سهم یک‌درصدی انرژی‌های تجدیدپذیر از برق در ایران!/ نقش علم در بهبود بازدهی نیروگاه‌ها
خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ در دهه‌های اخیر، موضوع ناترازی انرژی به یکی از چالش‌های اساسی و پیچیده برای بسیاری از کشورهای جهان تبدیل شده است. در این میان، ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز جهان، به رغم برخورداری از منابع غنی انرژی با معضلات متفاوتی در این حوزه مواجه است. ناترازی انرژی در ایران نه تنها به ضایعات و اتلاف منابع موجود منجر شده، بلکه تأثیرات منفی جدی روی توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی کشور داشته است.
از منظر علمی، ناترازی انرژی ناشی از یکسری کاستی‌ها در بهره‌برداری، مدیریت و بهینه‌سازی منابع انرژی است. عدم استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل انرژی در کشور، یکی از مشکلاتی است که به شدت فضا را برای اتلاف انرژی و ناترازی آن تنگ‌تر کرده است. به عنوان مثال با وجود ظرفیت‌های بالا در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، فقط درصد ناچیزی از منابع انرژی کشور به این بخش اختصاص یافته است.
به علاوه، ناکارآمدی نیروگاه‌ها و عدم بهینه‌سازی عملکرد آن‌ها نیز نقش بسزایی در ناترازی انرژی ایفا می‌کند. بسیاری از نیروگاه‌های کشور به دلیل عدم تبدیل به سیکل ترکیبی، منبع اتلاف انرژی و افزایش آلودگی زیست‌محیطی شده‌اند. این امر نه‌تنها ظرفیت تولید برق را کاهش می‌دهد، بلکه بر کیفیت هوای کشور نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
از سوی دیگر، اتلاف انرژی در نیروگاه‌های تک‌سیکل به وضوح خود را در ارقام و آمار نشان می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که تبدیل به سیکل ترکیبی می‌تواند افزایش قابل توجهی در تولید برق، آن هم به دلیل کاهش اتلاف‌ها، ایجاد کند. با وجود این، سؤالاتی مانند «چرا این تغییرات ضروری به نظر می‌رسند» و «چرا اقداماتی در این زمینه انجام نمی‌شود» ذهن کارشناسان و مقامات را درگیر کرده است.
ناترازی انرژی در ایران نه‌تنها ناشی از عدم بهره‌وری از ظرفیت‌های موجود است، بلکه به عدم بهینه‌سازی و به‌روزرسانی زیرساخت‌ها، به‌خصوص در حوزه نیروگاه‌ها نیز وابسته است، از این رو، توجه به علم و فناوری‌های نوین، بهینه‌سازی مصرف انرژی و بهره‌وری بالا از منابع انرژی می‌تواند به‌عنوان کلید حل این معضلی بزرگ به دارایی‌های کشور ارزش افزوده قابل توجهی ببخشد.
آگاهی از این مسائل نه‌تنها متخصصان و دست‌اندرکاران حوزه انرژی، بلکه عموم مردم و سیاست‌مداران را نیز به واکنش واداشته و ضرورت انجام تحقیقات گسترده‌تر و رفع نواقص فعلی را برجسته می‌سازد.
ناترازی انرژی به‌عنوان یک چالش علمی و مدیریتی به ما یادآوری می‌کند که فقط با درک کامل از ظرفیت‌های موجود و به کارگیری علم در جهت بهینه‌سازی منابع می‌توان به آیند‌ه‌ای پایدار و توأم با رفاه دست یافت.
خبرنگار آنا در این زمینه گفت‌وگویی تخصصی و تفصیلی با رمضانعلی سنگدوینی نایب‌رئیس اول کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم گرگان و آق‌قلا در قالب پرونده «ناترازی انرژی از دریچه علم» ترتیب داده است تا به بررسی مفهوم ناترازی انرژی از منظر علمی و تأثیر آن بر جامعه و اقتصاد کشور بپردازد.
بازدهی نیروگاه‌های ایران: فقط ۲۵ تا ۳۰ درصد
آنا: ناترازی انرژی به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم کشور مطرح است، به نظر شما مهم‌ترین دلایل علمی ناترازی انرژی در ایران چیست؟
سنگدوینی: بله. حداقل پنج سال در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی و ۳۵ سالم در وزارت نفت و شرکت ملی گاز بوده‌ام و باید بگویم از همه ابعاد و ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه انرژی استفاده نکردهایم، این یک موضوع مشخصی است.
