فرجام خودکفایی تولید کاغذ در دولت وفاق/ میراثی که بر باد می‌رود
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، کلیدواژه «خودکفایی در صنعت تولید کاغذ» به جدی‌ترین شکل ممکن برای نخستین‌بار در سخنان شهید ابراهیم رئیسی مطرح شد، آن هم نه در دوره‌ای که به عنوان رئیس جمهور در کشور خدمت می‌کرد، مدتی پیش از آن و در قامت رئیس قوه قضائیه رئیسی با بازدید از کارخانه چوب و کاغذ مازندران به عنوان مهمترین کارخانه تولید ماغذ در کشور، از لزوم رسیدن به خودکفایی کاغذ سخن گفت و توجه را به این مساله حیاتی سوق داد، آن هم در شرایطی که رد سایه بی‌توجه یهب مساله تولید، چرخ تولید این کارخانه برای چند سالی متوقف شده بود و کارخانه حتی به واردات کاغذ نیز روی آورده بود.
یکسال پس از این بازدید، با حضور رئیسی دردولت، تولید داخلی کاغذ به عنوان یکی از اصلی‌ترین کلیدواژه‌های دولت مطرح و از طرح‌های فوریتی دولت قرار گرفت.
خودکفایی و عدم وابستگی به خارج در کالا‌های استراتژیک سیاستی است که بسیاری از کشور‌ها در دستور کار دارند و کاغذ به عنوان یک کالای استراتژیک چه در حوزه نشر و چه در صنایع چاپ و بسته‌بندی از اهمیت خاصی برخوردار است.
کارشناسان بر این باورند، رسیدن به خودکفایی در این کالای استراتژیک نیازمند توجه به توسعه پایدار است و در این حوزه نمی‌توان تنها به بهره‌برداری از ظرفیت‌های تولید برنامه‌ریزی کرد، بدون توجه به اینکه برای تولید کاغذ در بخش‌های مختلف نیازمند تامین زیرساخت‌ها، تامین مواد اولیه و رفع موانع هستیم و برای رسیدن به خودکفایی دسترسی به مواد اولیه و انرژی پایدار شاید از اصلی‌ترین نکات است که باید مدنظر داشته باشیم.
قید فوریت برای خود کفایی کاغذدر دولت سیزدهم
تولید کاغذ داخلی در دولت سیزدهم به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی نسبت به بسیاری دیگر از اولویت‌ها در دستور‌کار دولت و با قید فوریت قرار گرفت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یکی از متولیان اصلی، مسئول پیگیری این امر تا حصول نتیجه شد. کارگروه کاغذ در هیئت دولت و با ریاست محمد مخبر شکل گرفت، کارگروهی که بسیاری از تصمیماتش مسئله تولید را محقق کرد.
بر اساس آخرین آمار‌ها سرانه مصرف کاغذ در اروپا ۵۵ کیلوگرم، در آمریکا ۱۵۰ کیلوگرم و در کشوری مانند فنلاند ۲۰۰ کیلوگرم است، اما این رقم در ایران به ۲۰ تا ۲۲ کیلوگرم رسیده که شامل انواع کاغذ مقوا و دستمال کاغذی می‌شود. در حال حاضر اروپا، آمریکا و بعد چین به دلیل بهره‌مندی از ماشین‌آلات مجهز و پیشرفته بزرگترین تولیدکننده‌های کاغذ در جهان به شمار می‌آیند.
در کشور ما، اما قصه متفاوت است، با وجود سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیون دلاری در سال ۷۶ برای تاسیس کارخانه‌ای باظرفیت مجموعاً ۱۷۵ هزار تن شامل ۹۰ تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵ هزار تن کاغذ فلوتینگ قصه تولید کاغذ چاپ و تحریر‌هچ‌گاه به معنای واقعی رنگ واقعیت به خود نگرفت؛ و ما امروز اگرچه در حوزه «کاغذ صنعتی» با سرمایه‌گذاری‌های مناسب پیشرفت داشته و حتی صادرکننده این محصول هستیم،، اما در حوزه کاغذ چاپ و تحریر هنوز اندر خم یک کوچه هستیم.
