پاورچین نرم چین در تاجیکستان؛ از سیدکا چه می‌دانیم؟

به گزارش خبرگزاری آنا، آژانس همکاری توسعه بین‌المللی چین (CIDCA) در تاجیکستان با تمرکز بر پروژه‌های کوچک، اما با نگاه راهبردی، تلاش می‌کند از طریق آموزش مهارت‌های فنی، توسعه فضا‌های نوآورانه و توانمندسازی اقتصادی، نفوذ نرم خود و ثبات منطقه‌ای را تقویت کند. این پروژه‌ها، در مسیر طرح کمربند–جاده، نمادی از کمک هدفمند چین بدون ایجاد بدهی کلان برای کشور دریافت‌کننده هستند. 

آژانس همکاری توسعه بین‌المللی (CIDCA) در سال ۲۰۱۸ به‌عنوان نهاد هماهنگ‌کننده سیاست و برنامه‌های کمک خارجی چین تاسیس شد. این نهاد وظیفه دارد رویکرد چین را در پروژه‌های توسعه‌ای، انسانی و ظرفیت‌سازی هدایت و نظم دهد. سیاست «کوچک و زیبا» (Small and Beautiful) که CIDCA به آن اعتقاد دارد، تاکید دارد پروژه‌ها باید در مقیاس کوچک، اما اثرگذار باشند؛ رویکردی که در تاجیکستان نیز مشاهده می‌شود، جایی که چین تلاش می‌کند از طریق حمایت‌های هدفمند، ظرفیت محلی را تقویت کرده و بدون تحمیل بدهی سنگین، روابط دوجانبه را تعمیق دهد.

پروژه‌های برجسته CIDCA در تاجیکستان

۱. ایجاد کارگاه لوبان (Luban Worksho) 

اولین مرکز از نوع خود در آسیای مرکزی، با مساحت ۱۱۳۸ متر مربع، که با ابتکار و مدیریت CIDCA در تاجیکستان شکل گرفته است. این فضا طراحی شده تا آموزش‌های فنی و مهارتی را تسهیل کند و بستری برای نوآوری و توانمندسازی اقتصادی ایجاد نماید.

۲. همکاری با AIIB برای پروژه جاده Obigarm–Nurobod

 CIDCA به‌عنوان تامین‌کننده گرنت از طریق صندوق همکاری جنوب–جنوب اعلام آمادگی کرده تا هزینه‌های آموزشی، اشتغال زنان و مقاوم‌سازی اجتماعی پیرامون پروژه جاده‌ای را تامین کند. این گرنت مکمل و تقویتی برای وام AIIB است تا جمعاً اثربخشی و گستره نفوذ پروژه افزایش یابد و از بروز بدهی‌های سنگین جلوگیری شود. 

۳. برنامه‌های کوچک و زیبا برای مدرسه، بیمارستان و اشتغال

سیاست «کوچک و زیبا» CIDCA از کمک‌های هدفمند برای ساخت یا نوسازی مدارس، مراکز بهداشتی و ظرفیت‌سازی نیروی کار محلی حمایت می‌کند. این نوع پروژه‌ها در حوزه توسعه اجتماعی و انسانی، بدون وارد کردن فشار مالی سنگین، تلاش می‌کنند اثرات مثبت پایدار در جوامع محلی برجای بگذارند.

دلایل اصلی و پشت‌پرده هزینه‌های CIDCA در تاجیکستان

۱. امنیت پیرامونی و ثبات کریدور‌های مرزی چین

تاجیکستان در پیرامون غربی چین و در همسایگی افغانستان قرار دارد. کوچک‌مقیاس نگه‌داشتن پروژه‌های کمک‌رسانی (مدارس روستایی، تجهیزات درمانی پایه، مهارت‌افزایی محلی، و پشتیبانی‌های مکمل کنار پروژه‌های بزرگِ بانکی مثل (AIIB برای کاهش ریسک بدهی، مدیریت اجتماعی محلی و تقویت تاب‌آوری خدمات عمومی طراحی می‌شود؛ این کار ثبات پیرامونی را بالا می‌برد و هزینه‌های امنیتی بلندمدت چین را پایین می‌آورد. این منطق با سیاست رسمی «پروژه‌های کوچک، اما هوشمند/کوچک و زیبا» که خود CIDCA روی آن تأکید کرده همخوان است.

