صدور گواهی انحصار وراثت خودکار می‌شود/ خداحافظی با کاغذبازی‌های اداری!
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، دریافت گواهی انحصار وراثت یکی از کار‌هایی بوده که همواره دردسر‌های زیادی برای مردم به وجود می‌آورد. همه برای دریافت این گواهی باید به صورت حضوری به مراجع قضایی مراجعه می‌کردند و پروسه‌های طولانی مدتی را پشت سر می‌گذاشتند، پروسه‌های ساده‌ای که گاهی به دلیل نداشتن یک کپی از مدارک هویتی، یا دیرتر رسیدن به مجتمع قضایی و موارد ساده این چنینی، باعث می‌شد بسیار سخت شود.
اما با تغییراتی که در سند چشم‌انداز تحولی قوه قضائیه به آن توجه شده است، شاهد برچیده شدن این سیستم ناکارآمد و سرعت بخشیدن به روند کاری مراجعین هستیم. طبق اعلام قبلی قوه قضائیه از ابتدای مرداد ۱۴۰۴، فرآیند صدور گواهی انحصار وراثت که پیشتر نیازمند مراجعه حضوری بود، به صورت تمام الکترونیکی و خودکار توسط سازمان ثبت احوال کشور انجام خواهد شد.
این تغییر که بر اساس بند ث ماده ۱۱۳ قانون برنامه هفتم توسعه و ماده ۳۶۰ قانون امور حسبی صورت گرفته است، تحولی اساسی در خدمات دولتی محسوب می‌شود و می‌تواند زمان و هزینه‌های شهروندان را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
جزئیات تغییرات جدید
یکی از مهم‌ترین تغییرات در این حوزه کم شدن زمان صدور گواهی انحصار وراثت است. بر اساس اصلاحیات جدید، سازمان ثبت احوال کشور موظف است ظرف ۲۰ روز پس از ثبت واقعه فوت، به صورت خودکار و بدون نیاز به درخواست وراث، گواهی انحصار وراثت را صادر و ابلاغ نماید. این در حالی است که تاکنون، این فرآیند از طریق شورای حل اختلاف و با مراجعه حضوری انجام می‌شد و گاهی تا ۶۰ روز کاری به طول می‌انجامید.
تا پیش از این برای گرفتن این گواهی، خانواده متوفی باید مدارک مختلفی را به صورت فیزیکی ارائه می‌کردند، مدارکی مثل شناسنامه و کارت ملی متوفی و وراث، استشهادیه محضری، گواهی فوت، اسناد محضوری مرتبط با متوفی و... که هرکدام از آنها بعضا ممکن بود زمان و انرژی زیادی را از شهروندان تلف کند، اما در سیستم جدید، نیاز به ارائه مدارک فیزیکی به حداقل رسیده است. سازمان ثبت احوال از پایگاه اطلاعات خانواده (سامانه سببی و نسبی)، آرای قضایی، اطلاعات بارداری همسر متوفی، وصیت‌نامه‌های رسمی و عقدنامه‌ها به صورت الکترونیکی استفاده خواهد کرد و این به معنای حذف نیاز به ارائه فیزیکی تمام مدارکی است که پیش از این به آنها اشاره شد.
نکته قابل توجه دیگر در این خصوص این است که فرآیند کامل این روند قرار است به صورت الکترونیکی انجام شود. نخستین مرحله ثبت الکترونیکی فوت است که در اینجا نهاد‌هایی مانند وزارت بهداشت و پزشکی قانونی موظفند اطلاعات فوت را بلافاصله به صورت برخط به ثبت احوال ارسال کنند، مرحله بعدی صدور گواهی است که ثبت احوال ظرف ۲۰ روز بر اساس داده‌های موجود گواهی را صادر می‌کند و سپس گواهی به صورت خودکار به وراث و ذی‌نفعان ابلاغ می‌شود.
