هشدار درباره گرمازدگی در ایران؛ تهدیدی فزاینده برای سلامت عمومی در سایه تغییرات اقلیمی

به گزارش آنا؛ در سال‌های اخیر، هم‌زمان با تشدید تغییرات اقلیمی و افزایش بی‌سابقه دمای هوا، بسیاری از مناطق کشور، به‌ویژه کلان‌شهر‌هایی مانند تهران، با موج‌های شدید گرما روبه‌رو شده‌اند؛ گرمایی که دیگر تنها یک پدیده آزاردهنده نیست، بلکه به تهدیدی جدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است.

گزارش‌ها از نقاط مختلف کشور نشان می‌دهند که سالانه شماری از هم‌وطنان به دلیل گرمازدگی جان خود را از دست می‌دهند یا دچار آسیب‌های جدی جسمی می‌شوند. از کودکان رهاشده در خودرو‌های خاموش گرفته تا سالمندانی که در خانه‌های فاقد تهویه مناسب بی‌دفاع مانده‌اند.

این مسئله تنها مختص ایران نیست. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، هر سال حدود ۴۸۰ هزار نفر در جهان بر اثر موج‌های گرما جان خود را از دست می‌دهند. تنها در موج گرمای اروپا در سال ۲۰۰۳، بیش از ۷۰ هزار نفر فوت کردند. در تابستان ۲۰۲۲ نیز، بیش از ۶۱ هزار مرگ مرتبط با گرما در اروپا ثبت شد. آمار‌ها نشان می‌دهد که تعداد روز‌های بسیار گرم در سطح جهان از دهه ۱۹۸۰ تاکنون بیش از دو برابر شده و موج‌های گرما که پیش‌تر هر ۲۰ سال یک‌بار اتفاق می‌افتادند، اکنون تقریباً هر ۳ تا ۵ سال یک‌بار رخ می‌دهند.

سازمان هواشناسی اعلام کرد: از اواخر هفته آینده شاهد افزایش محسوس دما در بسیاری از نقاط کشور خواهیم بود که گسترده‌ترین گرمای امسال را رقم خواهد زد. با این افزایش دما حتی مناطق بسیار سردسیر کشور نیز تحت تاثیر گرمای شدید قرار گرفته و دما‌هایی نزدیک به ۴۰ و یا حتی فراتر از آن را به ثبت خواهند رساند.

گرمازدگی به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان زیر ۵ سال، سالمندان، بیماران قلبی و دیابتی، افراد ناتوان یا دارای بیماری روانی، و کسانی که در فضای باز کار می‌کنند، خطرناک‌تر است. همچنین، ساکنان مناطق محروم که به برق، آب خنک یا تهویه مناسب دسترسی ندارند، بیشترین آسیب را می‌بینند. از سوی دیگر، این وضعیت می‌تواند منجر به آسیب جدی به اندام‌هایی، چون مغز، کلیه و قلب شود و آمار بستری در بیمارستان‌ها در روز‌های بسیار گرم تا ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.

در چنین شرایطی، آگاهی از علل گرمازدگی، علائم هشداردهنده، اقدامات فوری در مواجهه با آن و راهکار‌های پیشگیرانه بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

افزایش گرما در تهران و شهر‌های صنعتی؛ هشدار دکتر کریمی درباره خطر گرمازدگی

محمدرضا کریمی، معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا؛ با تاکید بر اینکه تغییرات اقلیمی جهانی عامل اصلی افزایش دمای کره زمین است، گفت: کشور‌هایی مانند ایران که اقلیم کویری یا نیمه‌بیابانی دارند، به‌مراتب بیشتر در معرض تأثیرات مستقیم این تغییرات هستند. پدیده‌هایی مانند خشکسالی‌های طولانی‌مدت و گرما‌های طاقت‌فرسا که قبلاً در تاریخ کمتر سابقه داشته، اکنون شایع شده است.

وی درباره دلایل بروز گرمازدگی گفت: بدن انسان دارای مکانیزم تنظیم دماست که مهم‌ترین بخش آن تعریق است. زمانی که این مکانیزم به دلایلی مثل دمای بالای محیط، رطوبت زیاد یا کم‌آبی بدن دچار اختلال شود، فرد در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرد.

عوامل زمینه‌ساز گرمازدگی

کریمی افزود: برخی دارو‌ها مثل آنتی‌هیستامین‌ها، دارو‌های مدر (ادرارآور) و دارو‌های اعصاب و روان می‌توانند عملکرد تعریق را مختل کنند. همچنین پوشیدن لباس‌های نامناسب با الیاف پلاستیکی یا انجام فعالیت بدنی سنگین در محیط‌های گرم از عوامل مؤثر در بروز گرمازدگی هستند.

وی همچنین گروه‌های پرخطر را چنین معرفی کرد: کودکان زیر ۵ سال، سالمندان، افراد چاق، کسانی که الکل مصرف می‌کنند و افرادی که در فضای باز یا کارگاه‌های گرم فعالیت بدنی دارند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

علائم گرمازدگی چیست؟

به گفته این پزشک عمومی، علائم گرمازدگی ممکن است تدریجی و گمراه‌کننده باشند. او در توضیح علائم افزود: پوست مرطوب و سرد، تعریق شدید، ضعف، سرگیجه، غش، نبض سریع و ضعیف، افت فشار خون، گرفتگی عضلات، تهوع و سردرد از جمله نشانه‌های هشداردهنده گرمازدگی هستند.

راهکار‌های فوری برای مدیریت گرمازدگی

کریمی اقدامات اولیه برای افراد مشکوک به گرمازدگی را این‌گونه توضیح داد: اولین کار، رفتن به محیطی خنک و سایه‌دار است. سپس باید لباس‌های اضافی را درآورد تا تعریق بهتر انجام شود. نوشیدن مایعات خنک بسیار ضروری است. نوشیدنی‌های الکترولیت‌دار مانند آنچه ورزشکاران استفاده می‌کنند در صورت دسترسی بهترند، اما در نبود آنها آب خنک هم مفید است.

وی تاکید کرد: اگر فرد احساس سرگیجه یا ضعف داشت، باید در مکان امن بنشیند و به اطرافیان اطلاع دهد، چون ممکن است به‌زودی دچار افت هوشیاری یا غش شود.

توصیه‌های پیشگیرانه در روز‌های گرم

کریمی درباره پیشگیری از گرمازدگی تصریح کرد: پوشیدن لباس‌های نخی، سبک و روشن، استفاده از کلاه، مصرف منظم آب و پرهیز از فعالیت بدنی شدید در ساعات گرم روز از راهکار‌های مؤثر هستند. همچنین باید از قرار دادن افراد به‌ویژه کودکان و سالمندان در خودرو خاموش حتی برای چند دقیقه خودداری کرد، چرا که دمای داخل خودرو به‌سرعت بالا می‌رود و می‌تواند منجر به تشنج یا مرگ شود.

بیماران مزمن، در معرض خطر بیشتر

وی در پایان نسبت به خطر بیشتر گرمازدگی در بیماران مزمن هشدار داد و گفت: افرادی که مبتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، سرطان یا فشار خون بالا هستند، به دلیل مصرف دارو و کاهش توان بدن برای تطبیق با گرما باید با دقت بیشتری مراقب باشند. مصرف منظم مایعات، اجتناب از آفتاب و پایبندی دقیق به برنامه دارویی برای این افراد حیاتی است.