آیا « جیزرو» به پرسش مریخی دانشمندان پاسخ می‌دهد؟
این یافته‌ها نشان می‌دهد که محیط‌های باستانی مریخ ممکن است شرایط لازم برای رخداد فرآیند‌های شیمیایی مشابه آنچه روی زمین رخ می‌دهد ـ جایی که زندگی میکروبی رونق دارد ـ را فراهم کرده باشند. در حالی که تیم تحقیقاتی تاکید می‌کند که شواهدی از حیات کشف نکرده است، سنگ‌ها، واکنش‌های شیمیایی و ساختار‌های حاصل از تجمع کانی‌ها را نشان می‌دهد که می‌تواند به فعالیت بیولوژیکی اشاره داشته باشد.
در حالی که تمام نگاه‌ها اکنون به مریخ نورد «پرزویرنس» خیره شده است.
کاظم کوکرم، مدرس نجوم و سردبیر اسبق مجله نجوم درباره این مریخ‌نورد و ماموریت آن به خبرنگار آناتک گفت: «این مریخ نورد یا ربات در ابعاد یک خودروی سواری است و حدود ۲۳ دوربین، دو میکروفون و مجموعه‌ای از تجهیزات دارد که با بهره‌گیری از این ابزار‌های علمی توانسته است یافته‌های جدید را مخابره کند. این مریخ نورد یکم اسفند سال ۱۳۹۹ روی سطح سیاره سرخ فرود آمد. بخشی از ماموریت «مارس ۲۰۲۰» ناسا بود و همراه با خود یک بالگرد به نام «اینجینیوتی» (Ingenuity) یا نبوغ را به مریخ برد. این بالگرد نخستین بالگرد هدایت شونده از راه دور بود که در سطح سیاره دیگر توانایی پرواز دارد و از زمین قابل کنترل است. مریخ نورد پرزویرنس در این سال‌ها بسیار خبرساز بوده است؛ اما چه بسا دستاورد اخیر یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های آن باشد.هدف اصلی ماموریت پرزویرنس این بوده است که نشانه‌هایی از حیات در سیاره سرخ پیدا کند یا حداقل نشانه‌هایی از این امر که زمانی در سیاره سرخ حیات وجود داشته است یا خیر و با یافته کنونی می‌توانیم بگوییم که این مریخ نورد به هدف اصلی ماموریت ۲.۴ میلیارد دلاری خود به میزان زیادی نزدیک شده است.»
همانطور که در گزارش «ساینس دیلی» آمده است این گلسنگهای حاوی کربن آلی و بافت‌های غیرمعمول به ردپا یا امضای زیستی (Biosignature) بالقوه اشار دارد.
کوکرم در توضیح اصلاح «ردپای زیستی» گفت: «رد پای زیستی یعنی اینکه دانشمندان ناسا توانسته‌اند نشانه‌ای را در سطح سیاره سرخ پیدا کنند که به طور معمول چنین نشانه‌ای حاصل از یک فعل و انفعال زیستی است و هر جا مشاهده شود به این معنا است که به احتمال بسیار بسیار زیاد یک موجود زنده یا یک فرایند زیستی آن را ایجاد کرده است و احتمال اینکه از طریق فرایند‌های شیمیایی غیرزیستی ایجاد شده باشد بسیار اندک است و بعید به نظر می‌رسد؛ بنابراین یافته کنونی را چنانچه به عنوان رد پای زیستی یا امضای زیستی در نظر بگیریم به معنای ترکیب شیمیایی است که به صورت عادی انتظار داریم در جریان یک فعل و انفعال یا واکنش شیمیایی حاصل از موجود زنده رخ داده باشد و این مسئله می‌تواند ما را به پاسخ این پرسش بزرگ نزدیک کند که احتمالا در جایی به جز زمین می‌تواند حیات وجود داشته باشد.»
در گزارش ساینس دیلی آمده است: مریخ‌نورد استقامت ناسا در ژوئیه ۲۰۲۴ لکه‌های پلنگی شکل را روی سنگی مایل به قرمز در دهانه «جیزرو» (Jezero) مریخ کشف کرد.
این مدرس حوزه نجوم درخصوص مکان یافته شدن این سنگ‌های رسوبی و ویژگی‌های آن گفت: «دهانه جیزرو، دهانه‌ای برخوردی است؛ یعنی حاصل برخورد یک شهاب سنگ به سطح سیاره سرخ است. قطر آن حدود ۴۵ کیلومتر است و در نیمکره شمالی نزدیک به استوای مریخ در حاشیه دشت «سیرتیس بزرگ» که از فلات‌های مهم سطح سیاره سرخ است، واقع شده است. این دهانه از ابتدا به عنوان مقصد ماموریت پرزویرنس مشخص شده بود. علت آن هم این است که این دهانه حدود ۳.۹ میلیارد سال پیش در پایان دوران بمباران سنگین به وجود آمده است.
