از کشاورزی تا تاکسی‌های اینترنتی؛ بیدو با کنار زدن GPS زندگی ایرانی‌ها را متحول می‌کند
به گزارش خبرگزاری آنا؛ سامانه ناوبری بیدو (BeiDou) یک سیستم موقعیتیابی ماهواره‌ای است که توسط چین طراحی و توسعه یافته است. این سامانه به عنوان یکی از چهار سامانه اصلی موقعیتیابی جهانی در کنار GPS آمریکا، گلوناس روسیه، و گالیلئو اروپا شناخته می‌شود.
هدف اصلی سامانه بیدو، فراهم‌سازی دسترسی مستقل چین به خدمات مکان‌یابی، زمان‌سنجی، و ناوبری جهانی، و کاهش وابستگی به زیرساخت‌های خارجی در حوزه فناوری‌های راهبردی است.
این سیستم ترکیبی از ماهواره‌های مدار زمین‌ایستا، مدار میانی زمین و مدار مایل زمین‌همگام است و از طریق پخش سیگنال‌های چندفرکانسی، امکان ارائه خدمات با دقت بالا را فراهم می‌سازد. یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد بیدو، قابلیت ارسال پیام‌های کوتاه از طریق ماهواره است که برخلاف سامانه‌های مشابه، ارتباطی دوطرفه میان گیرنده و ماهواره برقرار می‌سازد.
سامانه بیدو پس از طی سه فاز توسعه، در سال ۲۰۲۰ به صورت کامل به مرحله بهره‌برداری جهانی رسید. این توسعه تدریجی ابتدا پوشش ملی چین را برقرار ساخت، سپس به منطقه «آسیا ـ اقیانوسیه» گسترش یافت، و در نهایت توان ارائه خدمات ناوبری در سطح جهانی را کسب کرد.
این سامانه ضمن تقویت زیرساخت‌های داخلی چین، در قالب پروژه‌هایی، چون «یک کمربند، یک راه»، به کشور‌های مختلف ارائه می‌شود و بدین‌ترتیب، جایگاه چین به عنوان یک کشور فناور را در جهان تثبیت خواهد کرد.
همچنین بیدو در حوزه‌های نوآورانه نظیر اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، و فناوری‌های زمان‌سنجی دقیق نیز قابلیت ادغام و بهره‌برداری دارد و به عنوان بستری برای توسعه خدمات هوشمند در آینده شناخته می‌شود.
سامانه ناوبری بیدو، حاصل تلاش چین برای ایجاد زیرساختی مستقل در حوزه موقعیتیابی جهانی است که نقش کلیدی در تحول صنایع مختلف ایفا می‌کند. این سامانه، فراتر از یک سیستم فنی، به بستری تبدیل شده است که می‌تواند توسعه دیجیتال، ارتقای بهره‌وری، و افزایش ایمنی را در سراسر جهان رقم بزند.
کاربردهای متنوع سیستم ناوبری بیدو
این سامانۀ چینی در صنعت حمل‌ونقل، ستون فقرات هوشمندسازی جریان‌های جابه‌جایی کالا و انسان محسوب می‌شود. با فراهم‌سازی امکان مکان‌یابی دقیق، مسیر‌های بهینه‌سازی شده، مدیریت ناوگان به‌روزرسانی شده، و نظارت بر وضعیت ترافیکی در زمان واقعی، این سامانه نقش بی‌بدیلی در کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت خدمات، و ارتقای ایمنی وسایل نقلیه دارد.
بیدو در بخش کشاورزی، زمینه‌ساز ظهور کشاورزی هوشمند و مکان‌محور شده است. با استفاده از فناوری‌های موقعیتیابی دقیق، ماشین‌آلات کشاورزی قادر به حرکت هماهنگ و برداشت مکانیزه با خطای اندک هستند. تحلیل شرایط خاک، پایش رطوبت، و مدیریت منابع آبی نیز با کمک داده‌های مکانی بهینه‌سازی می‌شود و اینها به افزایش راندمان تولید و کاهش هزینه‌های عملیاتی منجر می‌گردند.
