اختراع بومی به نبرد آفت جهانی پسته شتافت؛ سلاحی که به حشرات مفید آسیب نمی‌زند
خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ دستگاه ضدآفت پسیل هوشمند با بهره‌گیری از هوش مصنوعی توسط مصطفی شفیق‌زاده، دانشجوی جوان و مخترع رشته مهندسی پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌حیدریه طراحی شد.
این مخترع و ایده‌پرداز موفق به طراحی و ابداع یک دستگاه هوشمند ضدآفت پسیل پسته با بهره‌گیری از هوش مصنوعی شده است.
این ابتکار شفیق‌زاده نقطه‌عطفی در کاهش خسارات باغات پسته و توسعه کشاورزی پاک در کشور خواهد بود.
شاید در اذهان مخاطبان این سؤال پیش بیاید که «پسیل پسته» چه عوارضی دارد؟ «پسیل پسته» یکی از خطرناک‌ترین آفات درختان پسته به شمار می‌رود که همه‌ساله موجب خسارات گسترده‌ای برای کشاورزان می‌شود.
کنترل این آفت معمولاً مستلزم استفاده مکرر از آفت‌کش‌ها و سموم شیمیایی است که هزینه‌های سنگینی و اتلاف وقت را به کشاورزان تحمیل کرده و آسیب‌های جدی به محیط زیست وارد میکند.
حال شفیق‌زاده مخترع دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌حیدریه موفق به طراحی و ساخت دستگاه هوشمندی شده که بدون نیاز به هیچ‌گونه سم یا ماده شیمیایی با بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، ایجاد جنگ روانی و فشار عصبی بر حشرات موزی، سبب دور کردن و کنترل مؤثر آفت پسیل پسته می‌شود.
این سیستم کاملاً مستقل از برق شهری عمل میکند و فقط با نیم ساعت شارژ خورشیدی تا ۲۸ روز بدون وقفه قابل استفاده است.
برای هر هکتار باغ پسته فقط به ۱۵ تا ۲۰ عدد از این دستگاه نیاز بوده و این اختراع ۵ سال ضمانت عملکرد دارد و اکنون هیچ نمونه مشابه داخلی یا خارجی برای آن گزارش نشده است.
ارزش علمی و نوآورانه این دستگاه موجب شده تا دعوت‌نامه‌ای از کشور انگلستان برای حضور در مسابقات جهانی اختراعات، فناوری و نوآوری در مرداد سال جاری برای شفیق‌زاده صادر شود؛ رویدادی معتبر که میزبان برترین مبتکران جهان خواهد بود.
این دستاورد خلّاقانه بار دیگر ظرفیت علمی، پژوهشی و نوآورانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌حیدریه را به‌عنوان یکی از مراکز فعال در تربیت نخبگان و فناوران آینده کشور به نمایش گذاشت.
خبرنگار آنا به این مناسبت گفت‌و‌گویی را با شفیق‌زاده مخترع و طراح «دستگاه هوشمند ضدآفت پسیل پسته»، عضو انجمن نخبگان کشور، انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران و دکتری افتخاری از فدراسیون بین‌المللی مخترعین ترتیب داده است تا درباره کارکرد، جنگ روانی و فشار عصبی وارد شده دستگاه بر حشرات، نحوه تجاری‌سازی و نحوه تولید آن اطلاعات لازم را در اختیار مخاطبان قرار دهد.
گپ و گفت آنا با شفیق‌زاده در پی می‌آید:
جنگ روانی «ضدآفت پسیل» برای حشرات موذی
آنا: ابتدا درباره اختراعتان با عنوان «دستگاه ضدآفت پسیل هوشمند با بهره‌گیری از هوش مصنوعی» توضیح دهید، ایده اولیه ساخت این دستگاه چگونه به ذهن شما رسید و چه چالش‌ها و مشکلاتی در باغات پسته موجب شد به فکر طراحی چنین دستگاهی بیفتید؟
شفیق‌زاده: بزرگ‌ترین معضل کشاورزان پسته‌کار «آفت پسیل» است و حتی کشور‌های ترکیه، آمریکا و ... از این معضل در امان نیستند و با این مشکل مواجه هستند و یه‌هیچ عنوان نمی‌توان آن را کنترل کرد و تنها راه آن، سمپاشی است.
بهترین سم موجود برای سمپاشی باغات پسته هم سم آلمانی با نام «الستال» است که عنوان می‌کنند با این روش و سم تا یکسال آفت به باغات پسته وارد نمی‌شود، درحالی که در شهرستان تربیت‌حیدریه از این سم استفاده کرده‌اند و به‌طور آزمایشی مورد بررسی قرار دادند، اما بعد از یک‌ماه یا ۲۰ روز دوباره آفت به باغات پسته زده و در نتیجه تأثیر آنچنانی نداشته است.
