مضرات بارورسازی ابرها از فواید آن بیشتر است؟

بارورسازی ابر نوعی دستکاری هواشناختی یا دستکاری وضع هوا (Weather modification) است که طی آن به برخی ابر‌ها کمک می‌شود تا باران یا برف بیشتری تولید کنند.

بارورسازی ابر دقیقا چیست؟

بارورسازی ابر‌ها یک تکنیک دستکاری هواشناختی است که طی آن ابر‌ها تقویت می‌شوند تا بارش‌های جوی بیشتری از جمله باران، برف و یا حتی تگرگ ایجاد کنند. در این روش، ابر‌ها از نقطه صفر ایجاد نمی‌شوند، بلکه رطوبت موجود در آسمان افزایش داده می‌شود.

این فرآیند شامل افزودن مواد ویژه‌ای به نام «عوامل بارورکننده» به هوا است تا به تشکیل آسان‌تر قطرات آب کمک کند. این مواد مانند یک «عامل آغازگر» برای بارندگی عمل می‌کنند. پس از آنکه قطرات آب به اندازه کافی بزرگ و سنگین شدند، به صورت بارش از آسمان فرود می‌آیند.

تاریخچه بارورسازی ابر‌ها به دهه ۱۹۴۰ برمی‌گردد و همچنان به عنوان روشی برای کمک به مدیریت خشکسالی، افزایش بارش برف، و تسکین آب و هوای نامساعد مورد بررسی و آزمایش قرار می‌گیرد.

بارورسازی ابر‌ها چگونه کار می‌کند؟

ابر‌ها از قطرات ریز آب یا یخ ساخته شده‌اند؛ اما همه ابر‌ها آماده بارش نیستند. برای تشکیل قطرات باران یا دانه‌های برف، آب نیاز دارد که به ذره جامدی بچسبد که مانند یک هسته عمل کند. اینجاست که بارورسازی ابر‌ها به کمک می‌آید.

فرآیند بارورسازی ابر‌ها  در چند مرحله انجام می‌شود:

انتخاب ابر مناسب: ابتدا، هواشناسان به دنبال ابر‌هایی هستند که رطوبت کافی دارند؛ اما هنوز شروع به باران نکرده‌اند.

بارور کردن ابرها: هواپیماها، هواگرد‌های مورد استفاده در بارورسازی ابرها، موشک‌ها، پهپاد‌ها یا ژنراتور‌های زمینی، عوامل بارور کننده را در ابر آزاد می‌کنند. سه ماده در بارورسازی ابرها رایج هستند: یدید نقره‌ (silver iodide) پرکاربردترین ماده است؛ که به تشکیل بلور‌های یخ در ابر‌های سرد کمک می‌کند. ذرات نمک در ابر‌های گرم برای جذب رطوبت استفاده می‌شوند. یخ خشک (CO₂ منجمد) ابر را خنک می‌کند تا تشکیل یخ را تسریع کند.

تشکیل قطره باران: ذرات اضافه شده مانند گرد و غباری عمل می‌کنند که آب می‌تواند به آن بچسبد. با جمع شدن رطوبت موجود در ابر حول این ذرات، قطرات بزرگ‌تر می‌شوند.

بارش: وقتی قطرات خیلی سنگین می‌شوند، بسته به دما به صورت باران، برف یا تگرگ می‌بارند.

بارورسازی ابر‌ها معمولا در ابر‌های موجود که از قبل مقداری رطوبت دارند، بهترین نتیجه را می‌دهد. در این روش نمی‌توان از آسمان صاف و آبی، باران ایجاد کرد.

انواع بارورسازی ابر‌ها

سه نوع اصلی بارورسازی ابر‌ها وجود دارند که هر کدام برای شرایط آب و هوایی مختلف استفاده می‌شوند:

 بارورسازی ایستا

این رایج‌ترین روش است. در این روش یدید نقره‌ به ابر‌های سرد اضافه می‌شود تا احتمال تشکیل بلور‌های یخ را افزایش دهد. بلور‌های یخ تشکیل شده با جذب رطوبت ابر، بزرگ شده و به صورت برف یا باران فرود می‌آیند.

