سقوط بودجه پژوهش وزارت بهداشت از ۲۱ میلیون یورو به ۱.۴ میلیون یورو

به گزارش خبرگزاری آنا، شاهین آخوندزاده در سی‌ویکمین جشنواره تحقیقات و فناوری علوم پزشکی رازی که صبح امروز در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، با بیان اینکه پژوهشگران کشور یاد گرفته‌اند با کمترین امکانات خودکفا باشند، گفت: ما یاد گرفتیم صفر تا صد جشنواره رازی را در وزارت بهداشت و بدون وابستگی خارجی برگزار کنیم.

وی با اشاره به برگزاری این جشنواره در دهه گذشته در همین سالن و با حضور مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی افزود: امسال نیز تصمیم گرفتیم جشنواره رازی در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شود، چراکه در جریان جنگ ۱۲ روزه، بیشترین شهدای علمی کشور از این دانشگاه بودند.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با تشریح شیوه انتخاب پژوهشگران برگزیده در جشنواره رازی، اظهار کرد: کاندیدا‌ها را در دو گروه حقوقی و حقیقی بررسی می‌کنیم. انتخاب برگزیدگان از دو مسیر انجام می‌شود؛ مسیر نخست ثبت‌نام داوطلبانه است و در کنار آن، یک سامانه رصد علم‌سنجی فعال داریم که پژوهشگران مستعد را در سه گروه از اعضای هیئت علمی شناسایی می‌کند.

آخوندزاده از ایجاد یک بخش جدید در جشنواره رازی خبر داد و گفت: امسال برای نخستین‌بار کمیته «طرح‌های تحقیقاتی اثرگذار» به جشنواره اضافه شد که در آن، میزان تأثیر ملی و بین‌المللی طرح‌ها نسبت به انتشار مقاله اهمیت بیشتری دارد. در این بخش، دو طرح تحقیقاتی اثرگذار به‌عنوان برگزیده انتخاب شدند.

وی با اشاره به مشکلات ساختاری پژوهش در کشور بیان کرد: در برنامه هفتم توسعه، تکالیف قانونی متعددی برای حوزه پژوهش تعریف شده است. این برنامه در دولت قبل تصویب شده، اما با توجه به شرایط فعلی کشور و امکانات موجود، دستیابی به بخشی از اهداف کمی آن بسیار دشوار است.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در خصوص رتبه علمی کشور گفت: طبق اسناد بالادستی باید به رتبه ۱۴ علمی و رتبه ۴۲ در شاخص نوآوری برسیم، در حالی که رتبه نوآوری ما اکنون حدود ۷۰ است و رتبه علمی کشور نیز سال گذشته ۱۷ بوده است. با این سطح از امکانات، تحقق این اهداف کار ساده‌ای نیست.

وی ادامه داد: بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که در پایان سال ۲۰۲۵، رتبه علمی کشور از نظر انتشار مقالات به ۱۹ رسیده است. البته امیدواریم تا زمان بسته شدن داده‌ها در ماه‌های آینده، این رتبه اندکی بهبود پیدا کند.

آخوندزاده با تأکید بر اینکه تولید علمی کشور دچار افت نشده است، گفت: در سال ۲۰۲۵ تقریباً همان تعداد مقالات سال ۲۰۲۴ را منتشر کرده‌ایم، اما کشور‌های رقیب با سرعت بیشتری رشد کرده‌اند و از ما جلو زده‌اند. این نشان می‌دهد که بدون حمایت مؤثر، حفظ جایگاه علمی کشور ممکن نخواهد بود.

وی با اشاره به الزامات قانونی سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه اظهار کرد: طبق قانون، سهم بخش دولتی و خصوصی هر کدام باید دو درصد باشد، اما در هر دو بخش عقب‌ماندگی جدی داریم. دانشگاه‌های علوم پزشکی تلاش می‌کنند تا از ظرفیت‌های بخش خصوصی بیشترین استفاده را داشته باشند.

معاون وزیر بهداشت با مقایسه بودجه پژوهشی در سال‌های اخیر گفت: در سال ۱۳۹۶ بودجه پژوهشی وزارت بهداشت ۱۳۰ میلیارد تومان، معادل ۲۱ میلیون یورو بود، اما این رقم در سال ۱۴۰۴ به ۲۲۰ میلیارد تومان رسیده که معادل تنها ۱.۴ میلیون یورو است. اگر بتوانیم امسال ۵۰ درصد همین بودجه را هم دریافت کنیم، باید آن را موفقیت بزرگی دانست.