به‌عنوان مثال به سمت راه‌اندازی نیروگاه رفته‌ایم و حتی برخی نیروگاه‌های تأسیس شده را تبدیل به سیکل ترکیبی نکردهایم، بنابراین وقتی تبدیل به سیکل ترکیبی نشود، ۵۰۰ تا۵۵۰ درجه حرارت از اگزوز سیکل خارج می‌شود و عملاً آلودگی ایجاد می‌کند.
درصورتی که یک نیروگاه یک‌هزار مگاواتی تک‌سیکل به شکل ترکیبی تقسیم شود می‌شود ۱۵۰۰ مگاوات که عدد بالایی خواهد شد.
نیروگاه‌های ایران بازدهی بالا ندارند، اکنون بالاترین ظرفیت نیروگاه‌های ما که بازدهی بالایی دارند بین ۲۵ تا ۳۰ درصد است، یعنی به‌لحاظ علمی به این موضوع توجه نشده است.
نیروگاه‌های ایران بازدهی بالا ندارند، اکنون بالاترین ظرفیت نیروگاه‌ها که بازدهی بالایی دارند بین ۲۵ تا ۳۰ درصد است، یعنی به‌لحاظ علمی به این موضوع توجه نشده است
مسئله مهم‌تر اینکه نتوانسته‌ایم از ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر مانند نور خورشید به‌خوبی استفاده کنیم، حتماً مطالعه داشتید و می‌دانید که بین ۳۰۰ روز در کشور نور خورشید داریم، درحالی که از همین ظرفیت به‌درستی استفاده نکردهایم.
از سوی دیگر عملاً روز به روز در زمینه تولید و صنعت توسعه پیدا می‌کنیم، به‌طوری‌که صنعت در حال توسعه است و نیاز به انرژی دارد، حال این فقط مختص برق نیست؛ بلکه در حوزه‌های تولید، صنعت و حتی مشترکین خانگی و تجاری روز به روز در حال توسعه هستیم.
اگر دقت کنید اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران بین ۳۰ تا ۳۵ میلیون جمعیت ئداشت، اما اکنون رسیده به ۹۰ میلیون نفر جمعیت، در نتیجه به اندازه جمعیت انرژی خود را توسعه نداده‌ایم، ضمن اینکه از بخش خصوصی هم غافل شده‌ایم، درحالی که راه نجات انرژی بخش خصوصی است و بخش خصوصی می‌تواند مشکلات انرژی کشور را رفع کند.
موضوع دیگر اینکه انرژی در کشور ما ارزان است، البته این به آن معنی نیست که باید گران شود، خیر، بلکه باید راهکار پیدا شود.
به‌عنوان مثال در بخش گاز شاهد مصارف خانگی و صنعت هستیم، اما توسعه گاز را هم پیگیری نکردهایم، به‌طوری که اکنون مدام از مخازن گازی در عسلویه برداشت می‌کنیم، در مقابل در زمینه نگهداری و صیانت از آن خیلی کم برنامه‌ریزی کرده‌ایم، در صورتی که گاز عسلویه ۷۵ درصد گاز کشور را تأمین می‌کند، اکنون به تمامی کشور گازرسانی می‌شود و کمتر استانی سراغ دارید که گازرسانی نشده باشد، حال گازرسانی به استان‌های محدودی مانند سیستان و بلوچستان و هرمزگان انجام می‌شود.
مقصوم از این موضوع آن است که تولید و مصرف گاز داریم، اما مصرف ما بیش از تولید است.
مثال دیگری می‌زنم، در بخش مصرف سوخت فرآورده فقط بنزین را داریم، در ایام جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان بعضاً ۲۰۰ میلیون لیتر در روز بنزین مصرف کردیم یا ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون لیتر در روز گازوئیل مصرف می‌کنیم، یعنی جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان در مجموع میزان مصرف فرآورده‌های نفتی بین ۳۲۰ تا ۳۳۰ میلیون لیتر بوده است.
روزهای عادی هم حداقل بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیون لیتر مصرف بنزین داریم، با این حساب مصرف بالایی داریم، اما اصلاً روی بهینه‌سازی کار نکردهایم و یکی از راهکارهای علمی برای رفع ناترازی انرژی همین بهینه‌سازی مصرف سوخت است و در این راستا باید مردم را مشارکت دهیم، یعنی به مردم بگوییم، ای مردم اگر در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنید به سفره خودتان برمی‌گردد و به نظر من این مهم‌ترین راهکار برای رفع ناترازی انرژی است، حال در برنامه هفتم توسعه این موارد بیان شده است.
براساس برنامه هفتم توسعه برنامه‌ریزی‌ها در حوزه انرژی، نحوه صرفه‌جویی یا تنوع سوخت آمده است، تنوع سوخت به این صورت که در حال مصرف بنزین و گازوئیل هستیم، اما آیا به سمت تولید و استفاده از خودروهای برقی رفته‌ایم، مثلاً استفاده از خودروهای CNG یا LPG؟
بنابراین باید با تنوع سوخت یا افزایش استفاده از حمل و نقل عمومی از تک سرنشین بودن خودروهای سبک جلوگیری کنیم.
