شهری گمشده زیر اهرام مصر: واقعیت یا خیال؟

تیم ایتالیایی به رهبری کورادو مالانگا (پژوهشگر) از دانشگاه پیزا، در ماه مارس گذشته با اعلام خبر کشف «سازه‌های عظیم» مدفون زیر هرم بزرگ «خوفو»، از طریق رسانه‌ها و ویدیو‌های تبلیغی بحث و جدل علمی به پا کرد. 
آن‌ها گفتند برای این کشف خود از دو فناوری ژئوفیزیکی استفاده کرده‌اند: رادار نفوذ به زمین (GPR) و رادار‌های تصویربرداری فضابرد (SAR). این تیم ادعا کرد که داده‌های جمع‌آوری شده «راهرو‌ها و تالار‌های اتاق مانند منظمی» را نشان می‌دهد که بقایای شهری باستانی است که هزاران سال زیر شن و ماسه و فراموشی دفن شده است.
علی‌رغم انتقادی که در آن زمان به ادعا‌های آن‌ها وارد شد، این تیم به تازگی با ادعا‌های دیگری، این بار درخصوص هرم منکورع بازگشته است. این پژوهشگران اظهارات جدیدی منتشر کردند مبنی بر اینکه «یک شبکه درهم تنیده از تونل‌های مهندسی شده و سازه‌های منظم» را در زیر این هرم در عمق ۶۰۰ متری کشف کرده‌اند. 
هرم خوفو یا هرم بزرگ جیزه
هرم بزرگ یا هرم خوفو، تنها بنای باقی‌مانده از عجایب هفتگانه جهان است. این هرم که قدیمی‌ترین و بزرگترین هرم از مجموعه سه‌گانه اهرام مصر است در شهره جیزه مصر قرار دارد و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
این هرم حدود ۲۵۶۰ سال قبل از میلاد به عنوان مقبره‌ای برای فرعون «خوفو» از دودمان چهارم مصر باستان بنا شده و ساخت آن ۲۰ سال طول کشید. برای ساخت این هرم کارگران حرفه‌ای از سراسر مصر مشارکت داشته‌اند و با ارتفاع اصلی خود یعنی ۱۴۸ متر به مدت ۳۸۰۰ سال بلندترین سازه ساخته شده از سوی بشر بر روی زمین بود.
برای ساخت این هرم از سنگ آهک، آهک سفید (برای پوشش بیرونی) و گرانیت (به عنوان مثال برای اتاق پادشاه) استفاده شده است.

هرم منکورع
هرم منکورع کوچکترین هرم از سه هرم اصلی مجموعه اهرام جیزه (خوفو، خفرع و منکورع) است. این هرم در فلات جیزه در حومه جنوب غربی قاهره واقع شده است. اعتقاد بر این است که به عنوان مقبره‌ای برای فرعون مصری منکورع (پسر پادشاه خفرع) از دودمان چهارم مصر ساخته شده است. هر ضلع هرم ۱۰۸.۵ متر طول دارد و ارتفاع آن ۶۵.۵ متر است. ارتفاع کنونی آن، پس از ریزش پوشش بیرونی، ۶۲ متر است.

اگر کاروانسراهای ایرانی نبودند؟

کارشناسان چه می‌گویند؟
دکتر جمال العشیبی، پژوهشگر پسادکترای باستان‌شناسی در دانشگاه تحقیقات دولتی اکس-مارسی «Aix-Marseille Université» فرانسه، ادعا‌های جدید این تیم ایتالیایی را فاقد هرگونه مبنای علمی توصیف کرد.

دکتر جمال العشیبی، پژوهشگر پسادکترای باستان‌شناسی می‌گوید:«تیم ایتالیایی نتایج خود را در هیچ مجله علمی معتبری منتشر نکرده و هیچ گونه پشتیبانی میدانی یا کاوش‌های باستان‌شناسی رسمی ارائه نکرده است».

