سیل تابستانی در دل خشکسالی؛ غفلت از آبخیزداری و فرصت از دست رفته
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا؛ در حالی‌که ایران در میانه فصل تابستان با شرایط خشکسالی شدید مواجه است، گزارش‌هایی از وقوع سیلاب‌های سنگین در نقاط مختلف کشور از جمله استان‌های خشک‌سالی‌زده‌ای، چون کرمان منتشر شده است. حتی گزارش ها از کرمان که شهری کویری است حکایت از تخریب گسترده در پی وقوع سیل دارد. پدیده‌ای که در نگاه نخست متناقض به نظر می‌رسد، اما از دیدگاه کارشناسان حوزه محیط زیست و انرژی، دلایل علمی و اقلیمی مشخصی دارد.
در همین راستا، مجید عباس‌پور، استاد دانشگاه صنعتی شریف، عضو هیات امنای پژوهشکده انرژی، آب و محیط زیست این دانشگاه و عضو هیئت مدیره انجمن متخصصان محیط زیست ایران، در گفتوگو با خبرنگار آنا، ابعاد مختلف این پدیده را تبیین کرد.
کاهش تخلخل خاک در نتیجه خشکسالی‌های طولانی‌مدت
عباس‌پور با اشاره به پدیده‌ای که آن را تغییر رفتار خاک در اثر خشکسالی می‌نامد، گفت: در مناطقی که برای مدت طولانی با خشکسالی مواجه بوده‌اند، ساختار خاک دچار فشردگی می‌شود. این مسئله باعث کاهش "تخلخل خاک" شده و زمین دیگر قادر نیست آب باران را به‌آرامی جذب کند.
به گفته استاد دانشگاه صنعتی شریف، در شرایط عادی، بخشی از آب بارش به‌تدریج وارد زمین شده و مابقی در مسیر‌ها جریان پیدا می‌کند، اما در مناطقی که خاک تخلخل خود را از دست داده، بارش‌ها به‌جای نفوذ، بلافاصله به سیلاب تبدیل می‌شوند و با شدت بیشتری جاری می‌گردند.
او در ادامه افزود: این همان وضعیتی است که اخیراً در ایالت تگزاس آمریکا هم رخ داد. منطقه‌ای که درگیر خشکسالی شدید بود، در عرض چند ساعت با بارش بیش از ۳۰۰ میلی‌متر باران مواجه شد که به سیلاب‌های ناگهانی و خسارت‌بار انجامید.
نقش تغییرات اقلیمی در الگوی بارش‌ها
عباس‌پور در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر تأثیرات گسترده تغییرات اقلیمی گفت: ما در کشور با کاهش چشمگیر منابع آبی روبه‌رو هستیم. میزان منابع آب تجدیدپذیر ما که در ۵۰ سال گذشته حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب در سال بود، اکنون به حدود ۱۲۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. این کاهش چشمگیر، یکی از نشانه‌های بارز بحران اقلیمی است.
عضو هیات امنای پژوهشکده انرژی، آب و محیط زیست، ادامه داد: یکی از نتایج مستقیم گرمایش جهانی و تغییر اقلیم، تغییر الگوی بارش‌هاست. در گذشته بارش‌ها در کشور به‌صورت پراکنده و با شدت کمتر اتفاق می‌افتاد. اما اکنون به‌دلیل تغییرات فشار جوی و دمایی، بارش‌ها در بازه‌های زمانی کوتاه و با شدت بسیار بالا رخ می‌دهد. همین امر زمینه‌ساز سیلاب‌های ناگهانی حتی در فصل تابستان شده است.
غفلت از آبخیزداری؛ فرصتی از دست رفته برای مهار سیلاب‌ها
عباس‌پوربا اشاره به نقش کلیدی مدیریت منابع آب و آبخیزداری در کنترل سیلاب‌ها تصریح کرد: در سال‌های گذشته برنامه‌هایی برای توسعه آبخیزداری در کشور وجود داشت تا بتوان از این رحمت الهی، یعنی بارش‌های مقطعی و شدید، بهره‌برداری مؤثر کرد. اما متأسفانه این برنامه‌ها به‌صورت گسترده و اصولی دنبال نشد. نتیجه آن هم وقوع سیلاب‌هایی است که نه‌تنها آسیب‌زا هستند، بلکه منابع آبی را نیز به‌جای تغذیه سفره‌های زیرزمینی، به‌سرعت از دسترس خارج می‌کنند.
وی تاکید کرد: ترکیب پیچیده‌ای از عوامل طبیعی و انسانی – از جمله خشکسالی، فشردگی خاک، تغییر اقلیم و ناکارآمدی در اجرای طرح‌های آبخیزداری – در کنار هم موجب بروز سیلاب‌هایی شده‌اند که در گذشته در این فصل از سال بسیار نادر بودند. از دیدگاه کارشناسان، بدون اصلاح سیاست‌های مدیریت منابع طبیعی و تقویت زیرساخت‌های کنترل روان‌آب‌ها، کشور باید منتظر تکرار این پدیده در سال‌های آینده باشد.
انتهای پیام/
