سیاست «در‌های باز» کلید موفقیت روابط ایران و پاکستان/ ده میلیارد دلار مبادلات تجاری، واقعیت یا آرزو؟
«کیومرث يزدان‌پناه» تحلیلگر شبه قاره در گفت‌و‌گو با خبرنگار سیاسی آنا، در پاسخ به این سوال، رییس جمهور بار‌ها تاکید بر پیوند عمیق اعتقادی میان ایران و پاکستان داشته است. این پیوند در عمل چه تأثیری بر سیاست خارجی و تصمیمات استراتژیک دو کشور تا به امروز گذاشته است؟ اظهار کرد: سفر به پاکستان دومین سفر خارجی آقای پزشکیان پس از جنگ محسوب می‌شود. جمهوری اسلامی پاکستان کشوری بزرگ و پرجمعیت در دنیای اسلام است، با بیش از ۲۲۰ میلیون نفر جمعیت و حدود ۹۳۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی، روابط با پاکستان باید با هدف‌گذاری‌های مشخص و قابل اندازه‌گیری دنبال شود. آقای پزشکیان با نگاه ویژه‌ای به همسایگان، به‌ویژه کشور‌های اسلامی، وارد میدان دیپلماسی شده‌اند. البته این نگاه در دولت قبل هم وجود داشت، اما در دولت فعلی، این سیاست به‌صورت موضوع‌محور و تخصصی‌تر دنبال می‌شود.
این کارشناس غرب آسیا اضافه کرد: سفر به پاکستان می‌تواند سرآغاز فصلی تازه در روابط دو کشور باشد؛ روابطی که نه‌تنها در سطح سیاسی، بلکه در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی، و حتی فرهنگی نیز قابل گسترش است. اگر هدف‌گذاری‌ها دقیق انجام شود، می‌توان انتظار داشت که روابط دوجانبه وارد مرحله‌ای تازه شود و حتی یک کمربند مؤثر همکاری منطقه‌ای در شرق پیرامون ما شکل بگیرد.
یزدان‌پناه تاکید کرد: این منطقه که برخی از آن با عنوان «حلقه ژئوپلیتیک شرقی» یا حتی «هلال ژئوپلیتیک» یاد می‌کنند، ظرفیت بالایی برای پیوند‌های راهبردی دارد. دولت پزشکیان به‌ویژه به دنبال این است که روابط منطقه‌ای ایران در شرق، به‌جای صرفاً امنیتی بودن، به سمت هم‌افزایی اقتصادی و سیاسی برود.
این کارشناس اضافه کرد: یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث در روابط با پاکستان، بحث امنیت مرزهاست. مرز‌های شرقی ایران با پاکستان عموماً مرز‌های ناامن و ناپایدار هستند، که سال‌هاست محل فعالیت گروه‌های تروریستی بوده‌اند. این وضعیت نه به نفع ایران است، نه به نفع پاکستان. بنابراین، همکاری راهبردی در سطح نیروهای مسلح دو کشور برای تأمین امنیت مرزها، کاملاً ضروری و حتی حیاتی است.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: از سوی دیگر، باید به این واقعیت توجه کرد که پاکستان ظرفیت آن را دارد که از یک شریک امنیتی، به یک شریک اقتصادی تبدیل شود. اگر دو کشور به‌جای سیاست‌های صرفاً امنیت‌محور، به سمت سیاست در‌های باز و مرز‌های باز حرکت کنند، این مرزها می‌توانند به بستری برای تبادلات اقتصادی، فرهنگی و تجاری تبدیل شوند.
وی با اشاره به سفر پرشکیان به پاکستان و بستن قرارداد ده میلیارد دلاری برای حجم مبادلات تجاری پاسخ داد: در حال حاضر، ده میلیارد دلار صرفاً یک عدد است. رسیدن به آن نیازمند اراده جدی دو طرف و ایجاد بستر‌های واقعی همکاری است. متأسفانه ما در روابط با همسایگانمان دچار یک پارادوکس سنتی هستیم. امنیت برای امنیت. این رویکرد اجازه نمی‌دهد همکاری مؤثر و پایدار شکل بگیرد.
یزدان‌پناه بیان کرد: یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها برای تحقق این هدف، اصلاح نگاه سنتی به روابط است. حرف کافی نیست. باید به اقدامات واقعی رو آورد. یکی از مؤلفه‌های مهم در این مسیر، تکمیل خط لوله گاز ایران به خاک پاکستان است. اگر این خط لوله به سرانجام برسد، بدون شک هند نیز برای اتصال به آن علاقه‌مند خواهد شد، و حتی چین ممکن است برای تأمین بخشی از نیاز‌های انرژی‌اش وارد این پروژه شود. چنین پروژه‌ای می‌تواند به کمربندی اقتصادی و استراتژیک منتهی شود که نه‌تنها روابط دوجانبه، بلکه نظم منطقه‌ای را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در حال حاضر بخش بزرگی از تجارت ایران و پاکستان در حوزه کالا‌های کشاورزی و محصولات فصلی است؛ این در حالی است که برای تحقق هدفی مثل ده میلیارد دلار، باید سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی بزرگ و حوزه‌های فناورانه، صنعتی و انرژی صورت بگیرد. در غیر این صورت، فقط تکرار شعار‌ها و تعارف‌های دیپلماتیک خواهد بود، همان چیزی که سال‌هاست از زبان مقامات پاکستانی و ایرانی شنیده‌ایم. اگر نگاه دو کشور تغییر نکند و به سمت سیاست «در‌های باز» نرود، این اهداف فقط روی کاغذ باقی می‌مانند.
وی در ادامه با اشاره به موضوع اتصال ایران به کوریدور اقتصادی چین و پاکستان که در این سفر اشاره شده بود گفت: به نظر من این موضوع در حال حاضر بیشتر در حد یک ایده است. ما فعلاً چیزی به نام «کوریدور اقتصادی ایران-پاکستان-چین» نداریم. کوریدور به این معناست که کشورها یک کنسرسیوم مشترک تشکیل دهند، هر کدام سرمایه‌گذاری کنند، و زیرساخت‌های حمل‌ونقل، لجستیک، مالی و حقوقی را فراهم کنند. برای تحقق چنین پروژه‌ای، نیاز به زیرساخت‌های ارتباطی، سرمایه‌گذاران بزرگ و پشتوانه‌های مالی قدرتمند است. مهم‌تر از همه، نیاز به نوعی اتحادیه یا چارچوب مشترک رسمی میان کشور‌های ذی‌نفع وجود دارد.
وی تاکید کرد: البته ایده اتصال به کوریدور چین-پاکستان (CPEC) می‌تواند بسیار جذاب باشد. اما باید بدانیم که در این مسیر موانعی هم وجود دارد؛ از فشار‌های بین‌المللی گرفته تا مواضع هند و محدودیت‌های سیاسی منطقه‌ای. آمریکا و برخی بازیگران دیگر نیز با این‌گونه همگرایی‌ها به‌خصوص با حضور ایران، چندان موافق نیستند.
یزدان‌پناه در پایان خاطرنشان کرد: با این حال، اگر این ایده با اراده واقعی دنبال شود و بستر‌های سیاسی و اقتصادی لازم فراهم گردد، می‌تواند به یکی از مهم‌ترین پروژه‌های اقتصادی در منطقه جنوب آسیا و غرب آسیا تبدیل شود؛ پروژه‌ای که نه‌تنها برای ایران، بلکه برای کل منطقه ثبات‌آفرین خواهد بود.
انتهای پیام/
