از مصاحبه تا روایت؛ داستان زندگی آیت‌الله شهرستانی چگونه نوشته شد؟
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، کتاب «عطر اسپند و گلاب» از تازه‌ترین آثار انتشارات راه‌یار است که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال عرضه شد. این اثر به نویسندگی محمد حکم آبادی و سمانه آتیه دوست در قالب زندگی‌نامه داستانی، روایت زندگی آیت‌الله شیخ حسین شهرستانی، عالم برجسته سبزواری، را با نگاهی مستند و روایی بازتاب داده است.
نویسنده از کودکی شهرستانی آغاز کرده و مسیر طلبگی او را در حوزه‌های علمیه سبزوار، مشهد و قم دنبال کرده است. بخش مهمی از روایت به فعالیت‌های مخفیانه او در دوران مبارزات انقلابی و نقش کلیدی‌اش در مسجد آقابیگ سبزوار اختصاص یافته است. مسجدی که در دوران دفاع مقدس به پایگاه اصلی اعزام رزمندگان در استان خراسان تبدیل شد و با تقدیم بیش از ۱۱۰ شهید، جایگاهی متمایز در تاریخ این منطقه پیدا کرد.
کتاب با لحن داستانی و نثر سوم‌شخص، از آرامش عرفانی سال‌های آغازین زندگی شهرستانی تا التهاب روز‌های مبارزه سیاسی، و از شب‌های اعزام تا واپسین روز‌های حیات او را به تصویر کشیده است. نویسنده در گفتوگو با ما، از دغدغه‌اش برای ترسیم چهره‌ای مردمی، مقاوم و اخلاق‌مدار از این روحانی اثرگذار گفته است؛ چهره‌ای که در میان مردم سبزوار زیست و در خاطره جمعی آنان ماندگار شد.
مرحوم آیت‌الله حسین شهرستانی در دوران انقلاب اسلامی به دلیل ویژگی‌های خاص خود، جایگاه متفاوتی نسبت به دیگر علمای هم‌دوره‌اش پیدا کرد. محمد حکم‌آبادی، نویسنده کتاب «عطر اسپند و گلاب»، درباره این تمایز توضیح می‌دهد که مرحوم شهرستانی توانسته بود به شکلی هوشمندانه، فعالیت‌های دینی و اجتماعی را با مبارزات سیاسی تلفیق کند.
او می‌گوید: زمانی که امام خمینی از قم تبعید شدند، حاج آقا شهرستانی به سبزوار آمدند و تشکیلاتی پنهانی راه انداختند. یکی از اقداماتی که در این راستا انجام دادند، برگزاری جلسات دعای ندبه بود. در این جلسات، علاوه بر مسائل معنوی، ایشان به روشنگری در مورد انقلاب و فساد‌های رژیم پرداخته و به جوانان آگاهی می‌دادند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این بود که ایشان به دلیل شرایط امنیتی، همیشه مراقب بودند که تحت تعقیب قرار نگیرند. چندین بار مأموران ساواک به جلسات ایشان نزدیک می‌شدند، اما حاج آقا با تغییر لحن صحبت، از به خطر افتادن جلسات جلوگیری می‌کردند.
آیت‌الله حسین شهرستانی در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به عنوان «پدر معنوی رزمندگان» شناخته شد. نویسنده کتاب «عطر اسپند و گلاب»، دو عامل اصلی را دلیل اعطای این لقب به شیخ حسین شهرستانی معرفی می‌کند. اولین ویژگی که حکم‌آبادی به آن اشاره می‌کند، ثابت قدم بودن مرحوم شهرستانی در موضع دفاع از انقلاب و ولایت فقیه است. او توضیح می‌دهد: در شرایطی که بسیاری به دلیل فشار‌های سیاسی یا تغییرات اجتماعی دچار تردید می‌شدند، آیت‌الله شهرستانی همواره در مواضع خود ثابت قدم ماند و هیچ‌گاه از اصولش عقب‌نشینی نکرد.
حکم‌آبادی از تواضع و ساده‌زیستی مرحوم شهرستانی، به عنوان دومین ویژگی رفتاری این شخصیت بزرگ عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: حاج آقا شهرستانی با وجود موقعیت مالی مناسب، همیشه در کنار رزمندگان زندگی می‌کرد و هیچ‌گاه از مقام علمی و اجتماعی خود استفاده نمی‌کرد. حتی در مواجهه با مهمانان، خود به استقبالشان می‌رفت و در میان جمع نشسته و ارتباطی صمیمی با جوانان برقرار می‌کرد.
