وقتی بازار موتور برق داغ می‌شود/ ناجی موقت یا معضل دائمی زندگی شهری؟
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، این روز‌ها و حتی شب‌ها در بسیاری از محله‌های ایران شبیه مسابقه‌ای نانوشته است؛ مسابقه میان تاریکی و ژنراتورها. کافی است چراغ‌ها خاموش شوند؛ صدای «تَک‌تَک‌تَک» موتور‌های کوچک و بوی تند گازوئیل، پخش می‌شود. انگار دیگر نمی‌توان خانه‌ای را بدون موتور برق تصور کرد؛ همان‌طور که سال‌هاست یخچال و کولر بخشی جدانشدنی از زندگی ما شده‌اند.
موتور برق، کالایی ضروری مثل بخاری و یخچال
تا همین چند سال پیش، موتور برق‌ها بیشتر به درد کارگاه‌ها و مغازه‌های بزرگ می‌خورد. اما حالا خانواده‌ها مثل خرید بخاری یا یخچال، به خرید ژنراتور فکر می‌کنند. فروشنده‌ای در خیابان امین‌حضور تهران، دستش را روی دستگاهی می‌کشد و با لحنی کنایه‌آمیز می‌گوید: یه زمانی اینا خاک می‌خوردن. الان شده جزو جهیزیه! تازه، مشتری بیشتر از جنس داریم.
او از افزایش قیمت‌ها می‌گوید؛ از اینکه دستگاهی که پارسال ۸ میلیون تومان بود، حالا بالای ۳۰ میلیون تومان معامله می‌شود. مشتری‌ها هم، بسته به جیب‌شان، یا سراغ ژنراتور‌های کوچک و بی‌کیفیت قاچاق می‌روند یا مدل‌های قوی و گران‌قیمت.
روایت مردم؛ بوی دود، صدای غرش، مزاحمت دائمی
در محله‌های پرجمعیت، روشن شدن همزمان موتور برق‌ها نه‌تنها مشکل کمبود برق را حل نکرده، بلکه معضلی تازه ساخته است.
زن جوانی در اهواز با حرص می‌گوید: «دیگه نمی‌شه پنجره رو باز کرد. دود موتور برق‌ها میاد تو خونه. تازه نصف شب از صدای غرش‌شون بچه‌م از خواب می‌پره.»
مردی دیگر در رشت، که جلوی مغازه‌اش نشسته و دبه‌ی سوخت در کنارش است، زیر لب غر می‌زند: باید هر روز دنبال بنزین یا گازوئیل یا باتری باشم. نصف درآمدم خرج این لعنتی‌ها می‌شه.
سودجویی و بازار سیاه
در همین میان، بازار سودجویان هم داغ است. برخی فروشندگان موتور برق‌ها را در انبار‌ها نگه می‌دارند و با هر بار افزایش قطعی برق، قیمت را بالاتر می‌برند. قاچاقچی‌ها هم از فرصت استفاده کرده‌اند و مدل‌های بی‌کیفیت و پرمصرف را وارد بازار می‌کنند.
یک تعمیرکار باسابقه در تبریز، حین باز کردن بدنه‌ی ژنراتوری خراب، می‌گوید: نصف این دستگاه‌هایی که مردم می‌خرن عمرشون به ۶ ماه هم نمی‌رسه. ولی خب چاره ندارن، چون برق که بره، زندگی فلج می‌شه.
نابرابری دسترسی؛ شکاف تازه در جامعه
موتور برق حالا به نشانه‌ی نابرابری بدل شده است. خانه‌های مرفه با مغازه‌ها و پاساژ‌های لوکس با ژنراتور‌های بزرگ، کولر و یخچال‌شان بی‌وقفه روشن است. در همان کوچه، خانواده‌ای دیگر در تاریکی و گرما، با شمع و بادبزن دستی سر می‌کنند.
در مشهد، پیرزنی در تاریکی خانه‌اش با حسرت به روشنایی همسایه نگاه می‌کند و آهی می‌کشد: ما توان خرید موتور برق نداریم. انگار حتی نور و خنکی هم شده سهمیه‌ی پولدارها.
آمار‌های رسمی؛ بازاری صد‌ها میلیون دلاری
پشت این روایت‌ها، اعداد و آمار‌ها هم حرف‌های زیادی دارند. طبق داده‌های رسمی او‌ای سی در سال ۲۰۲۳، ایران بیش از ۱۸۸ میلیون دلار موتور برق وارد کرده است؛ عددی که ایران را در رتبه ۴۷ خریداران جهانی این کالا قرار می‌دهد.
این یعنی، در یک سال، صد‌ها هزار خانواده و کسب‌وکار به جمع مصرف‌کنندگان ژنراتور پیوسته‌اند.
