فرزند شما در آینده چاق خواهد شد

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت اضافه وزن و چاقی به عنوان تجمع غیرطبیعی یا بیش از حد چربی تعریف شده که خطری برای سلامتی محسوب می‌شود. شاخص توده بدنی (BMI) بالای ۲۵ به عنوان اضافه وزن و بالای ۳۰ به عنوان چاقی در نظر گرفته می‌شود. در سال ۲۰۱۹، تخمین زده می‌شود که ۵ میلیون مرگ ناشی از «بیماری‌های غیرواگیر» (non-communicable diseases) ناشی از شاخص توده بدنی بالاتر از حد مطلوب رخ داده است.

نرخ اضافه وزن و چاقی در بزرگسالان و کودکان همچنان در حال افزایش است. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۲، نرخ ابتلای کودکان و نوجوانان ۵ تا ۱۹ ساله به چاقی در سطح جهان چهار برابر شده و از ۲٪ به ۸٪ رسیده است، در حالی که درصد ابتلای بزرگسالان ۱۸ سال و بالاتر به چاقی بیش از دو برابر شده و از ۷٪ به ۱۶٪ رسیده است. 

بنابر اعلام این سازمان، سالانه حداقل ۲.۸ میلیون نفر در اثر اضافه وزن یا چاقی جان خود را از دست می‌دهند. چاقی که زمانی مختص کشور‌های پردرآمد بود، اکنون در کشور‌های کم‌درآمد و با درآمد متوسط نیز شایع است.

زنده شده امید‌ها برای پیشگیری از چاقی

بنابر گزارش «ساینس دیلی» (Scince Daily)، دانشمندان با بهره‌گیری از داده‌های ژنتیکی بیش از پنج میلیون نفر، آزمایشی ژنتیکی طراحی کرده‌اند که می‌تواند خطر چاقی شدید در بزرگسالی را در کودکان زیر پنج سال پیش‌بینی کند. این آزمایش را می‌توان پیش از آن‌که عوامل ژنتیکی بر وزن کودک تاثیر بگذارد، انجام داد و به این ترتیب امکان پیشگیری زودهنگام فراهم می‌شود.

دقتی دو برابر نسبت به ابزار‌های قبلی پژوهش‌های چاقی

این آزمایش که به نام «نمره خطر چندژنی» (polygenic risk score)، یا به اختصار «پی‌جی‌اس» (PGS)، شناخته می‌شود، توان پیش‌بینی خطر چاقی را نسبت به بهترین ابزار‌های قبلی دو برابر افزایش داده است. «پی‌جی‌اس» مانند یک ماشین‌حساب عمل می‌کند که تأثیرات متغیر‌های مختلف ژنتیکی خطرساز موجود در فرد را محاسبه و باهم ترکیب کرده تا یک امتیاز کلی ارائه دهد که نشان‌دهنده میزان خطر ابتلا به چاقی در آینده است.

پایگاه داده‌ای بی‌سابقه

دانشمندان برای خلق این نمره، از داده‌های ژنتیکی بیش از پنج میلیون نفر _گسترده‌ترین و متنوع‌ترین پایگاه داده ژنتیکی تاکنون_ بهره گرفته‌اند. سپس آزمایش نمره خطر چندژنی جدید خود را روی مجموعه داده‌های مربوط به مشخصات فیزیکی و ژنتیکی بیش از ۵۰۰ هزار نفر آزمایش کردند تا عملکرد آن را ارزیابی کنند.

شناسایی زودهنگام چاقی پیش از تأثیرگذاری سایر عوامل

به گفته دکتر «روئلوف اسمیت» (Roelof Smit) آنچه این نمره را تاثیرگذار می‌کند توانایی آن در پیش‌بینی چاقی در بزرگسالی پیش از پنج‌سالگی است؛ یعنی زمانی که هنوز دیگر عوامل مخاطره آمیز شروع به شکل دادن وزن کودکان نکرده‌اند. مداخله در این مرحله می‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد. دکتر اسمیت استادیار مرکز تحقیقات متابولیکی پایه دانشگاه کپنهاگ و نویسنده اصلی این پژوهش است که در مجله «نیچیر مدیسن» (Nature Medicine) منتشر شده است.

پیشگیری، بهتر از درمان

چه می‌شد اگر می‌توانستیم از ابتلای افراد به چاقی جلوگیری کنیم؟ فدراسیون جهانی چاقی پیش بینی می‌کند که بیش از نیمی از جمعیت جهان تا سال ۲۰۳۵ دچار اضافه وزن یا چاقی خواهند شد. با این حال، استراتژی‌های درمانی مانند تغییر سبک زندگی، جراحی و دارو‌ها به طور جهانی در دسترس یا مؤثر نیستند.

محدودیت‌های آزمایش

علی‌رغم استفاده از ژنوم‌های یک جمعیت وسیع‌تر و متنوع‌تر؛ اما این آزمایش در پیش‌بینی چاقی در افرادی با تبار اروپایی بسیار بهتر از افراد با تبار آفریقایی عمل کرد.

گامی مهم در مسیر پزشکی

این نمره به گفته‌ی پروفسور «روت لووس» (Ruth Loos)، استاد مرکز تحقیقات متابولیک پایه دانشگاه کپنهاگ، پیشرفتی چشمگیر در پیش‌بینی ژنتیکی خطر چاقی است که ما را یک گام به استفاده بالینی از آزمایش‌های ژنتیکی نزدیک‌تر می‌کند.

همکاری بین‌المللی گسترده

این پژوهش از سوی «کنسرسیوم جهانی تحقیقات ویژگی‌های انسان‌شناختی» (GIANT) انجام شده است و بیش از ۶۰۰ دانشمند از ۵۰۰ مؤسسه در سراسر جهان، از جمله شرکت ژنتیک «۲۳اندمی» (۲۳andMe) در این پژوهش مشارکت داشته‌اند. این کنسرسیوم بر موضوع بررسی ساختار ژنتیکی ویژگی‌های انسان‌شناختی مانند قد و شاخص توده بدنی تمرکز دارد.