 بارورسازی پویا

این تکنیک به دنبال افزایش اندازه و تقویت ابر‌ها با تغییر جریان هوا در داخل ابر است. این روش به مواد بیشتر و برنامه‌ریزی پیچیده‌تری نیاز دارد؛ اما می‌تواند ظرفیت باران شدید را افزایش دهد.

 بارورسازی رطوبتی

این روش عمدتا در اقلیم‌های گرم استفاده می‌شود و در آن ذرات نمکی که آب را جذب می‌کنند پخش می‌شوند و این ذرات به قطرات باران تبدیل می‌شوند. این روش اغلب در مناطق بیابانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد‌های بارورسازی ابر‌ها در آمریکا

بارورسازی ابر‌ها در چندین ایالت غربی آمریکا برای امور زیر استفاده می‌شود:

برنامه‌های بارورسازی ابر‌ها در کالیفرنیا به افزایش برف در سیرا نوادا کمک می‌کند.
کلرادو با افزایش ذخایر برفی خود به دنبال حفظ و تأمین منابع آبی است.
یوتا و نوادا برنامه‌های بارش برف زمستانی و پروژه‌های کمک به خشکسالی را اجرا می‌نمایند.
تگزاس و داکوتای شمالی از بارورسازی ابر‌ها برای افزایش بارندگی و جلوگیری از تگرگ استفاده می‌کنند.

آیا بارورسازی ابر‌ها واقعاً مؤثر است؟

میزان اثربخشی بارورسازی ابر‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که این تکنیک می‌تواند بارندگی را بین ۵ تا ۲۰ درصد افزایش دهد.
عوامل مؤثر عبارتند از:
•    میزان رطوبت موجود در ابر
•    شرایط باد و دما
•    زمان و نوع بارورسازی
•    مساحت منطقه مورد بارورسازی

این روش یک راه‌حل تضمینی نیست؛ اما هنگامی که به درستی استفاده شود، می‌تواند ابزاری مفید به ویژه در مناطقی باشد که با کمبود آب مواجه‌اند.

اثرات منفی بارورسازی ابر‌ها

اگرچه این روش به نظر مفید می‌رسد؛ اما با آگاهی از اثرات منفی آن می‌توانید بفهمید که آیا بارورسازی ابر‌ها مضر است یا نه.

 خطرات مربوط به سلامتی این روش چیست؟

 بارورسازی ابر‌ها یدید نقره‌ و سایر مواد شیمیایی را به جو اضافه می‌کند. اگرچه مقادیر کم ممکن است مضر نباشد؛ اما قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض این مواد می‌تواند خطرناک باشد. این مواد شیمیایی می‌توانند وارد هوا، آب و خاک شوند و ممکن است نگرانی‌هایی در خصوص بروز مشکلات احتمالی در سلامت ایجاد کنند.

افرادی که در نزدیکی مناطقی زندگی می‌کنند که ابر‌ها بارور می‌شوند، چنانچه ذرات ریز یدید نقره یا سایر مواد را تنفس کنند، ممکن است دچار تحریک دستگاه تنفسی و مشکلات تنفسی شوند یا افرادی که آسم دارند بیماری آنها تشدید شود.
برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض یدید نقره ممکن است باعث آسیب پوستی شود. اگر سطح یدید نقره یا نمک خیلی زیاد شود، ممکن است آب آشامیدنی را آلوده کرده و بر محصولات کشاورزی تأثیر بگذارد.

