راهی نوین در علوم اعصاب/ مردمک چشم، شاهد بی‌طرف در دادگاه حافظه
خاطرات انسان همیشه دقیق نیستند و اغلب با گذشت زمان یا تحت تأثیر احساسات، تغییر می‌کنند. این موضوع باعث شده که اختلاف نظر درباره صحت یادآوری‌ها در میان خانواده‌ها، دوستان و حتی در دادگاه‌ها بسیار شایع باشد. حالا دانشمندان با بررسی دقیق مردمک چشم‌ها دریافته‌اند که این تغییرات ظریف می‌توانند به ما نشان دهند آیا خاطره‌ای که به یاد می‌آوریم واقعاً درست است یا صرفاً احساسی کاذب است.
دانشمندان مجارستانی در مطالعه‌ای جدید کشف کرده‌اند که اندازه مردمک چشم هنگام بازیابی خاطره، شاخصی دقیق برای سنجش صحت و جزئیات آن خاطره است. این یافته می‌تواند کاربرد‌های مهمی در حوزه‌های پزشکی، روانشناسی و حقوقی داشته باشد.
خاطرات ما چگونه در چشمانمان ثبت می‌شود؟
آیا تا به حال اتفاق افتاده که در گفتگویی مشترک متوجه شوید شما و طرف مقابلتان خاطره‌های کاملاً متفاوتی از یک اتفاق دارید؟ این نوع اختلاف در حافظه موضوعی کاملاً طبیعی است. بنا به گفته کارشناسان، خاطرات غلط یا اشتباه در یادآوری اتفاقات در میان افراد بسیار شایع است و شامل مواردی می‌شود مانند فراموش کردن جزئیات کودکی، یا حتی ندانستن اینکه در را قفل کرده‌اید یا نه.
اما سوال اصلی این است: چگونه می‌توان به طور علمی دقت یک خاطره را سنجید؟
پژوهشگران دانشگاه فناوری و اقتصاد بوداپست با استفاده از ردیابی حرکات چشم و دانش عصب‌شناسی، کشف کرده‌اند که مردمک چشم انسان هنگام یادآوری خاطره، تغییراتی دقیق و قابل اندازه‌گیری دارد که می‌تواند به ما در تشخیص صحت و جزئیات خاطره کمک کند.
پدیده‌ای که این تیم تحقیقاتی بررسی کرده است، نخستین بار در دهه ۱۹۷۰ کشف شد و به نام «اثر قدیمی/جدید مردمک» شناخته می‌شود. این اثر نشان می‌دهد که وقتی انسان چیزی را که قبلاً دیده یا تجربه کرده است دوباره تشخیص می‌دهد، مردمک چشمش گشاد می‌شود.
پس از آن، مطالعات متعددی این پدیده را تأیید کردند، اما سؤال کلیدی این بود که آیا میزان گشاد شدن مردمک می‌تواند نشان‌دهنده دقت و جزئیات خاطره نیز باشد؟ این سؤال تا کنون پاسخ روشنی نداشت.
آزمایش دقیق و نتایج حیرت‌انگیز
به گزارش دیلی‌میل در این مطالعه، ۲۸ شرکت‌کننده سالم تحت آزمایش قرار گرفتند. ابتدا از آنها خواسته شد ۸۰ کلمه غیرمعمول و دو یا سه بخشی را مطالعه کنند که به صورت تصادفی در اطراف یک دایره روی صفحه ظاهر می‌شدند. سپس به آنها مجموعه‌ای از کلمات قدیمی و جدید نشان داده شد و وظیفه داشتند کلمات آشنا را شناسایی کنند و محل اولیه ظاهر شدن آنها را به یاد آورند.
طول کل آزمایش چندین ساعت بود و در تمام مدت، اندازه مردمک شرکت‌کنندگان به دقت با دستگاه‌های ردیابی چشم ثبت می‌شد. نتایج به‌خوبی نشان داد که گشاد شدن مردمک تنها با شناسایی کلمه مرتبط نیست، بلکه هر چه فرد بتواند موقعیت دقیق ظاهر شدن کلمه را بهتر به یاد آورد، میزان گشاد شدن مردمک نیز بیشتر خواهد بود.
آدام آلبی، پژوهشگر اصلی این پروژه، در مصاحبه‌ای با مجله Popular Science گفته است: «این نتایج بیانگر آن است که مردمک چشم اطلاعات بیشتری از آنچه فکر می‌کنیم درباره حافظه ما ارائه می‌دهد. مردمک منعکس‌کننده دو سطح مختلف حافظه است؛ یکی حس کلی آشنایی و دیگری دقت جزئیات.»