این دوران در منظومه شمسی از ۴.۲ میلیارد سال پیش تا ۳.۹ میلیارد سال پیش به درازا کشیده است و در جریان آن بقایای سنگی در منظومه شمسی (شهاب سنگ‌های بسیار بزرگ) که جذب سیارات نشده بودند با سطح سیارات برخورد می‌کردند. در اثر این برخورد، دهانه‌های کوچک و بزرگی روی سطح سیارات ایجاد شده و یکی از این دهانه‌های برخوردی دهانه جیزرو است.
به نظر می‌رسد در دورانی پس از تشکیل این دهانه، دریاچ‌های در دهانه جیزرو تشکیل شده است و از آنجا که به نظر می‌رسد در گذشته در مریخ احتمالا مقدار اکسیژن بیشتر بوده است، این احتمال از ابتدای طراحی ماموریت پرزویرنس درنظر گرفته شده بود که اگر قرار باشد در جایی از سیاره سرخ نشانه‌ای از حیات پیدا کنیم همین دهانه جیزرو می‌تواند مکان ایده آلی باشد. این یافته اخیر به ما نشان می‌دهد که حدس دانشمند درست و دقیق بوده است.»
طبق گزارش «ساینس دیلی»، بررسی‌های دقیق در سازند. «برایت آنجل» (Bright Angel) دهانه جیزرو نشان داد این سنگ‌ها علاوه بر مواد کربنی شامل کانی‌هایی، چون فسفات آهن دو ظرفیتی و سولفید آهن نیز هستند. کربن آلی شناسایی شده احتمالا در واکنش‌های شیمیایی اکسایش-کاهش (redox) پس از رسوب‌گذاری نقش داشته است؛ یعنی به صورت مستقیم در تشکیل این کانی‌ها مشارکت کرده است. چنین واکنش‌های شیمیایی (redox) در محیط‌های رسوبی کم‌دما روی زمین معمولا توسط میکروب‌ها تحریک می‌شود. با این حال، پژوهشگران تأکید می‌کنند که هم فرآیند‌های زیستی و هم غیرزیستی می‌توانند ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد مشاهده‌شده در سازند فرشته روشن را توضیح دهند.
«هوروویتز» نویسنده اصلی این پژوهش که در مجله «نیچر» (Nature) منتشر شده می‌گوید: «این گل‌سنگ‌ها اطلاعاتی در مورد شرایط محیطی سطح مریخ در دورانی فراهم می‌کند که صد‌ها میلیون سال از تشکیل این سیاره گذشته بود و بنابراین می‌توان آنها را به عنوان مدرکی عالی از شرایط مریخ و زیست پذیری در آن دوره در نظر گرفت.»
اما اگر در آینده مشخص شود فرآیند‌های شیمیایی که این سنگ‌ها طی کرده‌اند حاصل فعالیت میکروبی باشد، چه می‌شود؟ در این خصوص کوکرم بیان کرد: «چنانچه تحقیقات آینده تأیید کنند که این گلسنگهای مریخی حاصل فعالیت میکروبی هستند، این یافته به معنای نزدیک‌تر شدن ما به پاسخ این پرسش بزرگ خواهد بود که «آیا زندگی تنها روی زمین وجود داشته است؟» دانشمندان سال‌هاست که می‌گویند عناصر اساسی حیات (هیدروژن، کربن، اکسیژن و نیتروژن) در کل جهان پراکنده‌اند و احتمال تشکیل ساختار‌های زیستی از آنها بالاست؛ اما تا به امروز، هیچ شاهد قطعی و مستدلی از این فرآیند در جایی جز زمین پیدا نشده است. علم نه بر اساس احتمال، بلکه بر اساس شواهد عمل می‌کند.
چنانچه این ترکیبات شیمیایی در گلسنگهای مریخی واقعا نتیجه فعالیت میکروبی باشند، نخستین بار است که شواهدی مستقیم از یک فرآیند زیستی در سیاره‌ای دیگر مشاهده می‌شود. این امر به معنای آن است که دست‌کم در گذشته، نوعی از حیات در سطح مریخ هرچند در سطح باکتریایی شکل گرفته است، حتی اگر امروز دیگر وجود نداشته باشد.»
در گزارش ساینس دیلی آمده است: در حال حاضر پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که تحلیل نمونه‌های مغزه (core sample) جمع‌آوری‌شده، هنگامی که به زمین بازگردانده شود، امکان بررسی دقیق‌تر با ابزار‌های حساس‌تر را فراهم خواهد کرد و می‌تواند منشأ واقعی این کانی‌ها و مواد آلی را مشخص کند.
انتهای پیام/