حکم‌آبادی در ادامه به جایگاه ویژه آیت‌الله شهرستانی در میان رزمندگان اشاره می‌کند؛ جایگاهی که حاصل علاقه و ارادت دوسویه ایشان به رزمندگان بود. او می‌گوید: صف نماز‌های حاج آقا آن‌قدر شلوغ بود که به حیاط مسجد هم سرریز می‌کرد. ایشان دوبار شخصا به جبهه رفتند و فرزندشان نیز به‌عنوان پرستار در مناطق جنگی حضور داشت. حاج آقا دلبستگی زیادی به رزمندگان داشت و همین موجب شده بود مسجدی که در آن حضور داشتند، به پاتوق دائمی نیرو‌های بسیجی و فرماندهان جنگ در سبزوار تبدیل شود.
چرا زندگی آیت‌الله شهرستانی روایت شد؟
در ادامه، نویسنده کتاب «عطر اسپند و گلاب» در توضیح انگیزه خود از نگارش این اثر می‌گوید: اولین دلیل برای پرداختم به این کتاب، تعداد کم‌نظیر شهدای مسجد آقابیگ بود. مسجدی که بیش از ۱۱۰ شهید تقدیم کرده و این تعداد، چهار برابر آمار شهدای سایر مساجد سبزوار است. پاسخ به این سوال که چرا مسجد آقابیگ چنین آمار بالایی از شهدا دارد، چندان پیچیده نبود؛ زیرا همه به‌راحتی می‌دانستند که دلیل این امر، امام جماعت برجسته آن مسجد، مرحوم شیخ حسین شهرستانی بود.
وی همچنین تاکید می‌کند: سخنان مقام معظم رهبری درباره شهیدپروری برای ما بسیار تأثیرگذار بود. ایشان فرمودند: 'حفظ یاد شهیدپرور جهاد است. ' این جمله برای ما به وضوح نشان می‌داد که حاج‌آقا شهرستانی تجسم واقعی این سخن بودند. ایشان نه تنها به عنوان یک رهبر معنوی، بلکه در تربیت رزمندگان و شهدا نقش بی‌نظیری ایفا کرده بودند.
حکم‌آبادی در ادامه صحبت‌های خود، به نقش آیت‌الله شهرستانی در تاریخ انقلاب و دفاع مقدس اشاره می‌کند و می‌گوید: چهره‌ای، چون حاج‌آقا شهرستانی که هم شاگرد امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی بود، هم در مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی مشارکت فعال داشت و هم در دوران دفاع مقدس نقش محوری در اعزام رزمندگان از مسجد آقابیگ ایفا می‌کرد، نمی‌توانست جزو شخصیت‌هایی باشد که از نگاه ما پنهان بماند.
حکم‌آبادی ضمن اشاره به اینکه برای گردآوری محتوا، مصاحبه‌هایی با خانواده مرحوم شهرستانی، بچه‌های مسجد آقابیگ، هم‌حجره‌ای‌های ایشان، بازاری‌ها و افرادی که در دوران انقلاب و دفاع مقدس با ایشان همکاری داشتند، انجام شد، ادامه می‌دهد: روند پژوهش و جمع‌آوری محتوا از طریق حسینیه هنر سبزوار و واحد تاریخ شفاهی آن آغاز گردید. در این فرآیند، بیش از ۱۸۰ ساعت مصاحبه و حدود هشت هزار سند مرتبط با زندگی حاج آقا شهرستانی جمع‌آوری شد. همچنین از منابع قبلی مانند کتاب "فقط دو کلمه" و مستند "خط‌شکن" بهره بردیم که به غنای محتوا کمک کرد. اطلاعات به‌دست‌آمده شامل ۵۰۰ تصویر، یادداشت‌ها، سخنان ۱۷۰ راوی و همچنین سخنرانی‌های حاج آقا بود که در تدوین کتاب مستند داستانی مورد استفاده قرار گرفت. در این کتاب تلاش شده تا فقط واقعیت‌ها و وقایع مستند روایت شوند و از تخیل دوری شود، تا داستان کاملاً به تاریخ وفادار بماند.
روایت چهره‌هایی، چون آیت‌الله شهرستانی نه صرفاً بازگویی خاطره، بلکه بازخوانی یک الگوی زیسته از نسبت دیانت و مسئولیت اجتماعی در بستر انقلاب اسلامی است. در او، مفاهیمی، چون رهبری محلی، تربیت جمعی و پیوند حوزه و مردم، صورت عینی یافته‌اند. پرداختن به چنین شخصیت‌هایی، تلاشی است برای بازشناسی ریشه‌های مردمی انقلاب، پیش از آن‌که این ریشه‌ها در گذر زمان از نگاه ما دور بمانند.
انتهای پیام/