آیا بارورسازی ابرها در الگو‌های طبیعی هواشناسی اخلال ایجاد می‌کند؟

یکی از نگرانی‌های اصلی این است که بارورسازی ابر‌ها می‌تواند چرخه‌های طبیعی آب و هوایی را مختل کند. هنگامی که باران مصنوعی در یک منطقه ایجاد می‌شود، ممکن است میزان بارندگی در مناطق دیگر کاهش یابد. این امر می‌تواند منجر به خشکسالی‌های غیرمنتظره در مناطقی شود که به الگو‌های طبیعی بارندگی وابسته هستند و بر کشاورزان و اکوسیستم‌های طبیعی تأثیر بگذارد. تغییر در تعادل آب و هوا می‌تواند اثرات بلندمدتی داشته باشد که هنوز به طور کامل آن را درک نکرده‌ایم.

 آیا بارورسازی ابرها موجب سیل و رانش زمین می‌شود؟

چنانچه اثرات بلندمدت بارورسازی ابر‌ها وجود داشته باشد و بارندگی زیاد در مناطقی رخ دهد که به این میزان بارش نیاز ندارند، این امر می‌تواند باعث سیلاب‌های ناگهانی و رانش زمین شود.

این روش چه آسیب زیست‌محیطی به دنبال دارد؟

هنگامی که مواد شیمیایی همراه با باران فرود می‌آیند، به مرور زمان به خاک اضافه می‌شوند. غلظت بالای یدید نقره ترکیب خاک را تغییر می‌دهد که در نتیجه بر رشد گیاهان تأثیر می‌گذارد. همچنین، منابع آبی مانند دریاچه‌ها و رودخانه‌ها نیز ممکن است آلوده شوند.

چه  مسائل اخلاقی و سیاسی در مورد بارورسازی ابرها مطرح است؟

همان‌طور که می‌دانیم بارورسازی ابر‌ها می‌تواند آب و هوا یک منطقه را به زیان مناطق دیگر تغییر دهد، این امر نگرانی‌های اخلاقی را برانگیزد. کشور‌ها یا مناطق ممکن است در مورد اینکه چه کسی حق کنترل آب و هوا را دارد با هم به اختلاف برسند. اگر یک منطقه باران مصنوعی ایجاد کند، ممکن است میزان بارندگی در مناطق همجوار را کاهش دهد که این امر باعث بروز درگیری‌هایی در مورد حقوق آبی می‌شود.

تصمیم درباره برآیند مضرات و فواید بارورسازی ابر‌ها به تحقیقات آینده وابسته است

بنابراین، آیا بارورسازی ابر‌ها مضر است؟ پاسخ کاملاً مشخص نیست. اگرچه مزایای خود را دارد؛ اما اثرات منفی بارورسازی ابر‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت. برای درک تأثیر بلندمدت آن بر محیط زیست، الگو‌های آب و هوایی و سلامت انسان، تحقیقات بیشتری لازم است. تا آن زمان، قبل از استفاده از این تکنیک، باید خطرات و مزایای آن را به دقت بدانیم.

آینده بارورسازی ابرها به کدام سو خواهد رفت؟

با افزایش تقاضای جهانی برای آب، علاقه به بارورسازی ابر‌ها همچنان در حال افزایش است. برخی دانشمندان در حال بررسی مواد جدیدی هستند که سازگارتر با محیط زیست است. دیگران از هوش مصنوعی و مدل‌های داده‌های آب و هوایی برای پیش‌بینی بهتر زمان و مکان مناسب برای انجام مؤثر بارورسازی استفاده می‌کنند.

با این حال، اکثر کارشناسان موافقند بارورسازی ابر‌ها یک ابزار است، نه یک راه حل. ممکن است در برخی شرایط مفید باشد؛ اما نمی‌تواند جایگزین برنامه‌ریزی بلندمدت [مدیریت و تأمین منابع] آب، حفاظت از منابع آبی و سازگاری با تغییرات اقلیمی شود.

این گزارش برمبنای مقالات سایت «اچ‌دواو گلوبال نیوز» (H۲O Global News) درباره بارورسازی ابر‌ها و مضرات آن تهیه شده است.