گزارش دیگری از پایگاه زائوبا نشان می‌دهد که در یک دوره مشخص، ژنراتور‌های دیزلی به ارزش حدود ۴.۵ میلیون دلار وارد ایران شده و میانگین قیمت هر دستگاه نزدیک به ۴ هزار دلار بوده است؛ یعنی معادل چند حقوق ماهانه‌ی یک کارمند.
در این میان، بعضی رسانه‌ها از بازار ۵ میلیارد دلاری موتور برق در ایران نوشته‌اند؛ عددی که کارشناسان آن را مبالغه‌آمیز می‌دانند، اما همین شایعات نشان می‌دهد حجم این تجارت تا چه اندازه در افکار عمومی بزرگ شده است.
نگاه کارشناسان؛ راه‌حل یا مسکن موقت؟
کارشناسان انرژی معتقدند هجوم مردم به سمت موتور برق‌ها، بیش از آنکه راه‌حل باشد، مسکنی کوتاه‌مدت است. آنها از خطرات زیست‌محیطی، آلودگی صوتی، و حتی خطر آتش‌سوزی در خانه‌ها می‌گویند.
سجاد قادری، استاد دانشگاه و کارشناس صنعت برق، توضیح می‌دهد: ژنراتور‌های دیزلی در مصرف سوخت بسیار ناکارآمد هستند. یک ژنراتور متوسط می‌تواند تا پنج برابر انرژی مصرفی برق شبکه، سوخت بسوزاند و این یعنی افزایش آلودگی هوا و انتشار دی‌اکسید کربن در محیط شهری. اگر این روند ادامه یابد، عملاً شرایط زیست‌محیطی شهر‌ها بدتر می‌شود.
همچنین کارشناسان هشدار می‌دهند که استفاده بی‌رویه از ژنراتورها، فشار اقتصادی زیادی روی خانوار‌های متوسط و کم‌درآمد ایجاد می‌کند. خانم مریم حسینی، پژوهشگر حوزه اقتصاد انرژی، می‌گوید: خرید و نگهداری یک ژنراتور متوسط، معادل چندین حقوق ماهانه یک خانواده است. این یعنی موتور برق‌ها به کالای ضروری مبدل شده‌اند، اما دسترسی به آن برای همه برابر نیست و شکاف اجتماعی را تشدید می‌کنند.
یکی دیگر از متخصصان حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، با اشاره به راهکار‌های پایدار می‌گوید: راه حل واقعی کاهش مشکلات برق، نه خرید ژنراتور بلکه مدیریت مصرف انرژی و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی است. نصب پنل‌های خورشیدی خانگی می‌تواند در بلندمدت هزینه‌ها را کاهش دهد و از آلودگی هوا بکاهد. موتور برق‌ها شاید زندگی کوتاه‌مدت را روشن کنند، اما راه‌حل پایدار نیستند.
کارشناسان همچنین به خطرات فنی و ایمنی اشاره می‌کنند. ژنراتور‌های دیزلی، در صورت نگهداری نادرست، می‌توانند موجب آتش‌سوزی و حتی انفجار شوند. رضا موسوی، مهندس برق توضیح می‌دهد:
بار‌ها پیش آمده که سوختن یا نشت روغن باعث آتش‌سوزی خانه شده است. بسیاری از خانواده‌ها بدون داشتن اطلاعات فنی کافی، ژنراتورها را در فضا‌های کوچک و تهویه‌نشده نصب می‌کنند، که این خودش یک خطر جدی است
این متخصصان جمع‌بندی می‌کنند که مشکل برق، فقط یک معضل فنی نیست، بلکه یک مسئله اجتماعی-اقتصادی و زیست‌محیطی است. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و فرهنگ‌سازی برای کاهش مصرف، راهکار‌هایی هستند که می‌توانند فشار روی مردم و محیط زیست را کاهش دهند
شهری با صدای یکنواخت، اما با روشنایی نابرابر
موتور برق‌ها این روز‌ها زندگی مردم را روشن نگه می‌دارند و به خانواده‌ها و مغازه‌ها اجازه می‌دهند فعالیت‌های روزمره‌شان را حتی در روز‌های خاموشی ادامه دهند. نور فوری و دسترسی به برق موقت، یادآوری می‌کند که با ابتکار و تدبیر می‌توان از شرایط دشوار عبور کرد.
با این حال، این راهکار کوتاه‌مدت با چالش‌هایی هم همراه است: صدای ممتد موتور، بوی سوخت و هزینه‌های جانبی، آرامش محله‌ها و زندگی روزمره را مختل می‌کند. ژنراتورها هرچند نجات‌بخش فوری هستند، اما جایگزین برق پایدار شهری نمی‌شوند و استفاده طولانی‌مدت از آنها، پیامد‌های محیطی و مالی به همراه دارد..
انتهای پیام/