در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان مقابل آمریکا و رژیم جنایتکار و جعلی صهیونیستی نیروهای مسلح ما چه کردند؟ پیشرفت صنایع موشکی و دفاعی ما فوق‌العاده است و با این موشک‌ها پدر دشمنان را درآوردیم، این مثال را زدم که بگویم، با پیشرفت فوق‌العاده دفاعی و موشکی نمی‌توانیم یک خودروی خوب تولید کنیم؟
درآمد سالانه ۱۰۰ میلیارد دلاری با بهینه‌سازی مصرف سوخت
آنا: اهمیت و اثربخشی «بهینه‌سازی مصرف انرژی» از منظر علمی در کاهش ناترازی چیست و آیا برنامه‌های فعلی کاهش مصرف (مانند تعرفه‌گذاری پلکانی، مدیریت اوج بار، و مشوق‌های بهره‌وری) از پایه علمی مستحکمی برخوردارند و تا چه حد در عمل موفق بوده‌اند؟
سنگدوینی: ببینید. اینکه عنوان کنیم بنزین گران نمی‌شود، دلیل بر کاهش تقاضا نیست، زمانی بنزین یک‌هزار تومانی ۳ هزار تومان شد، اما آیا مصرف بنزین در کشور کاهش پیدا کرد؟ خیر، نه باز روند افزایشی داشت و همه در حال استفاده از آن هستند.
بحثم این است که باید یک راهکار علمی پیدا شود، البته قبل از آن باید زیرساخت‌ها مهیا باشد و مردم هم همکاری کنند و باید مطمئن باشند که صرفه‌جویی در انرژی موجب می‌شود تا به سر سفره خودشان بیاید.
دراینصورت مردم همکاری خواهند کرد و می‌آیند وسط میدان و صنعت و تولید هم همینطور، تولیدکنندگان اکنون یا بخش خصوصی وقتی برای رفع ناترازی انرژی یا تولید وسط میدان هستند یا بخش خصوصی نیروگاه راه‌اندازی می‌کند یا تولیدهای دیگری انجام می‌دهد، موفق به پرداخت مطالبات بخش خصوصی نیستیم!
براساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اگر بهینه‌سازی مصرف انرژی را انجام دهیم، سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار به خزانه کشور برمی‌گردد.
اگر بخواهیم امسال بنزین وارد کنیم تا کمبود بنزین را جبران کنیم بین ۷ تا ۹ میلیارد دلار هزینه واردات بنزین خواهد شد، درصورتی که اگر از مردم بخواهیم صرفه‌جویی کنند، همین مبلغ را هم صرف واردات بنزین نخواهیم کرد.
برای رعایت این موارد باید راهکارهای علمی تبدیل به راهکارهای عملی شوند، یعنی راهکارهای علمی عملیاتی شوند، در یک سخنرانی در دانشگاه آزاد گفتم که ایران بزرگ‌ترین کشور تولیدکننده نفت و گاز است و بزرگ‌ترین کشور تولید ذخیره نفت و گاز در دنیا هستیم، اما الان کجای دنیا هستیم؟
آنا: مفهوم «پایداری انرژی» (Energy Sustainability) در چارچوب علم و فناوری چه شاخص‌هایی دارد و چگونه می‌توانیم در ایران ضمن تأمین نیاز‌های امروز به نسل‌های آینده نیز از منظر دسترسی به انرژی پایدار خدمت کنیم؟
سنگدوینی: متأسفانه هنوز موفق به طی این مسیر نشده‌ایم! شما بهترین راهکارهای علمی برای رفع ناترازی انرژی را هم داشته باشید، اما اگر زیرساخت یا فرهنگ لازم را نداشته باشید، این راهکارها فایده‌ای نخواهد داشت.
برخی که وضعیت اقتصادی مناسبی دارند، گرانی بنزین برای این افراد اهمیتی ندارد، برعکس گرانی بنزین فشار را به اقشار محروم جامعه وارد می‌کند و صدمات را این قشر از جامعه متحمل می‌شوند؛ بنابراین هر چالشی پایه علمی بدون زیرساخت داشته باشد، به درد نمی‌خورد و باید زیرساخت آماده و مهیا شود.
