بازی دوسر بُرد الیگارشی با خلق پول؛ از رانت ارزی تا رانت نقدینگی

به گزارش خبرگزاری آنا، در نامه‌ای جنجالی به رئیس‌کل بانک مرکزی، مهدی طغیانی، نماینده اصفهان و استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)، خواستار تسهیل تأمین مالی بنگاه‌ها از مسیر خلق نقدینگی و ترک سیاست‌های انقباضی شده است. این چرخش آشکار در مواضع اقتصادی فردی که پیش‌تر خلق پول را عامل اصلی تورم می‌دانست، انتقادات گسترده‌ای را در فضای نخبگانی و کارشناسی کشور به‌دنبال داشته است.

سید یاسر جبرائیلی، تحلیل‌گر سیاسی-اقتصادی، در واکنشی به این تغییر موضع، آن را بازی دوسر بُرد برای الیگارشی اقتصادی کشور توصیف کرده و نوشت: مهدی طغیانی همان کسی است که زمانی نسبت دادن تورم به نرخ ارز را غیرعلمی می‌دانست و بر خلق پول درون‌زا به‌عنوان عامل تورم تأکید می‌کرد. او همچنین سیاست بانک مرکزی برای افزایش نرخ بهره را مثبت می‌دانست. اما اکنون مدعی شده که نرخ‌های بهره بالا ظرفیت‌های اقتصادی را حذف می‌کند و باید نقدینگی تزریق شود!

جبرائیلی در تحلیل خود تأکید دارد که تناقض‌گویی ظاهری برخی نمایندگان اصولگرا در واقع پوششی برای توزیع هدفمند رانت است. وی نوشت: هدف ثابت این سیاست‌ها، تسهیل انتقال ثروت از طبقات فرودست و متوسط به صاحبان دارایی‌های دلاری و نهاد‌های رانتی است. یک بار با افزایش نرخ ارز و حالا با خلق پول و تخصیص رانتی اعتبار.

این تحلیل‌گر ادامه می‌دهد: در ساختار دلاریزه اقتصاد ایران، هر افزایش در نرخ ارز نه‌تنها موجب جهش قیمت‌ها می‌شود، بلکه تقاضای نقدینه را هم بالا می‌برد. در چنین شرایطی، خلق نقدینگی نه به رشد تولید، بلکه به تقویت جریان‌های فاسد و انحصاری خواهد انجامید.

وی با اشاره به تجربه‌های پیشین در توزیع غیرهدفمند تسهیلات، هشدار می‌دهد: آنچه رخ می‌دهد تکرار یک چرخه معیوب است: ابتدا سیاست‌های ارزی، شکاف طبقاتی و تورم ایجاد می‌کنند؛ سپس به بهانه عبور از رکود، پول جدیدی خلق می‌شود که در عمل نصیب همان اقلیت‌های برخوردار از رانت می‌گردد. خلق پول با پرچم حمایت از تولید، اما با نتیجه تزریق به رانت‌جویان.

در حالی‌که ساختار اقتصادی کشور به بازنگری در سیاست‌های کلان نیاز دارد، به نظر می‌رسد برخی تصمیم‌سازان، بیش از آنکه دغدغه مهار تورم یا احیای تولید را داشته باشند، به دنبال راه‌های جدید برای توزیع مجدد منابع در میان حلقه‌های خاص هستند؛ حلقه‌هایی که از رانت ارزی سود برده‌اند و اکنون در صف بهره‌مندی از رانت نقدینگی ایستاده‌اند.