وی افزود: بخش عمده تحقیقات علوم پزشکی تجربی است و نیاز به کیت و مواد اولیه وارداتی دارد که با ارز تهیه می‌شود. با این شرایط، ارزش واقعی بودجه پژوهشی بسیار ناامیدکننده است، با این حال پژوهشگران کشور با همین اعتبارات محدود کار‌های بزرگی انجام داده‌اند که شایسته قدردانی است.

آخوندزاده با اشاره به استفاده از ظرفیت قانون جهش تولید بیان کرد: تلاش کرده‌ایم برای سال ۱۴۰۵ در نظام ارزشیابی دانشگاه‌های علوم پزشکی، امتیاز ویژه‌ای برای جذب منابع مالی از صنعت و مالیات در نظر بگیریم. برخی دانشگاه‌ها نیز در این مسیر گام برداشته‌اند.

وی گفت: در سال ۱۴۰۳، بخش پژوهش دانشگاه‌های علوم پزشکی توانست ۳۸۰ میلیارد تومان اعتبار از صنایع جذب کند که رقم قابل توجهی است.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با انتقاد از نابرابری بودجه‌ای در کشور افزود: در یک بازه چهار ساله، اعتبارات حوزه تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تنها ۲۷.۴ درصد رشد داشته، در حالی که بودجه یک نهاد تبلیغاتی در همین مدت بیش از ۱۰۱۸ درصد افزایش یافته است؛ این موضوع نشان‌دهنده مظلومیت جدی پژوهش در کشور است.

وی با اشاره به وجود مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری قدرتمند در کشور، گفت: این مراکز در سال ۱۴۰۳ حدود ۷ همت درآمد داشته‌اند و صادرات آن‌ها که عمدتاً شامل دارو و کیت‌های تشخیصی بوده، بالغ بر ۶۴ میلیارد دلار ارزآوری داشته است.

آخوندزاده اظهار کرد: به ما دانشگاهی‌ها گفته می‌شود که شما فقط مقاله تولید می‌کنید و اثرگذاری عملی ندارید. در همین راستا، ما در معاونت تحقیقات و فناوری مجموعه‌ای مستند در ۱۳ قسمت تهیه کردیم که در آن، پژوهش‌های انجام‌شده در دانشگاه‌ها معرفی شده‌اند؛ پژوهش‌هایی که هم تأثیر اقتصادی قابل‌توجهی داشته‌اند و هم به ارتقای سلامت کشور کمک کرده‌اند. یکی از این ۱۳ مستند، روایت تولید یک آنتی‌بادی مونوکلونال است که از سال ۲۰۱۸ برای درمان بیماری ام‌اس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معاون وزیر بهداشت با اشاره به اینکه هزینه سالانه هر بیمار برای این دارو بین ۶ هزار تا ۳۰ هزار یورو بوده است، ادامه داد: این دارو در ابتدا به‌صورت بایوسیمیلار تولید شد و دو سال بعد، یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی وارد این حوزه شد. یک کارآزمایی بالینی ۱۴مرکزی در کشور انجام شد، سازمان غذا و دارو آن را تأیید کرد و در نهایت این دارو با هزینه سالانه حدود ۸۰ میلیون تومان وارد بازار دارویی ایران شد؛ به‌طوری‌که هزینه سالانه درمان از ۳۰ هزار یورو به ۸۰ میلیون تومان کاهش یافت. سال گذشته ۷۱۴ بیمار از این دارو استفاده کردند. این دارو که حاصل ارتباط دانشگاه و صنعت است، حدود ۱۰۰ میلیون یورو ارزش اقتصادی دارد و نمونه‌ای روشن از صرفه‌جویی ارزی ناشی از همکاری دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به شمار می‌رود.

وی در پایان تصریح کرد: حتی در دوره‌هایی که وضعیت پژوهش نسبتاً مطلوب بوده نیز اعتبارات کافی در اختیار نداشته‌ایم. پژوهش در کشور با منابع مالی محدود رشد کرده است؛ همین منابع محدود را نیز از پژوهش دریغ نکنید.