آنا: به موضوع مهم انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره کردید، نقش انرژی خورشیدی، انرژی بادی و ... را در رفع ناترازی انرژی چگونه ارزیابی می‌کنید و اکنون وضعیت کشورمان در این زمینه چگونه است؟
سنگدوینی: رئیس جمهور مبلغ یک و نیم میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی به بخش انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص داد تا سرمایه‌گذاران در این بخش سرمایه‌گذاری کنند، این خیلی عالی است و می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
شرکت‌هایی که تولیدکننده انرژی تجدیدپذیر هستند یا دستگاه‌های اداری مرتبط می‌توانند در این زمینه کار کنند، به‌عنوان مثال به دستگاه‌های اداری گفته شده که خودشان پنل‌های خورشیدی راه‌اندازی کنند تا در شرایط اضطراری از آنجا برق لازم را تأمین کنند؛ بنابراین اگر شرایط تولید و راه‌اندازی انرژی‌های تجدیدپذیر مهیا شود، برای کشور هم مضرّ نخواهد بود؛ چراکه پاک است و به‌لحاظ زیست‌محیطی هیچ آسیبی به محیط وارد نمی‌کند و باید به این سمت حرکت کنیم.
براساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اگر بهینه‌سازی مصرف انرژی را انجام دهیم، سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار به خزانه کشور برمی‌گردد
کمیته امداد امام خمینی(ره) از پنل‌های خورشیدی استفاده می‌کند، خبر دارم، دو سه سال پیش کمیته امداد برای مددجویان خود پنل خورشیدی راه‌اندازی می‌کرد و تسهیلاتی به مددجویان ارائه می‌کرد و تسهیلاتی هم به مددجویان می‌داد، مبنی بر رایگان بودن برق و ماهانه 3 تا 4 میلیون تومان درآمد داشت و خانواده‌ها هم برق خود را به شبکه می‌دادند، این می‌تواند کمک‌کننده باشد.
از سویی باید به سمت انرژی‌های بادی حرکت کنیم؛ چراکه زباله می‌تواند کلی انرژی تجدیدپذیر ایجاد کند، بالاخره انرژی‌های فسیلی باید در نیروگاه مازوت و نیروگاه گازوئیل مصرف شوند و این مسائل برای محیط زیست ضرر دارند.
یک‌درصد تولید برق کشورمان از انرژی‌های تجدیدپذیر بوده، درحالی که این آمار در دنیا ۳۰ درصد است و اروپا خود را به آمار ۵۰ درصد می‌رساند که عدد بالایی است؛ بنابراین انرژی‌های تجدیدپذیر به‌لحاظ علمی می‌تواند در وضعیت ناترازی انرژی کمک‌کننده باشد.
قصدی بر استیضاح وزیر نیرو نداریم
آنا: برنامه شما و سایر نمایندگان در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی برای رفع ناترازی انرژی چیست؟ خبری درزمینه استیضاح وزیر نیرو به‌دلیل مسائل مرتبط با ناترازی انرژی آمده بود.
سنگدوینی: چنین چیزی نیست، ببینید وزیر نیرو هشت ماه است فعالیت خود را آغاز کرده، در این مدت کوتاه چه‌کار می‌تواند بکند؛ البته روی انرژی‌های تجدیدپذیر کار می‌کند، من خبر دارم و روی چندین پروژه انرژی تجدیدپذیر در حال کار است و با سرمایه‌گذاری صورت گرفته در حال اجرای این پروژه‌هاست و در رابطه با انرژی‌های تجدیدپذیر دنبال توسعه نیروگاه‌ها و مخازن نفتی است.
بنزین، گازوئیل، برق، باد، CNG یا LPG و ... همه انرژی هستند؛ بنابراین معتقدم باید به سمت برنامه هفتم که کامل‌ترین برنامه است، حرکت کنیم.
آنا: به تازگی مصوباتی درراستای رفع ناترازی انرژی در کمیسیون انرژی مجلس داشته‌اید؟
سنگدوینی: وزیران نفت و نیرو بر مبنای برنامه هفتم به کمیسیون آمدند و گزارش دادند؛ وزارت نیرو تقریباً ۱۵ تا ۱۶ مگاپروژه دارد و وزارت نفت هم در زمینه مصرف سوخت برنامه خواهد داشت.
در کمیسیون انرژِی از دولت خواستیم تا براساس برنامه هفتم معاونت بهینه‌سازی مصرف انرژی را راه‌اندازی کند تا بتواند دستگاه‌های تولیدکننده و تأمین‌کننده انرژی را مدیریت کند.
این از مواردی بود که قبل از جنگ تحمیلی آمریکا و رژيم صهیونیستی علیه کشورمان دنبال کردیم که هنوز به نتیجه نرسیده، درصورتی که جنگ نمی‌شد به نتیجه می‌رسید و دولت و نمایندگان مجلس روی این موضوع کار می‌کنند تا محقق شود.
انتهای پیام/