بحران کاغذ چاپ و تحریر در ایران به طور مشخص از دهه ۹۰ آغاز شد، با روی کار آمدن دولت دوازدهم و افزایش نرخ ارز، توجه و سرمایه دولت به سمت واردات رفت و تولید در رقابت نابرابر با واردات از نفس افتاد، اجرایی شدن زودهنگام قانون منع برداشت از جنگل نیز تیر آخر را به مساله تولید داخل زد و آن را به طور کامل متوقف کرد.
اما توجه به کاغذ داخلی که از آن با عنوان «خودکفایی» یاد می‌شد، در دولت شهید رئیسی با پشتوانه توجه شخصی رئیس جمهور ابعاد دیگری به خود گرفت، دولت سیزدهم با محور قراردادن مسئله تولید داخلی کاغذ، اولاً به تبیین ضرورت مسئله توجه به تولید بر اساس مطالبه رهبر انقلاب پرداخت و دوما به احیای ظرفیت‌های موجود در این زمینه.
اقداماتی برای یک خودکفایی فرهنگی و اقتصادی
برای شروع کارخانه چوب و کاغذ مازندران، کارخانه پارس، کارخانه شوشتر و کارخانه در حال ساخت زاگرس به عنوان مهمترین پرفیت‌های داخلی برای جامه پوشاندن به مسئله تولید مورد توجه قرار گرفت، در نهایت با توجه به فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم در کارخانه شوشتر و پارس امکان تولید در این دو کارخانه فراهم نشد و تنها کارخانه چوب و کاغذ مازندران بود که توانست جهادی پای کار تولید داخل بیاید.
اگرچه دولت نتوانست تمام موانع پیش پای کارخانه مازندران برای رسیدن به حداکثر ظرفیت تولید کاغذ چاپ و تحریر از جمله تامین برق، ارائه تسهیلات کافی برای به‌روز‌رسانی دستگاه‌ها و... را برطرف کند،، اما چرخ تولید در سایه این حمایت‌ها به ژردش درآمد و ظرفیت تولید از ۵ هزار تن اولیه به ۵۵ هزار تن رسید. مسئله‌ای که موجب شد حداقل در بعد تامین کاغذ مورد نیاز کتاب‌های درسی بی‌نیاز از واردات و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شویم.
تلاش دیگر دولت رئیسی در این زمینه که به همت مهدی اسماعیلی وزیر ارشاد پیش رفت، توجه ناشران به عنوان یکی از مهمترین مصرف‌کنندگان کاغذ به کاغذ داخلی بود، بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که میان وزارت ارشاد و کارخانه مازندران منعقد شد، ماهانه هزار تن کاغذ داخلی نیز در اختیار ناشران قرار گرفت و ناشران مهمی، چون نشر قدیانی، کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، قلم‌چی، گاج و بسیاری دیگر از ناشران مصرف‌کننده کاغذ داخلی شدند و نگاهی که تا پیش از آن به کاغذ داخلی به عنوان یک کاغذ بی‌کیفیت وجود شد، تا اندازه بسیاری تعدیل شد.
اما درست زمانی که خودکفایی در عرصه کاغذ مورد نیاز کتاب‌های درسی محقق شد و کارخانه زاگرس شیراز با حمایت و تسهیلات دولت در آستانه ورود به بحث تولید بود، حادثه هلیکوپتر و شهادت آیت‌الله رئیسی و هیئت همراه پیش آمد و ایرانیان را در بهت فرو برد.
بسیاری از کارشناسان پس از شهادت شهید رئیسی، یکی از مهمترین دستاورد‌های دولت سیزدهم و شخص وی را توجه به مسئله تولید داخلی کاغذ عنوان کردند، موضوعی که دولت‌های پیش از آن هیچ کدوم ورود نکرده و توجهی به آن نکرده بودند، بنابراین این انتظار وجود داشت که حداقل مسیر رفته شده در حوزه کاغذ ادامه پیدا کند.