سال ۱۴۰۳ حدود ۴۰۰ تُن پسته به اروپا بازگردانده شده‌اند، چراکه درجه سموم آن بالا بوده و کیفیت ارگانیکی نداشته است.
حال تصور کنید کشاورزان برای جلوگیری از آفت پسیل، شبانه‌روز در حال سمپاشی باغات پسته بودند یا آب را بر درختان خالی می‌کردند، و در این زمینه بیش از سه سال تحقیقات میدانی هم داشتند و در این راستا چند بُرد الکتریکی و آی.سی ارائه کردیم و این دستگاه با استفاده از انرژی خورشیدی، انرژی خود را تأمین میکند و بعد از نیم ساعت تابش نور خورشید تا ۲۸ شبانه‌روز قادر به کار کردن است.
دستگاه ضدآفت پسیل هوشمند از اوایل اردیبهشت داخل باغات پسته باغداران قرار داده می‌شود و در هر هکتار حدود ۱۵ تا ۲۰ فقره از این دستگاه‌ها لازم دارد.
دستگاه ضدآفت پسیل هوشمند برای حشره جنگ روانی ایجاد میکند، حشره را از بین می‌برد یا از محیط و مرزی که تعیین کردیم، حشره دور می‌شود،بدون اینکه فتوسنتز درخت را دچار مشکل کند، بنابراین این دستگاه عیار پسته را پائین نمی‌آورد و پسته را کوچک‌تر نمی‌کند(یعنی سایز پسته را پایین‌تر نمی‌آورد)
آنا: درباره نحوه استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی در دستگاه ضدآفت پسیل هوشمند توضیح دهید، این الگوریتم‌ها چگونه به شناسایی، دور کردن یا کنترل آفت پسته کمک می‌کنند؟
شفیق‌زاده: حدود یکسال و نیم درباره آفت پسته تحقیقات جامعی را انجام دادیم و سپس با استفاده از یک فرکانس فراصوت که مختص آفت پسته است، اجرایی کردیم و نکته مهم‌تر اینکه هیچ کشوری موفق به ساخت آن نشده و آن را به اجرا درنیاورده است.
دستگاه ضدآفت پسیل هوشمند برای حشره جنگ روانی ایجاد میکند، حشره را از بین می‌برد یا از محیط و مرزی که تعیین کردیم، حشره دور می‌شودبدون اینکه فتوسنتز درخت را دچار مشکل کند، بنابراین این دستگاه عیار پسته را پائین نمی‌آورد و پسته را کوچک‌تر نمی‌کند(یعنی سایز پسته را پایین‌تر نمی‌آورد)
بعد از تحقیقات میدانی عددی را به‌دست آوردیم و قصد داشتیم این عدد را در «آی.سی» اجرا کنیم که امکانپذیر نبود؛ بنابراین یک «آی.سی» خام را طراحی و روی «دستگاه ضدآفت پسیل هوشمند» نصب کردیم و با بررسی فرکانس تأییدیه لازم را گرفتیم و متوجه شدیم فرکانس کاملاً درست است.
آنا: منظور از جنگ روانی و فشار عصبی که دستگاه ضدآفت پسیل بر حشرات وارد میکند، چیست، این فرآیند به حشرات آسیب می‌زند یا آنها را درختان پسته دور میکند؟
شفیق‌زاده: فقط و فقط آفت پسته را به صفر می‌رساند، حشراتی مانند کفشدوزک، مگس و ... برای گرده‌افشانی درخت مفید هستند و روی این حشرات مفید تأثیر منفی نمی‌گذارد و فقط از آفت پسته جلوگیری میکند و ناگفته نماند حدوداً دو سال است که در مسابقات و هوافضای اختراعات جهانی مدال طلا کسب کرده‌ام، چراکه در این زمینه بررسی‌های لازم را انجام داده‌ام تا دستگاه ضدآفت پسته آسیبی به حشرات مفید وارد نکند.
هر هکتار باغ پسته نیازمند 15 دستگاه «ضدآفت پسیل» است
آنا: به فعالیت دستگاه «ضدآفت پسیل» با انرژی خورشیدی اشاره کردید که ایده جالبی بود، اما سؤالی که ذهنم را مشغول کرده که شاید سؤال مخاطبان هم باشد، اینکه چگونه مطمئن می‌شوید که دستگاه «ضدآفت پسیل» در شرایط مختلف آب و هوایی مانند روز‌های ابری، بارندگی‌ها و شب‌ها انرژی خورشیدی لازم را دریافت میکند، به عبارت بهتر دستگاه در شرایط مختلف آب و هوایی قابلیت یکسانی دارد؟
شفیق‌زاده: جایی که پسته رشد میکند دیگر دورتر از شاهرود نیست، بلکه در مناطق گرم و خشک بوده و دستگاه «ضدآفت پسیل» در بدترین آب و هوا که یک هفته هم آفتاب نتابد، قادر به کار است و می‌تواند با فقط ۳۰ دقیقه تابش اشعه خورشید ۲۸ روز به صورت شبانه‌روز و خودکار کار کند.