او در مصاحبه‌ای که با شبکه «الجزیره» در همین‌باره انجام داد گفت: «تیم ایتالیایی نتایج خود را در هیچ مجله علمی معتبری منتشر نکرده و هیچ گونه پشتیبانی میدانی یا کاوش‌های باستان‌شناسی رسمی ارائه نکرده است».
او افزود که ادعای رسیدن به عمق ۶۰۰ متر با استفاده از فناوری رادار نفوذ به زمین (GPR) و رادار تصویربرداری فضابرد (SAR) از نظر علمی غیرمنطقی است، به ویژه در شرایط زمین‌شناختی پیچیده‌ای مانند فلات جیزه؛ یعنی جایی که سنگ‌های آهکی متراکم با لایه‌هایی از شن و خاک رس در هم تنیده‌اند و همین امر توانایی امواج راداری برای نفوذ به زمین را تضعیف می‌کند.
العشیبی فراتر رفته و می‌گوید آنچه به عنوان «ستون‌ها و تونل‌های منظم» توصیف شده است، در واقع یک تفسیر بی‌اساس است که با عکس‌های واقعی یا کاوش‌های زمین‌شناسی حرفه‌ای پشتیبانی نمی‌شود. علاوه بر این، تعیین قدمت ۳۸ هزار ساله برای این سازه کاملا با تمام دانسته‌های ما در مورد توالی تمدنی در مصر باستان در تضاد است. این دانسته‌ها به وجود هیچ تمدن پیشرفته‌ای در شمال آفریقا با این قدمت اشاره ندارد.
العشیبی هشدار داد برخی رسانه‌ها چنین ادعا‌هایی را بدون بررسی علمی ترویج می‌دهند؛ گویی نیتی عمدی برای سلب تمدن از صاحبان واقعی آن و نسبت دادن آن به «موجودات» یا ملت‌های اسرارآمیز وجود دارد. او اشاره کرد این روایت‌ها «عموم مردم» را هدف قرار می‌دهند و نه جامعه علمی و به روشی جنجالی ارائه می‌شوند که فاقد کوچکترین درجه‌ای از بی‌طرفی است.

پروژه ناتمام ترمیم هرم منکورع
بسام الشماع، مورخ و مصرشناس، پروژه ناتمام مطالعه، مستندسازی و نصب مجدد بلوک‌های گرانیتی بیرونی را که از نمای هرم منکورع جدا شده بودند علت کافی برای رد ادعا‌های تیم ایتالیایی دانست.
الشماع توضیح داد در طول این پروژه که در فوریه ۲۰۲۴ اعلام شد، حفاری‌هایی تا عمق ۶ متری جلوی هرم انجام شد و سنگ بستر (صخره سخت زیرین خاک) که هرم بر روی آن ساخته شده بود، نمایان شد. این امر وجود هرگونه زیرساخت یا شهر مدفون را کاملا رد می‌کند.
الشماع همچنین تاکید کرد هیچ متن باستانی مصری وجود ندارد که از این ادعا‌ها پشتیبانی کند و همچنین به گفته او این امکان وجود ندارد فناوری کنونی بتواند به عمق ۶۰۰ متری زیر زمین برسد همانطور که محققان ایتالیایی ادعا کرده‌اند.

رمان تخیلی
دکتر کارم عبدالمحسن، پژوهشگر ژئوفیزیک دانشگاه میشیگان و دانشگاه آریزونا توضیح داد که حداکثر عمقی که فناوری رادار نفوذ به زمین (GPR) می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند، در شرایط طبیعی ایده‌آل ۳۰ تا ۴۰ متر است؛ اما این میزان نفوذ در فضای طبیعی اهرام جیزه بسیار محدود است.
عبدالمحسن گفت: «رسیدن به اعماق بیشتر مستلزم استفاده از فناوری‌های مغناطیسی یا گرانشی است که از سوی شرکت‌های نفتی استفاده می‌شود. او تأکید کرد که چنین کاری بدون هماهنگی با دولت مصری و وزارت آثار باستانی امکان‌پذیر نیست و هماهنگی در این مورد اتفاق نیفتاده است و این امر تردید‌هایی را در مورد نیت این تیم تحقیقاتی برمی‌انگیزد».
او معتقد است که سخنان تیم ایتالیایی فاقد روش‌شناسی علمی است. جزئیات آن در مجلات علمی منتشر نشده و با هیچ کاوش میدانی اثبات شده همراه نبوده است. این امر باعث می‌شود بیشتر به یک رمان علمی تخیلی شبیه باشد تا کشف علمی.