۲. هماهنگی با BRI بدون تحمیل ردپای مالی سنگین

تاجیکستان حلقه‌ای در مسیر‌های زمینی آسیای مرکزی است. مدل CIDCA در اینجا بیشتر «گرنت‌های مکمل و ظرفیت‌سازی انسانی» کنار سرمایه‌گذاری/وامِ نهاد‌های مالی توسعه‌ای مثل (AIIB) است تا سخت‌افزارسازی بدهی‌زا. اعلام آمادگی CIDCA برای گرنت در پروژه اوبی‌گرم–نورآباد نمونه‌ای از همین رویکرد ترکیبی است: وجه نرم (گرنت/آموزش محلی) مکملِ وجه سخت (زیرساختِ جاده و پل) می‌شود تا منافع BRI تضمین و ریسک مالی کشور میزبان کنترل شود. 

۳. مدیریت رقابت نفوذ با روسیه/غرب از مسیر قدرت نرم توسعه‌ای

چین با ابزار کمک‌های توسعه‌ای تصویر خود را به‌عنوان شریک باثبات و کم‌حاشیه جا می‌اندازد: کلاس‌های مهارت، تجهیزات آموزشی/بهداشتی پایه، و گرنت‌های کوچک که به‌سرعت قابل تحویل‌اند. این «قدرت نرم توسعه‌ای» با پیام سیاسیِ ارتقای «شراکت راهبردی» در سطح رهبران هم تقویت می‌شود. نتیجه: افزایش ضریب نفوذ در نهاد‌های دولت محلی، بدون ورود به رقابت پرهزینه ژئوپلیتیک سخت. 

منطق اجرایی: تجمیع منابع و تقسیم کار در حاکمیت کمک‌های چین

پس از ۲۰۱۸، CIDCA نقش «هماهنگ‌کننده» را دارد و با نهاد‌هایی مانند MOFCOM/CAITEC/AIBO و بانک‌های توسعه‌ای کارِ تقسیم‌شده انجام می‌دهد CIDCA سیاست‌گذاری و گرنت‌های هدفمند، MOFCOM/ATDC آموزش‌های فنی بخش کشاورزی و AIIB کمک‌های مالی پروژه‌های سنگین را برعهده دارد. این معماری، همان چیزی است که OECD در تحول حکمرانی کمک‌های چین ثبت کرده و باعث می‌شود در کشور‌هایی با ظرفیت مالی محدود، اثرگذاری شبکه‌ای ایجاد شود. 

نتیجه‌گیری

بستر پروژه‌هایی، چون کارگاه لوبان، حمایت گرنتی از مسیر جاده‌ای AIIB و سایر پروژه‌های توسعه‌ای کوچک، اما معنی‌دار، نشان می‌دهد CIDCA در تاجیکستان به‌دنبال تعادل میان نفوذ نرم، توسعه انسانی و کنترل اقتصادی است. این کمک‌ها به‌ویژه در فضای آسیای مرکزی و در مسیر BRI، نمایانگر ساختاری استراتژیک، تقویت زیرساخت انسانی، افزایش قابلیت‌های محلی و هم‌زمان پیوند پروژه‌های سخت‌افزاری با راه‌حل‌های اجتماعی است بدون اینکه بار بدهی منفی بر دوش دولت تاجیکستان بیفتد. در مجموع، این رویکرد نه تنها وجه توسعه‌ای دارد، بلکه یک ابزار ژئواکونومیک و دیپلماسی ساختاریافته است برای چین تا در منطقه حضور تاثیرگذار داشته باشد و ثبات پایدار را تقویت نماید.