سواد رسانه‌ای؛ سپری در برابر شایعات اقتصادی و نوسانات بازار
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا؛ در دنیای امروز دیگر روزنامه‌ها صبح به صبح راوی اخبار نیستن و زمان مورد نیاز برای پخش اخبار از روز‌ها و هفته‌ها به کمتر از یک ثانیه کاهش یافته است. این تغییر که آن را مدیون گسترش و ارتقا پلتفرم‌های ارتباط جمعی در سایه ساز شبکه جهانی اینترنت هستیم باعث شده است تا انسان در لحظه با انبوهی از اطلاعات و اخبار مواجه باشد که فارق از از اهمیت آنها در بسیاری از موارد فرصت پردازش تمام آنها نیز برای ذهن فرد وجود ندارد، اما همچنان این اخبار و اطلاعات توانایی جهت دهی به رویکرد‌ها و افکار فرد را دارند.
دراین شرایط مهم‌ترین بخش دریافت اخبار پردازش صحیح آنها و سرعت دریافت و صحت سنجی اطلاعات است. به همین جهت می‌توان گفت که رسانه به عنوان بازوی انتقال اخبار به افراد بهترین گلوگاه برای تصفیه و پردازش اخبار است و در اینجاست که موضوع سواد رسانه‌ای مطرح می‌شود.
چرا باید نسبت به موضوع شناخت و پردازش اخبار حساس باشیم؟
در دنیای امروز که اطلاعات به سرعت و به‌صورت گسترده از طریق رسانه‌های مختلف منتشر می‌شود، سواد رسانه‌ای به‌عنوان یک مهارت حیاتی برای افراد و جوامع مطرح شده است. سواد رسانه‌ای اقتصادی یعنی توانایی تحلیل پیام‌های اقتصادی که از طریق رسانه‌ها منتشر می‌شود؛ از جمله اخبار بازار‌های مالی، سیاست‌های اقتصادی دولت، قیمت ارز و کالا‌های اساسی. فرد دارای سواد رسانه‌ای می‌تواند اطلاعات معتبر را از شایعات و اخبار کذب تشخیص دهد و بر اساس داده‌های واقعی تصمیم‌گیری کند.
سواد رسانه‌ای به توانایی تحلیل، ارزیابی و استفاده هوشمندانه از پیام‌های رسانه‌ای اشاره دارد. در حوزه اقتصاد، این مهارت نه تنها در تصمیم‌گیری‌های فردی مؤثر است، بلکه می‌تواند بر سیاست‌های کلان اقتصادی و توسعه پایدار نیز اثرگذار باشد. در سال ۱۳۹۷ در ایران، شایعات مربوط به افزایش ناگهانی قیمت دلار باعث ایجاد هجوم به خرید ارز و در نتیجه افزایش سریع نرخ ارز شد که اقتصاد کشور را با تورم و کاهش قدرت خرید مواجه کرد.
یکی دیگر از نمونه‌های این مهم را در شایعات اقتصادی وسیعی دیدیم که پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه حجم وسیعی از شایعات به خصوص در حوزه اقتصاد کشور برای ایجاد آشوب از سوی دشمنان و منافقان منتشر شد. شایعاتی از جمله افزایش شدید قیمت طلا و ارز که برای ایجاد آشوب اقتصادی در کشور طراحی شده بود، اما به لطف همت مردم در حفاظت از کشور شکست خورد.
به هر جهت یکی از مهم‌ترین جنبه‌های سواد رسانه‌ای، توانایی تشخیص اخبار جعلی و اطلاعات گمراه‌کننده است. در فضای رسانه‌ای امروز، شایعات درباره قیمت ارز، طلا، بازار سهام یا حتی تصمیمات اقتصادی دولت‌ها می‌تواند باعث تصمیم‌گیری‌های نادرست اقتصادی توسط مردم و فعالان اقتصادی شود. افراد دارای سواد رسانه‌ای می‌توانند منابع معتبر را از منابع غیرمعتبر تشخیص دهند و کمتر در دام شایعات اقتصادی می‌افتند.
بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ توسط مؤسسه بین‌المللی تحقیقات اقتصادی انجام شد، بیش از ۶۵درصد نوسانات ناگهانی قیمت ارز در بازار‌های نوظهور به دلیل شایعات و اخبار نادرست بوده است. همچنین به طور میانگین، تحقیقات جهانی نشان می‌دهد که شایعات اقتصادی می‌توانند باعث کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصدی اعتماد سرمایه‌گذاران در بازار‌های مالی شوند که این موضوع به کاهش سرمایه‌گذاری و کند شدن رشد اقتصادی منجر می‌شود.
سواد رسانه‌ای،درمانی برای آفتی به نام هیجان کاذب
بر اساس تحقیقات انجام شده افرادی که سواد رسانه‌ای ندارند، به راحتی تحت تأثیر پیام‌های هیجانی رسانه‌ای قرار می‌گیرند. این موضوع باعث ایجاد نوسانات شدید و غیرمنطقی در بازار‌های بورس، ارز و کالا می‌شود. تحقیقات نشان داده است که افزایش آگاهی رسانه‌ای در بین فعالان بازار می‌تواند تا ۳۰ درصد از نوسانات هیجانی را کاهش دهد.
همچنین مصرف‌کنندگان با سواد رسانه‌ای می‌توانند پیام‌های تبلیغاتی را تحلیل کرده و از خرید‌های غیرضروری و هزینه‌های اضافی جلوگیری کنند. این امر به حفظ توان مالی خانوار و افزایش پس‌انداز کمک می‌کند که در بلندمدت به رشد اقتصادی کمک می‌نماید.
آسیب‌های اقتصادی ناشی از فقدان سواد رسانه‌ای
بدیهی است که فقدان سواد رسانه‌ای موجب افزایش تاثیرپذیری مردم از شایعات و اطلاعات غلط می‌شود که این مسئله اعتماد به بازار‌ها را کاهش می‌دهد. کاهش اعتماد باعث کاهش سرمایه‌گذاری، خروج سرمایه و بحران‌های مالی می‌گردد، اما سخت‌تر از آن اثرات ثانویه ناشی از واکنش افراد فاقد سواد رسانه‌ای به شایعات اقتصادی است؛ یعنی دقیقا چیزی که دشمنان به آن دل بسته‌اند.
به عنوان مثال شایعات درباره افزایش قیمت کالاها، ارز و طلا باعث ایجاد تقاضای کاذب و در نتیجه افزایش تورم می‌شود. به طور مثال، در ایران در سال‌های اخیر، انتشار شایعات درباره کمبود برخی کالا‌های اساسی از جمله روغن خوراکی، به افزایش قیمت‌ها و ایجاد صف‌های طولانی در فروشگاه‌ها منجر شد؛ به مانند همین اتفاق نیز برخی دیگر از اقلام از جمله گوشت و حتی اقلامی مانند سیمان، سم و کود کشاورزی نیز در دوره‌هایی تکرار شد. هر چند که تمامی موارد بازار به سرعت بازیابی شده و آرامش برقرار شد، اما این اتفاقات در همان زمان منجر به تنش در زنجیره تامین کالا در کشور و همچنین تضییع حقوق عامه شد.
در برخی از دیگر موارد نیز سرمایه‌گذاران کم‌تجربه که توان تحلیل صحیح اخبار اقتصادی را ندارند، ممکن است در اثر شایعات دست به خرید یا فروش‌های هیجانی بزنند که ضرر‌های مالی زیادی برای آنها به همراه دارد موضوعی که در سال‌های گذشته به دفعات وقوع آن در بازار سرمایه را شاهد بوده‌ایم.
چگونه خود را در برابر اخبار اقتصادی نادرست بیمه کنیم
سواد رسانه‌ای اقتصادی، یکی از عوامل کلیدی در حفظ ثبات و رشد اقتصادی است. این مهارت، نه تنها به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات مالی و اقتصادی بهتری اتخاذ کنند، بلکه به اقتصاد کلان کشور نیز کمک می‌کند تا در برابر نوسانات ناشی از اطلاعات نادرست مقاوم باشد. بنابراین، آموزش و ترویج سواد رسانه‌ای باید در اولویت سیاست‌های آموزشی و فرهنگی کشور‌ها قرار گیرد تا بتوان به توسعه پایدار و اقتصادی سالم دست یافت.
انتهای پیام/
