چگونه انسان در هزار سال گذشته تکامل حیوانات را تغییر داده است

«تسا کوموندوروس» در وبسایت «ساینس آلرت» در گزارشی تحت عنوان «حیوانات بنابر یک علت اصلی در دو مسیر متضاد در حال تکامل هستند» نوشت: پژوهشی تازه نشان می‌دهد در حالی‌که حیوانات اهلی طی هزار سال گذشته به تدریج بزرگ‌تر شده‌اند، اندازه بدن حیوانات وحشی کوچک‌تر شده است. این تحقیق که در جنوب فرانسه انجام شده، یک علت مشترک را برای این تغییرات متضاد شناسایی کرده است: انسان.

نقش پررنگ انسان در تکامل

انسان‌ها به‌عنوان نیروی محرک اصلی در تکامل روی زمین عمل می‌کنند. پژوهش جدیدی که به سرپرستی «سیپرین مورئو»، باستان‌شناس دانشگاه مون‌پلیه انجام شده، نمونه روشنی از این موضوع ارائه می‌دهد.

مورئو و همکارانش با بررسی بیش از ۸۱ هزار نمونه فیزیکی از بقایای حیوانی که از ۳۱۱ محوطه باستان‌شناسی جمع‌آوری شده بود، دریافتند که در طی هزار سال گذشته، حیوانات اهلی مانند مرغ و گاو بزرگ‌تر شده‌اند، در حالی که حیوانات وحشی مانند روباه و گوزن کوچک‌تر شده‌اند. 

شتاب تغییرات در هزار سال اخیر

این پژوهشگران همچنین عوامل محیطی از جمله آب و هوا، پوشش گیاهی و نحوه استفاده انسان از زمین را طی ۸ هزار سال مدل‌سازی کردند. آنها دریافتند این روند‌های متضاد در هزار سال گذشته به شکل ناگهانی هم‌زمان با رونق کشاورزی و شهرنشینی شدت گرفته‌اند.

با افزایش جمعیت انسان‌ها و کاهش و تجزیه زیستگاه‌های طبیعی، منابع موجود کاهش یافت. این امر همراه با افزایش شکار، فشار انتخابی را بر پستانداران و پرندگان وحشی – هم گیاهخوار و هم گوشتخوار – افزایش داد، به طوری که نه‌تنها اندازه بدن آنها کوچک‌تر شد بلکه جمعیت‌شان نیز کاهش یافت.

پرورش حیوانات اهلی بزرگ‌تر

در همین حال، انسان‌ها حیوانات اهلی را به‌گونه‌ای انتخاب و پرورش دادند که بزرگ‌تر باشند و محصولات بیشتری تولید کنند. گوسفندان بزرگ‌تر پشم بیشتری تولید می‌کنند؛ گاو‌های سنگین‌تر گوشت بیشتری دارند؛ مرغ‌های بزرگ‌تر تخم بیشتری می‌گذارند. به این ترتیب، اکنون مرغ‌های خانگی بیش از 3 برابر زیست‌توده تمام پرندگان وحشی را تشکیل می‌دهند.

پیامد‌های ناخواسته فعالیت‌های انسانی

مورئو و تیم او در مقاله خود که در هفته‌نامه مقالات آکادمی ملی علوم آمریکا (PNAS) منتشر شده است نوشتند: این یافته‌ها نشان می‌دهد در طول هزار سال گذشته، تأثیر فعالیت‌های انسانی به طور فزاینده‌ای افزایش یافته است. «تسا کوموندوروس» در ادامه گزارش خود به پژوهش‌های دیگری که در این زمینه انجام شده اشاره می‌کند و می‌نویسد مطالعات اخیر دیگر نیز پیامد‌های ناخواسته دیگری را آشکار کرده‌اند: طوطی‌های دریایی در حال کوچک‌تر شدن هستند، بال‌های پرستوی صخره‌ای کوتاه‌تر شده و بسیاری از ماهی‌ها به علت صید بی‌رویه ۲۰ درصد کوچک‌تر و چرخه زندگی آنها به طور میانگین ۲۵ درصد کوتاه‌تر شده است.