این سامانۀ ناوبری چینی در صنایع عمرانی و معدنی، توانسته است دقت در اجرای پروژه‌ها را به سطحی تازه ارتقاء دهد. موقعیتیابی تجهیزات سنگین، پایش تغییرات سطح زمین، و هدایت ماشین‌آلات در محیط‌های پیچیده از جمله قابلیت‌هایی است که موجب تسهیل در عملیات ساخت‌وساز و افزایش ایمنی کارگاه‌ها شده‌اند.
زمانی که بحران‌هایی نظیر زلزله، سیل یا طوفان رخ می‌دهند، بیدو با بهره‌گیری از امکان ارتباط مستقیم ماهواره‌ای، قابلیت ارسال پیام‌های اضطراری را فراهم می‌سازد. این ویژگی، به تیم‌های امداد و نجات کمک می‌کند تا سریع‌تر به محل حادثه برسند و عملیات جست‌و‌جو و نجات را دقیق‌تر و هماهنگ‌تر انجام دهند، خصوصاً در مناطقی که فاقد پوشش مخابراتی زمینی هستند.
بیدو در بستر شهر‌های هوشمند و اینترنت اشیاء نیز به عنوان قلب تپنده سیستم‌های موقعیت‌محور عمل می‌کند. ابزار‌های متصل به شبکه اینترنت اشیاء، با بهره‌گیری از داده‌های مکانی بیدو، می‌توانند عملکرد‌های متنوعی از جمله کنترل آلودگی، پایش محیط زیست، مدیریت پارکینگ‌های شهری و سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی، تاکسی‌های اینترنتی و مسیریاب‌های برخط را هماهنگ‌سازی کنند.
سیستم ناوبری چینی مورد اشاره در اقتصاد دیجیتال، با ارائه خدمات زمان‌سنجی دقیق و موقعیتیابی امن، موجب ارتقاء امنیت و سرعت در معاملات بانکی، تجارت بین‌المللی، و تحلیل‌های پیشرفته داده‌های مکانی شده است. این قابلیت‌ها در کنار دیگر امکانات فنی، به شرکت‌ها و دولت‌ها امکان تصمیم‌گیری بهتر و سریع‌تر را در بستر جهانی می‌دهد. چین از طرفی با عرضه خدمات بیدو به کشور‌های مختلف، خصوصاً در آسیا، آفریقا و خاورمیانه، نقش فناورانه خود را افزایش می‌دهد.
قطع وابستگی زندگی روزمرۀ مردم به GPS به سادگی امکان پذیر است
همین ویژگی‌ها و کاربردهای متنوع بود که سبب شد تا مسئولان ایران در روزهای اخیر به طور رسمی صحبت از جایگزینی بیدو با سیستم فعلی GPS در کشور کنند که محل سوء استفادۀ رژیم صهیونیستی برای حمله و تجاوز به خاک ایران در طول جنگ تحمیلی دوازده روزه بود.
احسان چیت‌ساز، معاون وزیر ارتباطات چند روز قبل در گفتگو با یکی از روزنامه‌های کشور به طور رسمی اعلام کرد که جایگزینی GPS با سیستم چینی در دست بررسی قرار دارد. البته باید این نکته را در نظر گرفت که این جایگزینی در سیستم‌های پیچیده مانند ناوبری هوایی یا دریایی نیاز به صرف زمان، هزینه، تجهیزات و ... بیشتری دارد و در کوتاه مدت ممکن نخواهد بود، ولی حتما کشور باید برنامه ریزی کند که برای میان مدت این تغییر فناوری با توجه به مخاطرات نمونۀ غربی انجام شود.
مهم‌تر از آن، تلاش برای ساخت و توسعۀ سیستم ناوبری بومی است تا مانند روسیه، چین، اروپا و آمریکا سیستم ناوبری ملی خود را داشته باشیم، دستیابی دانشمندان ایرانی به مدارهای مختلف زمین و فناوری‌های پیچیدۀ فضایی نشان می‌دهد که ما در بلند مدت می‌توانیم به تحقق این آرمان فکر کنیم، درست که نمونۀ چینی مخاطرات امنیتی کمتری برای ایران دارد، ولی به هر روی این سیستم نیز یک فناوری خارجی محسوب می‌شود که داده‌های ناوبری ایرانی‌ها را در اختیار خواهد داشت، بنابراین شاید یک روزی از آنها استفادۀ نادرستی انجام دهد، هرچند چین در حال حاضر از آمریکا کشور خارجی معتمدتری محسوب می‌شود و بعید به نظر می‌رسد که داده‌های ناوبری ایران را در اختیار کشوری متخاصم قرار دهد، اما برای بلند مدت با دیدگاه راهبردی ما حتماً به طراحی سیستم ناوبری بومی، باید به عنوان یک اولویت ملی نگاه کنیم.