علوم اعصاب پشت پرده نقش سیستم نورآدرنرژیک
از دیدگاه علمی، این پدیده با فعالیت یک بخش خاص از مغز به نام لکوس کولریوس و سیستم نورآدرنرژیک «لکوس کولریوس (Locus Coeruleus)» و سیستم «نورآدرنرژیک (Noradrenergic system)» مرتبط است. این سیستم نقش مهمی در تنظیم توجه، هوشیاری و پاسخ‌های فیزیولوژیکی بدن از جمله گشاد شدن مردمک دارد. هنگام یادآوری خاطرات واضح و دقیق، این سیستم فعال می‌شود و منجر به گشاد شدن مردمک می‌شود. این واکنش می‌تواند به عنوان یک معیار بیولوژیکی برای تشخیص دقت خاطره مورد استفاده قرار گیرد.
مقاله این مطالعه در نشریه معتبر Journal of Experimental Psychology و APA منتشر شده و در آن آمده است که اثر قدیمی/جدید مردمک از دو مؤلفه تشکیل شده است؛ یکی مربوط به شناسایی کلی و دیگری مربوط به کیفیت و دقت بازیابی جزئیات است.
کاربرد‌های عملی؛ از پزشکی تا دادرسی قانونی
این کشف می‌تواند زمینه‌ساز توسعه ابزار‌های جدید در زمینه ارزیابی بیماری‌های حافظه مانند آلزایمر و اختلالات شناختی شود. همچنین در حوزه‌های حقوقی که صحت یادآوری شاهدان و متهمان اهمیت حیاتی دارد، این روش می‌تواند به عنوان یک معیار عینی مورد استفاده قرار گیرد.
تصور کنید پزشکی قانونی بتواند با رصد تغییرات مردمک فرد هنگام یادآوری یک حادثه، میزان صحت آن خاطره را ارزیابی کند؛ این مسئله می‌تواند کیفیت قضاوت‌ها را به طور قابل‌توجهی بهبود دهد.
فراموشی هدفمند؛ چگونه مغز خاطرات بد را کنار می‌گذارد
در ادامه، به مطالعه‌ای جالب درباره مدیریت خاطرات ناخوشایند می‌پردازیم. تحقیقی که در سال ۲۰۲۰ توسط دانشگاه‌های دارتموث و پرینستون انجام شد، نشان داد که انسان‌ها قادرند با تغییر نحوه تفکر درباره زمینه خاطرات، عمداً آنها را فراموش کنند.
در این تحقیق، شرکت‌کنندگان تصاویر مناظر طبیعی مثل جنگل، کوه، ساحل را در حالی که دو فهرست کلمه را می‌خواندند، مشاهده کردند. سپس به برخی از آنها گفته شد که فهرست اول را فراموش کنند و به برخی دیگر گفته شد که آن را به یاد داشته باشند.
با استفاده از تصویربرداری مغزی، مشخص شد که افرادی که فراموش کردن را تمرین کردند، فعالیت مغزی مرتبط با صحنه‌های دیده‌شده کاهش یافت. این کاهش مستقیماً با میزان موفقیت آنها در فراموش کردن کلمات مرتبط بود.
تکنیک‌های عملی برای مقابله با خاطرات منفی
بر اساس یافته‌های این مطالعه، روانشناسان توصیه می‌کنند برای کاهش اثرات منفی خاطرات، زمینه و موقعیت خاطره را تغییر دهید؛ اگر آهنگی یادآور یک خاطره دردناک است، آن را در محیط جدیدی گوش دهید و اگر صحنه‌ای از یک فیلم ترسناک برای شما آزاردهنده است، آن را در روز و بدون صدا همراه با کلیپ‌های طنز مشاهده کنید.
این روش‌ها به مغز کمک می‌کنند تا خاطره را با احساسات مثبت جایگزین کند و اثرات منفی آن را کاهش دهد.
نگاه به آینده
این مطالعات نشان می‌دهند که چشمان ما نه تنها پنجره‌ای به روح، بلکه دریچه‌ای به دنیای پیچیده حافظه هستند. گشاد شدن مردمک چشم می‌تواند به عنوان شاخصی دقیق برای سنجش صحت و کیفیت خاطرات به کار رود و راه را برای پیشرفت‌های بزرگ در علوم اعصاب، روانشناسی، پزشکی و حقوق هموار کند.
با گسترش تکنولوژی ردیابی چشم و تصویربرداری مغزی، ممکن است در آینده‌ای نزدیک بتوانیم خاطرات را به شکل دقیق‌تری تحلیل کنیم و حتی در درمان بیماری‌های شناختی یا مدیریت بهتر خاطرات منفی به نتایج مهمی دست یابیم.
انتهای پیام/