فاجعه‌ای پنهان در دل فضولات باستانی پرنده‌ای کمیاب

پیام نهایی

«تسا کوموندوروس» در پایان گزارش خود می‌گوید تمام این تغییرات نتیجه مستقیم بهره‌برداری بی‌محابا از منابع طبیعی از سوی انسان‌ها بدون در نظر گرفتن تأثیرات زیست‌محیطی آینده است. پژوهشی در سال ۲۰۲۱ نشان داد گونه‌هایی که برای انسان مزایای مستقیمی ندارند، اغلب نقش حیاتی‌تری در پایداری اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند. گونه‌هایی که ما مستقیما به آنها متکی هستیم برای ادامه حیات به این پایداری اکوسیستم‌ها نیاز دارند. حتی انگل‌ها می‌توانند در ایجاد تعادل در اکوسیستم نقشی فراتر از انتظار داشته باشند؛ اما تنها در صورتی که اجازه دهیم به زندگی ادامه دهند.

نقش انگل‌ها

در فرهنگ عامه کشورمان، معمولا کلمه انگل به معنای طفیلی و سربار است و بار منفی دارد؛ اما آیا انگل‌ها فایده‌ای در طبیعت ندارند؟ پژوهشی که در سال ۲۰۲۴، در مجله انجمن سلطنتی انگلیس، شاخه بیولوژی منتشر شده، نشان می‌دهد که انگل‌ها می‌توانند به‌طرزی چشمگیر بر تعادل میان جمعیت شکارچی و شکار تأثیر بگذارند. «ساینس دیلی» در گزارشی با تیتر «چگونه انگل‌ها شبکه‌های غذایی پیچیده را شکل می‌دهند» به بررسی این پژوهش می‌پردازد.

دکتر وینی هوانگ ریدر (Weini Huang Reader) یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «شبکه‌های غذایی ساختار‌های پیچیده‌ای هستند که در آن گونه‌ها با یکدیگر تعامل دارند. انگل‌ها، که بخش عظیم، اما اغلب نادیده‌گرفته‌شده این شبکه‌ها هستند، می‌توانند با تاثیرگذاری بر جمعیت شکارچیان و شکار به طور قابل توجهی بر پایداری این شبکه‌ها تأثیر بگذارند».

با این حال، پژوهشی تازه (۲۰۲۵) نشان می‌دهد بیش از ۸۰ درصد انگل‌های شناسایی شده در فضولات بسیار قدیمی طوطی جغدی (کاکاپو) نیوزیلند امروزه دیگر وجود ندارند. 

انتخاب‌های انسان‌ها و پیامد‌های آن بر حیوانات مورد علاقه‌ ما، یعنی سگ‌ها و گربه‌ها

«گریس کارول» (Grace Carroll) در وبسایت The Conversation به بررسی یک پژوهش جدید پرداخته است که نشان می‌دهد: اهلی‌کردن، گربه‌ها و سگ‌ها را نه‌تنها متنوع‌تر کرده بلکه باعث شده است به طرز عجیبی به هم شبیه شوند. این یافته‌ها بر اساس تحلیل ۱۸۱۰ جمجمه از گربه‌ها، سگ‌ها و نوادگان وحشی آنها به دست آمده است. پژوهشگران می‌گویند تمایل انسان‌ها به ویژگی‌های نوزاد انسان مانند صورت گرد و چشم‌های بزرگ باعث شده نژاد‌هایی مانند سگ‌های پاگ و گربه‌های پرشین شباهت قابل توجهی در ساختار جمجمه داشته باشند. اما این تغییرات، با مشکلات جدی در سلامت آنها مانند اختلالات تنفسی و مشکلاتی در زایمان همراه است.