تحول علوم انسانی اسلامی؛ از بنیان‌های فلسفی تا چشم انداز جهانی
به گزارش خبرگزاری آنا، در نشست اولیه شبکه تخصصی تحول در علوم انسانی سازمان بسیج اساتید کشور که با شعار استاد بسیجی؛ تحول در علوم انسانی، الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی برگزار شد، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به اهمیت این نشست علمی، آن را فرصتی حیاتی برای بازخوانی دستاوردها، نقد چالش‌ها و طراحی آینده‌ای استراتژیک برای علوم انسانی اسلامی دانست.
وی با مرور تحولات چهار دهه پس از انقلاب، تأکید کرد: قبل از انقلاب، نه تنها دانشکده‌ای با رویکرد اسلامی در علوم انسانی وجود نداشت، بلکه حتی پژوهشگاه‌های تخصصی در این حوزه نیز مغفول مانده بودند. امروز، ده‌ها مرکز علمی و پژوهشی در سراسر کشور به سرپرستی علوم انسانی اسلامی فعالیت می‌کنند.
سه ظرفیت کلیدی علوم انسانی اسلامی
خسروپناه سه ظرفیت بنیادین پیش‌روی علوم انسانی اسلامی در ایران را شناسایی کرد. ایران، به گفته وی، در حوزه فلسفه علوم انسانی اسلامی در جهان اسلام بی‌همتاست. کارهای بنیادین در زمینه‌های هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، ارزش‌شناسی و انسان‌شناسی، با تکیه بر اندیشه‌های بزرگانی چون علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله جوادی آملی و شاگردانشان، زیرساخت‌های محکمی برای توسعه علوم انسانی اسلامی فراهم کرده است.
همچنین در حوزه روش‌شناسی، پیشرفت‌های قابل توجهی صورت گرفته؛ از جمله انتشار کتاب جامع «روش‌شناسی نظام فکری مقام معظم رهبری» توسط دانشگاه امام صادق(ع) و فعالیت‌های گسترده پژوهشگاه‌های دانشگاهی و فرهنگی.
حکمرانی و سیاستگذاری علمی
ظرفیت دوم، گسترش حکمرانی علمی در علوم انسانی بود که شامل سیاستگذاری، تنظیم‌گری، ساختاردهی، اجرا و نظارت است. شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تحول علوم انسانی، چارچوب‌های لازم برای اسلامی‌سازی، بومی‌سازی و روزآمدی این علوم را ترسیم کرده‌اند. صدها سرفصل درسی بازنگری شده و رشته‌های جدیدی با توجه به نیازهای جامعه اسلامی طراحی گردیده است.
تربیت نیروی انسانی متخصص
سومین ظرفیت مهم، تربیت نسلی از اساتید و پژوهشگران برجسته با نگرش اسلامی است. اگر در دهه‌های اول انقلاب، تعداد این اساتید انگشت‌شمار بود، امروز ده‌ها و صدها استاد در رشته‌های مختلف فعالیت می‌کنند و شاگردان خود را به عنوان نیروی جدید علمی تربیت می‌کنند.
خسروپناه با اشاره به مثالی درخشان، از یک استاد پرستاری نام برد که نظریه «پرستاری حکیمانه» را بر اساس اصول اسلامی تدوین کرده و این نظریه نه تنها در دانشگاه‌های داخلی، بلکه در مؤسسات آموزشی آمریکا نیز مورد استقبال قرار گرفته است. این موفقیت، گواهی بر قابلیت جهانی‌سازی علوم انسانی اسلامی است.
چالش‌ها و نگاه به آینده
با وجود دستاوردها، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی از گفتمان غالب غربی در دانشگاه‌ها یاد کرد و تأکید کرد: هرچند علوم انسانی مدرن غربی هنوز ریشه عمیقی در محیط‌های آکادمیک دارد، اما امروز هیچ دانشگاهی در ایران وجود ندارد که در حوزه علوم انسانی اسلامی پایان‌نامه یا مقاله‌ای نداشته باشد. این، نشانه‌ای از نفوذ رو به رشد گفتمان اسلامی در فضای دانشگاهی است.
او از خودکم‌بینی هشدار داد و گفت: نباید دستاوردها را کم‌اهمیت بدانیم. ما دیگر در نقطه صفر نیستیم. امروز زیرساخت‌های فلسفی، ساختاری و نیروی انسانی لازم برای حرکت به جلو فراهم است.
تحول، یک فرآیند مستمر
در پایان، خسروپناه تأکید کرد که تحول در علوم انسانی یک پروژه کوتاه‌مدت نیست، بلکه یک فرآیند بلندمدت و مستمر است. او خواستار هم‌افزایی بیشتر بین حوزه و دانشگاه شد و افزود: باید با نگاه واقع‌بینانه به ظرفیت‌ها و چالش‌ها، مسیر را ادامه دهیم تا علوم انسانی اسلامی نه تنها نیازهای جامعه ایران اسلامی را پاسخ دهد، بلکه در عرصه بین‌المللی نیز گویای یک گفتمان نو و اصیل باشد.
انتهای پیام/
