آینده واتساپ در ایران چه می‌شود؟
به گزارش خبرگزاری آنا؛ نگرانی درباره فعالیت‌های واتساپ موضوع تازه‌ای نبوده و در چند سال گذشته بار‌ها در سطح جهان، به‌ویژه در کشورهای آسیایی و آفریقایی مطرح شده است. این پیام‌رسان که زیرمجموعه شرکت Meta (فیسبوک سابق) است، به دلیل زیرساخت اطلاعاتی و مالکیت خارجی، همواره محل مناقشه میان نهاد‌های امنیتی و حاکمیتی کشور‌ها بوده است.
بر اساس گزارش رسانه‌های بین‌المللی، واتساپ در سال‌های مختلف به دلیل ضعف‌هایی در حوزه حفظ حریم خصوصی کاربران و برخی همکاری‌های غیرمستقیم با نهاد‌های امنیتی، هدف انتقادات و حتی اقدامات حقوقی قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۹، شکایتی از سوی بنیاد ProPublica و برخی کارشناسان امنیت سایبری علیه این شرکت مطرح شد مبنی بر این که پیام‌های رمزنگاری‌شده کاربران عملاً توسط کارکنان شرکت مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ امری که با اصول End-to-End Encryption اعلام‌شده مغایرت دارد.
در سال ۲۰۲۰ نیز رسانه‌های آلمانی گزارش دادند که واتساپ اطلاعات کاربرانی را که مظنون به فعالیت‌های سیاسی بودند بنا به درخواست دولت‌های اروپایی در اختیار مقامات قضایی قرار داده است. این اقدامات اعتراضات گسترده‌ای را در میان فعالان حقوق بشر و آزادی ارتباطات رقم زد. همچنین در کشورهای هند و برزیل نیز گزارش‌هایی از همکاری این پیام‌رسان با دستگاه‌های نظارتی در راستای کنترل محتوا و همچنین فیلتر یا حذف حساب برخی کاربران سیاسی منتشر شده است.
نقش واتساپ در منازعات منطقه‌ای و جنگ رسانه‌ای
اخیراً و به ویژه پس از بالا گرفتن بحران‌های سیاسی-امنیتی در منطقه غرب آسیا، نگرانی نسبت به نقش‌آفرینی واتساپ در مدیریت و جهت‌دهی جریان‌های خبری و اطلاعاتی افزایش یافته است. کارشناسان امنیتی بر این باورند که پس از اعمال محدودیت‌های سکوهای بومی و محدودیت روی برخی سکوهای خارجی، بسیاری از عملیات تبلیغاتی و همچنین انتقال داده‌های حساس، از طریق این پیام‌رسان انجام می‌شود.
برخی منابع، می‌گویند که واتساپ در جریان مناقشات اخیر ایران و رژیم صهیونیستی، تبدیل به بستری برای هدایت جنگ روانی، بزرگنمایی حوادث و حتی انتشار برخی داده‌های طبقه‌بندی‌شده شده است. به ادعای برخی مقامات، زیرساخت فنی این شرکت امکان ردگیری و جمع‌آوری اطلاعات کاربران را در اختیار طرف‌های ثالث قرار می‌دهد؛ و این امر در شرایط خاص بحران می‌تواند تهدید مستقیمی علیه حاکمیت داده و امنیت ملی باشد.
تجربه سایر کشور‌ها
این نخستین بار نیست که یک کشور نسبت به فعالیت واتساپ ابراز نگرانی و حتی اقدام به فیلترینگ یا اعمال محدودیت بر آن می‌کند. در سال ۲۰۱۷، دولت چین رسماً این پیام‌رسان را به دلیل نگرانی‌های امنیتی و عدم همکاری با سیاست‌های سایبری کشور فیلتر کرد. در روسیه نیز به دفعات بحث‌هایی پیرامون احتمال فیلترینگ واتساپ در فضای رسانه‌ای مطرح شد و برخی مقامات اطلاعاتی بار‌ها نسبت به انتقال داده‌های کاربران روس هشدار داده‌اند.
در هند، واتساپ بار‌ها به دلیل انتشار اخبار جعلی و تحریک ناآرامی‌های اجتماعی مورد بازخواست قرار گرفته و مقامات امنیتی این کشور از شبکه گسترده رصد و گزارش‌دهی واتساپ استفاده کرده‌اند. در برزیل نیز بار‌ها شاهد حکم قضایی برای مسدودسازی موقت واتساپ بوده‌ایم، آن هم زمانی که شرکت مادر حاضر به همکاری قضایی و اطلاعاتی نشد.
نگرانی‌های داخلی و ابعاد احتمالی فیلترینگ
در ایران نیز کارشناسان هشدار داده‌اند که سوابق مشابه می‌تواند در ایران نیز تکرار شود و مثال‌های جهانی شواهدی برای امکان‌پذیر شدن سناریوی محدودیت دائم واتساپ باشد. به تازگی برخی اتهامات مبنی بر نقش این پیام‌رسان در بزرگنمایی اخبار بحرانی، تسهیل ارتباط شبکه‌های مخالف با رسانه‌های خارجی و انتقال داده‌های حساس کاربران ایرانی، از سوی نهاد‌های ذی‌صلاح مطرح شده است. برخی منابع خبری می‌گویند با توجه به وقایع رخداده گزینه محدودیت مجدد واتساپ، در شرایط فعلی، قابل بررسی و حتی بسیار ضروری است.
برخی تحلیل‌گران رسانه‌ای می‌گویند واتساپ با توجه به تغییر الگوریتم‌ها و سیاست‌های Meta، احتمالاً با ضریب بالاتری اطلاعات پویا از کاربران ایرانی جمع‌آوری می‌کند. همچنین نگرانی‌هایی در خصوص دسترسی دولت‌های بیگانه به این اطلاعات مطرح است که پیش‌تر برای دیگر کشور‌ها نیز مشکلات جدی ایجاد کرده بود.
هشدارهای کارشناسان و اهمیت شفافیت
از سوی دیگر، بسیاری از کارشناسان حوزه فضای مجازی تأکید دارند که هرگونه تغییر در سیاست‌های محدودسازی سکوهای غیر ضابطه‌مند باید با اطلاع‌رسانی شفاف، گفت‌و‌گو و جلب اعتماد عمومی همراه باشد.
در مجموع، سیاست‌گذاران فضای مجازی ایران در آستانه یک تصمیم حساس قرار گرفته‌اند؛ میدانی که وابستگی به پلتفرم‌های خارجی همواره چالش‌ساز بوده است و تعیین تکلیف واتساپ علاوه بر بُعد امنیتی، ابعاد اجتماعی، اقتصادی و روانی مهمی خواهد داشت.
با در نظر گرفتن سوابق جهانی، ابهام در سیاست‌های امنیتی پیام‌رسان‌های خارجی و افزایش نگرانی‌های امنیتی در شرایط فعلی کشور، به نظر می‌رسد امکان دارد که واتساپ وارد مرحله تازه‌ای شود و سیاست گذار باید تصمیم بگیرد که این سکو باید چه وضعیتی در آینده داشته باشد و باید به طور دائم محدود شود یا خیر...
انتهای پیام/
