می‌گیرند. استفاده از کلیدهای کوانتومی در این نوع ارتباطات، نیازمند بررسی‌های تخصصی و دقیق‌تر است.

رویه‌ای که مشابه‌ آن در چند سال گذشته در ایران نیز وجود داشته است و شاهد بوده‌ایم که توجه به اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه فناوری‌های پیشرفته در دستور کار نهادهای سیاست‌گذار و اجرایی قرار گرفته است. ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک، به‌عنوان یکی از نهادهای تخصصی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مأموریت دارد تا با ایجاد هم‌افزایی میان مراکز علمی، صنعتی و اجرایی، مسیر توسعه این فناوری‌ها را تسهیل و تسریع کند. این ستاد با تمرکز بر تدوین نقشه نهادی، تقسیم‌کار ملی و حمایت از پروژه‌های راهبردی، نقش کلیدی در شکل‌گیری زیست‌بوم نوآوری ایفا می‌کند.

پروژه‌هایی نظیر طراحی و ساخت ساعت اتمی، توسعه زیرساخت‌های ارتباطات کوانتومی، و تجاری‌سازی سامانه‌های لیزری، به‌عنوان نمونه‌هایی از دستاوردها و برنامه‌های ملی در این حوزه هستند. این برنامه‌ها و دستاوردها ظرفیت علمی و عزم کشور برای ورود به عرصه‌های رقابتی جهانی‌ را نشان می‌دهند. با توجه به پیچیدگی‌های فنی و نیاز به هم‌زمانی دقیق در بسیاری از کاربردهای روزمره و صنعتی، فناوری‌های فوتونیک و کوانتومی می‌توانند نقشی تعیین‌کننده در آینده زیرساخت‌های کشور ایفا کنند.

وحید جانثاری، سرپرست دبیری ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک معاونت علمی ریاست جمهوری در گفت‌وگوی پیش‌رو، به تبیین ابعاد مختلف این فناوری‌ها، برنامه‌های ملی در حال اجرا، و چشم‌انداز توسعه آن‌ها در کشور پرداخته است. این مصاحبه ضمن ارائه تصویری روشن از جایگاه ایران در مسیر تحول دیجیتال و علمی، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو در حوزه‌های راهبردی فناوری می‌پردازد.

جانثاری با اشاره به تفاوت‌های اساسی میان فناوری فوتونیک و اپتیک کلاسیک اظهار داشت: هر موضوعی که به رفتار ذره‌ای یا جمعی فوتون‌ها می‌پردازد، در حوزه فوتونیک تعریف می‌شود. لیزر نیز به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این حوزه، به‌صورت مستقل مورد توجه قرار گرفته است. فوتونیک با تمرکز بر تک‌فوتون‌ها و سامانه‌های جمعی، افق‌های جدیدی را در فناوری گشوده است.

وی افزود: فوتون‌ها امروزه در فناوری‌های نوین و حتی در زیست روزمره ما نقش کلیدی دارند. بسیاری از ابزارهایی که در اطرافمان وجود دارند، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به فناوری فوتونیک وابسته‌اند. این فناوری در سطوح مختلف، از مصرف عمومی تا فناوری‌های پیشرفته و های‌تک، حضور پررنگی دارد.

در ادامه، جانثاری از پیشرفت‌های اخیر کشور در حوزه ساعت اتمی خبر داد و گفت: سال گذشته در نمایشگاه تخصصی لیزر و کوانتوم، نمونه آزمایشگاهی یک ساعت اتمی ایرانی رونمایی شد. این پروژه در مسیر تولید نیمه‌صنعتی قرار دارد و امیدواریم طی چند سال آینده، به مرحله تجاری‌سازی برسد و در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

او با تأکید بر کاربردهای گسترده ساعت اتمی، تصریح کرد: در هر حوزه‌ای که نیاز به هم‌زمان‌سازی دقیق وجود دارد، ساعت اتمی نقش‌آفرین است؛ از ارتباطات کوانتومی و رایانه‌های کوانتومی گرفته تا ارتباطات موبایلی. این فناوری در بسیاری از فرآیندهای روزمره، از جمله انتقال داده بین دستگاه‌ها، اهمیت دارد.

جانثاری همچنین به تفاوت‌های ارتباطات کوانتومی با ارتباطات کلاسیک اشاره کرد و گفت: ارتباطات کوانتومی از نظر امنیت، مزایای قابل توجهی نسبت به ارتباطات معمولی دارند، چرا که مبتنی بر قوانین فیزیک کوانتومی هستند و از مدل‌های رمزنگاری کلاسیک فاصله می‌گیرند. استفاده از کلیدهای کوانتومی در این نوع ارتباطات، نیازمند بررسی‌های تخصصی و دقیق‌تر است.

وی در پایان با اشاره به نقش راهبردی فناوری‌های کوانتومی در حل مسائل کلان کشور اظهار داشت: این فناوری‌ها می‌توانند در حوزه‌هایی چون انرژی، سلامت و امنیت ملی تحول‌آفرین باشند. برای مثال، رایانه‌های کوانتومی با توان پردازش بالا، امکان پاسخ‌گویی سریع به مدل‌سازی‌های پیچیده را فراهم می‌کنند. البته تحقق این اهداف منوط به ایجاد زیرساخت‌های لازم و تدوین نقشه نهادی فرابخشی برای توسعه فناوری در کشور است.