البته در این میان زمانی هم برای وراث در نظر گرفته شده تا اگر اشتباهی در گواهی وجود دارد، نسبت به آن اعتراض کنند و گواهی قطعی را دریافت کنند. در این مدت هم در صورت عدم اعتراض ظرف ۱۰ روز، گواهی قطعی می‌شود. در صورت اعتراض، هیئت حل اختلاف ثبت احوال ظرف ۲۰ روز به موضوع رسیدگی می‌کند و پس از آن گواهی قطعی صادر می‌شود.
مزایای سیستم جدید
مهم‌ترین مزیت این سیستم جدید کاهش زمان صدور گواهی است. پیش از این روال اینگونه بود که صدور گواهی انحصار وراثت ممکن بود تا دو ماه یا بیشتر هم طول بکشد، اما این تغییر می‌تواند زمان صدور گواهی را به ۲۰ روز کاهش دهد که این اتفاق بسیار مهمی است. در کنار این مسئله هزینه‌های مرتبط با دفاتر اسناد رسمی، استخدام وکلا و... نیز که در طول این مسیر برای بعضی از وراث بسیار سنگین بود نیز به حداقل می‌رسد.
نکته حائز اهمیت بعدی شفافیت در انجام امور و کاهش خطای انسانی است. استفاده از هوش مصنوعی و بانک‌های اطلاعاتی یکپارچه احتمال خطا‌های انسانی را کاهش می‌دهد و به همان میزان باعث افزایش شفافیت در فرآیند صدور گواهی می‌شود. در نهایت هم گواهی صادر شده به صورت خودکار به نهاد‌های مرتبط مانند سازمان ثبت اسناد، بانک مرکزی، سازمان امور مالیاتی و سازمان بورس ارسال می‌شود که این امر فرآیند‌های بعدی مانند انتقال اموال را تسهیل می‌کند.
چالش‌های پیش رو
با وجود تمام مزایایی که به آن اشاره شد، اجرای این سیستم جدید توسط قوه قضائیه ممکن است با چالش‌هایی مواجه شود. به عنوان مثال کامل نبودن پایگاه داده‌ها می‌تواند شرایط را تاحدودی پیچیده کند. در مواردی مانند ازدواج‌های موقت یا فرزندخواندگی که ممکن است اطلاعات به طور کامل در سیستم ثبت نشده باشد هم از آن دست نکاتی است که این روند را می‌تواند به تاخیر بیاندازد.
موضوع دیگری که می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد، به اعتراضات متقاضیان برمی‌گردد. این امکان وجود دارد که در موارد پیچیده‌تر مانند وصیت‌نامه‌های غیررسمی یا اختلافات خانوادگی، سیستم جدید نتواند به طور کامل جایگزین فرآیند‌های قضایی سنتی شود. در این موارد سیستم قضایی در دعاوی مختلف به پرونده‌ها رسیدگی می‌کند تا اختلافات به وجود آمده برطرف شود، اما در نسخه برخط، چنین امکانی برای حل مسائل وجود ندارد و این موضوع می‌تواند پرونده‌های خاص انحصار وراثت را به چالش بکشاند.
نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد عدم دسترسی دیجیتال برای تمام شهروندان است. برخی از مردم ایران به ویژه در مناطق محروم، دسترسی به اینترنت ندارند و همین مسئله استفاده از خدمات الکترونیک برای آنها را تاحدود زیادی دشوار می‌کند. البته این چالش زیرساختی ارتباطی به طرح جدید ندارد و موضوع کلانی است که باید هرچه سریع‌تر برطرف شود تا همه مردم به امکانات یکسان دسترسی داشته باشند.
شکی بر این نیست که خودکار شدن صدور گواهی انحصار وراثت از مرداد ۱۴۰۴ گامی بزرگ در جهت دولت الکترونیک و کاهش بوروکراسی اداری است. این تغییر که با استفاده از فناوری‌های روز و یکپارچه‌سازی بانک‌های اطلاعاتی انجام می‌شود، می‌تواند خدمتی سریع‌تر، شفاف‌تر و کم‌هزینه‌تر را به شهروندان ارائه دهد. با این حال، موفقیت کامل این طرح به تکمیل زیرساخت‌های دیجیتال و هماهنگی بین‌دستگاهی بستگی دارد.
انتهای پیام/