البته جایگزینی بیدو برای تلفن‌های همراه به پیچیدگی و زمان‌بری سیستم‌های ناوبری پیچیدۀ دریایی و هوایی نیست و دولت اگر عزم جدی داشته باشد، در آیندۀ کوتاه می‌تواند وابستگی امور روزمرۀ مردم به سیستم آمریکایی GPS را به طور کامل قطع کند، تا اگر در آینده به طور احتمالی دوباره شرایط اضطراری پیش آمد، شاهد تکرار چالش‌هایی همچون چیزی که در طول جنگ دوازده روزه دیدیم، در کشور نباشیم.
سامانه ناوبری بیدو و زیرساخت‌های ایران برای بهره‌برداری از آن، موضوعی پیچیده با ابعاد فناورانه، اقتصادی و سیاسی است که در سال‌های اخیر مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته. این سامانه، نماد قدرت فناورانه چین و جایگزینی برای GPS محسوب می‌شود و کشور‌هایی مانند ایران، در راستای استقلال تکنولوژیک و کاهش وابستگی، به آن علاقه‌مند شده‌اند. ایران نیز به عنوان کشوری با موقعیت ژئوپلیتیکی حساس، به تدریج در حال آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری از این فناوری است.
باید گفت از منظر فنی، ایران باید اقداماتی نظیر بستر‌سازی بهره‌برداری از بیدو انجام دهد تا این سیستم جایگزین GPS فعلی شود؛ از جمله این اقدامات می‌توان به ایجاد ایستگاه‌های زمینی برای دریافت سیگنال‌های ماهواره‌ای، توسعه مراکز داده برای تحلیل و ذخیره‌سازی اطلاعات مکانی، و آغاز همکاری‌های فناورانه با چین به منظور انتقال دانش و تجهیزات تخصصی اشاهر کرد. این گام‌ها هرچند اولیه هستند، اما مسیر را برای بهره‌برداری گسترده‌تر از این سامانه هموار خواهند ساخت.
هرچند اقدامات اولیه برای راه‌اندازی بیدو در ایران، محدود به موارد گفته شده نیست و باید کارهایی در حوزه ارتباطات، تقویت زیرساخت‌های اینترنتی و مخابراتی، از جمله توسعه شبکه نسل پنجم و... نیز انجام شود، تا زمینه برای استفاده پایدار و پرسرعت از خدمات بیدو فراهم شود. این توسعه به ویژه در مناطقی مانند شهر‌های بزرگ، صنایع پیشرفته، و مراکز دولتی باید نمود بیشتری داشته باشد.
چالش‌های پیش روی ایران برای جایگزینی بیدو با GPS
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی کشور برای جایگزینی سیستم فعلی، وابستگی تجهیزات موجود در ایرانبه GPS و ضرورت تطبیق آنها با بیدو است. بسیاری از دستگاه‌های فنی فعلی در کشور ما بر پایه استاندارد‌های آمریکایی طراحی شده‌اند و تغییر این زیرساخت‌ها نیازمند زمان، هزینه و آموزش تخصصی است. افزون بر این، ایجاد توان داخلی برای تحلیل داده‌های مکانی، و تربیت نیروی انسانی ماهر در حوزه ناوبری فضایی، از جمله الزامات کلیدی برای تحقق کامل بهره‌برداری از بیدو در سطح ملی محسوب می‌شود.