ابهام در تداوم یک خودکفایی
با روی کار آمدن دولت چهادهم، اما، کاغذ نه در کلیدواژه رئیس جمهور و نه در وزاری مربوطه جایگاهی نداشت، حتی سید‌عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که در دولت دوازدهم کاغذ را به گروه کالا‌های اساسی برای بهره‌مندی از ارز دولتی جهت واردات وارد کرد، اظهار نظر مشخصی در خصوص مسئله تولید کاغذ نداشت، تنها در سخنانی کوتاه اعلام کرد که در آینده در این خصوص گزارش کار خواهم داد.
وی همچنین بیان کرد: اینکه در دولت قبل گفته‌اند به خودکفایی رسیدیم، مربوط به کتب درسی و بخش محدودی از حوزه نشر می‌شود.
این اظهارات صالحی در حالی بود که پس از آن هیچ اظهارنظر مشخصی نه از سوی دولت و نه از سوی وزیر ارشاد یا صمت در خصوص مسئله تولید کاغذ نشد.
امروز در پایان سال ۱۴۰۳، وضعیت تولید داخلی کاغذ در هاله‌ای از ابهام است، نه خبری از ورود کارخانه زاگرس شیراز به مسئله تولید است و نه کارخانه مازندران سرنوشت مشخصی دارد. مسئله تامین برق کارخانه زاگرس حل نشده باقی مانده است، مدیرعامل کارخانه چوب و کاغذ مازندران در اقدامی عجیب به یکباره تغییر کرد و حالا کارخانه با سرپرست اداره می‌شود، اگرچه تلاش فعلی کارخانه انجام دادن تعهدی است که به وزارت آموزش و پرورش داده است،، اما خبری از برنامه برای تولید در سال جدید نیست.
کارخانه کاغذسازی زاگرس فارس واقع در جاده شیراز - مرودشت، با برخورداری از دستگاه‌ها و تجهیزات مدرن، ظرفیت تولید سالانه ۱۲۵ هزار تن انواع کاغذ را از محل کاغذ‌های بازیافتی دارد و از پروژه‌های مهم اقتصاد مقاومتی کشور محسوب می‌شود.
این کارخانه با ۱۱۰ هزار متر مربع مساحت، یکی از کارخانه‌های برخوردار از تکنولوژی روز دنیاست که ۸۷ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. کارخانه کاغذسازی زاگرس با ظرفیت تولید سالانه ۴۰ هزار تن کاغذ چاپ و تحریر، توانایی تأمین ۱۰ تا ۲۰ درصد کاغذ مورد نیاز کشور را دارد.
در این کارخانه علاوه بر ایجاد خطوط تولید کاغذ، با کاربرد محصولات تولیدی در مصارف عمومی (ورق، کارتن و تحریر) یک نیروگاه ۲۵ مگاواتی نیز در حال راه‌اندازی بود که علاوه بر تولید کاغذ، تولید برق نیز می‌توانست داشته باشد.
خودکفایی در عرصه تولید کاغذ مطالبه‌ای است که رهبر انقلاب بیش از ۲۶ سال پیش آن را مطرح کرده‌اند. مطالبه‌ای که در دولت‌ها تلاش‌هایی برای رسیدن به آن انجام شد، اما هر بار نیمه رها و برزمین نشست، دغدغه‌ای که در دولت سیزدهم پررنگ پیگیری شد و فرصت مغتنمی برای آن پیش آمد، فرصتی که دولت وفاق نیز می‌تواند از آن حداکثر بهره‌برداری را داشته باشد تا برای تحقق مطالبه رهبری و خودکفایی کامل در عرصه کاغذ مسیر تازه‌ای باز شود.
انتهای پیام/