آناتک در ادامه به دسته‌بندی بخشی از چالش‌های کشور برای جایگزینی بیدو با سیستم فعلی ناوبری ایران پرداخته است:
سازگاری سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد
بسیاری از دستگاه‌های موقعیت‌یاب، گوشی‌های هوشمند و تجهیزات صنعتی به‌طور پیش‌فرض برای GPS طراحی شده‌اند. تغییر به بیدو نیازمند تراشه‌ها و گیرنده‌های سازگار است که در برخی کشورها هنوز رایج نیستند. البته در برخی مدل‌ها و نشان‌های تجاری امکان اتصال به سیستم ناوبری بیدو به صورت عمومی وجود دارد، برای نمونه مدل‌های شیائومی و هواوی که نشان‌های تجاری محبوب چینی در ایران هستند، همین الان نیز قابلیت اتصال به بیدو را دارند.
موضوع نرم‌افزاری هم مهم است، برای جایگزینی بیدو با GPS، مسیریاب‌های بومی مانند نشان و بلد، تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی و سایر سکوهای خدمات رسان ملی باید با سیستم جدید همگامسازی شوند، تا مردم خدمات اصلی خود را دریافت کنند، هرچند در صورت همگامسازی سکوهای داخلی برخی از کاربران که از تعدادی از سکوهای خارجی استفاده خواهند کرد، همچنان با مشکل روبرو خواهند بود، برای مثال مسیریابی با Google Maps مختل خواهد بود، چرا که امثال این سکو اولویت اصلی خود را GPS قرار می‌دهند. همچنین به این نکته هم باید توجه کرد که پشتیبانی کامل از بیدو نیازمند بازنویسی SDKها و APIهای موقعیتیابی است.
محدودیت در استفادۀ بین‌المللی
این نکته را هم باید مدنظر قرار داد که در برخی کشورها، به‌ویژه در غرب، همکاری با زیرساخت‌های چینی با سوءظن مواجه است و ممکن است محدودیت‌هایی برای استفاده رسمی از بیدو اعمال شود.
چالش‌های اقتصادی و تجاری
تغییر زیرساخت‌ها، آموزش نیروی انسانی، و جایگزینی تجهیزات موجود با نسخه‌های سازگار با بیدو، هزینه‌بر است و برای بسیاری از کشورها توجیه اقتصادی ندارد.
البته هزینه‌های اقتصادی گذار از GPS به بیدو باید توسط دولت به طور کامل در بخش عمومی و خصوصی تأمین شود؛ چرا که این تغییر رویکرد براساس یک اولویت به نام امنیت ملی در حال انجام است. بنابراین باید هزینۀ آن نیز از منابع ملی پرداخت شود، تا بخش خصوصی هم همراهی بیشتری از خود نشان دهد و تغییر فناوری زیان اقتصادی به فعالیت این بخش وارد نکند.
ضرورت آموزش عمومی به کاربران
بسیاری از کاربران ایرانی در حال حاضر حتی نمی‌دانند که گوشی‌های آنها از بیدو پشتیبانی می‌کند، چون سیستم‌عامل‌ها به‌طور خودکار بهترین سیگنال را انتخاب می‌کنند و نام بیدو در رابط کاربری دیده نمی‌شود.
رفع این چالش نیز به اتخاذ رویکردهای آموزش عمومی دارد تا مردم از قابلیت‌های گوشی خود آگاه شوند، همچنین استفاده از فناوری جدید را نیز بپذیرند.
رویۀ ضدرقابتی نشان‌های تجاری غربی
شرکت‌هایی مانند اپل و گوگل هنوز GPS را به‌عنوان سیستم پیش‌فرض موقعیت یابی در خدمات خود حفظ کرده‌اند، همین موضوع باعث تأخیر در پذیرش بیدو در بازار‌های جهانی شده است، که نیازمند تدبیر در سطح ملی در هر کشور است.
منابع:
وب سایت رسمی BeiDou
بررسی قابلیت‌های جهانی بیدو، دقت موقعیتیابی، پوشش ماهواره‌ای و مقایسه با GPS و Galileo
تحلیل تاریخی بیدو، ویژگی های خاص به فرد ، و پیامدهای ژئوپلیتیکی آن
ارائه فنی درباره وضعیت فعلی بیدو، خدمات پیام‌رسانی، موقعیتیابی اطلاعات و همکاری‌های بین‌المللی
ویژه نامه درباره بیدو، شامل مقالات تخصصی طراحی منظومه ، خدمات ارتباطی و موقعیتیابی
انتهای پیام/