آنا: درحقیقت بعد از ۲۸ روز دوباره باید جلوی آفتاب قرار بگیرد؟
شفیق‌زاده: دستگاه «ضدآفت پسیل» بین درختان است و کشاورز این دستگاه را میان درختان قرار می‌دهد و سپس به‌صورت خودکار شارژ می‌شود و حین شارژ هم فعال است و ۲۸ روز کامل قادر به کار کردن است.
آنا: چطور به این نتیجه رسیدید که برای هر هکتار باغ پسته به ۱۵ تا ۲۰ دستگاه نیاز دارید؟
شفیق‌زاده: ابتدا کاری که انجام دادیم، اینکه فرکانس‌های دستگاه را کوتاه‌تر کردیم، از یک منظر هزینه و توجیه اقتصادی داشته باشد و از منظر دیگر اگر کشاورزی در باغ خود استفاده کرد و باغ کناری از این دستگاه استفاده نکرده باشد، حق کشاورز تضییع نشود.
البته برخی از باغات هکتاری نیست و ۵ هزار یا ۸ هزار متری است و این کار را کردیم تا کشاورزان در همه ابعاد باغات از دستگاه «ضدآفت پسیل» استفاده کنند.
آنا: یعنی هر دستگاه پاسخگوی ابعاد بزرگ‌تر هم می‌تواند باشد؟
شفیق‌زاده: بله. هر هکتار ۱۰ هزار متر مربع است و هر هکتار باغ پسته نیازمند ۱۵ دستگاه است، محاسبه کنید و درصورتی که یک کشاورز دارای دو هکتار باشد ۳۰ دستگاه «ضدآفت پسیل» نیاز خواهد داشت، بنابراین هکتار هرچقدر بالاتر برود تعداد بیشتر و هر هکتار پائین‌تر آمد، تعداد کمتر می‌شود به‌عنوان مثال برای باغ ۵ هزار متر مربعی کشاورزان به هفت تا هشت دستگاه «ضدآفت پسیل» نیاز خواهند داشت.
آنا: ضمانت پنج‌ساله دستگاه «ضدآفت پسیل» شامل چه مواردی می‌شود؟
شفیق‌زاده: این دستگاه از اوایل اردیبهشت که در باغات پسته کار گذاشته شود تا پایان شهریور می‌تواند کار کند و قابلیت خدمات‌دهی دارد، ازسویی در بدنه دستگاه از پلاستیک ماده عالی استفاده کردیم تا آفتاب این پلاستیک را نسوزاند.
در دستگاه «ضدآفت پسیل» از قطعات الکترونیکی استفاده کردیم که با این قطعات پلاستیک در برابر نور خورشید دوام دارد و آن را نخواهد سوزاند، مگر اینکه به‌وسیله دست، پا یا زیر ماشین و زیرپا شکسته شود، دستگاه «ضدآفت پسیل» همچنین ضد آب است و درصورتی که بارندگی (برف یا باران) اتفاق افتاد و آب روی آن ریخت، آسیبی به این دستگاه وارد نمی‌شود.
آنا: دستگاه تولید شده «ضدآفت پسیل» مشابه خارجی دارد؟
شفیق‌زاده: خیر؛ مشابه خارجی ندارد و در ایران و سایر کشورها دستگاه «دفع‌کننده آفات اولتراسونیک» برای از بین بردن سوسک‌ها در منازل استفاده کرده‌اند و ما در باغات پسته از سیستم «اولتراسونیک» اسکرده‌ایم و برای نخستین‌بار از «دستگاه ضدآفت پسیل» استفاده کردیم.
تأثیر مثبت دستگاه «ضدآفت پسیل» بر محیط زیست
آنا: تحقیقاتی انجام دادید که متوجه شوید کشور‌های دیگر از داشتن دستگاه «ضدآفت پسیل» بهره نمی‌برند؟
شفیق‌زاده: بله. دستگاه «ضدآفت پسیل» نمونه خارجی ندارد، به‌عنوان مثال در مسابقات خارجی یک فردی که متخصص آبیاری پسته‌ها بود، دنبال خرید دستگاه «ضدآفت پسیل» از ما بود که بعد از تولید و راه‌اندازی از ما خریداری کند.
آنا: دستگاه «ضدآفت پسیل» چه تأثیری بر محیط زیست دارد و می‌تواند به کاهش استفاده از سموم شیمیایی و حفظ باغات کمک کند؟
شفیق‌زاده: فردی که در حال سمپاشی است، پول هنگفتی می‌دهد و تراکتور عبورکننده از وسط زمین‌ها خاک‌ها را فشرده‌سازی میکند و هفته بعد از آنکه برای آبیاری می‌روند آب کاملاً به ریشه درخت نمی‌رسد و مجبور است دوباره شخم بزند و مجبور است پول هنگفتی پرداخت کند.
اگر گازوئیل یا بنزین تراکتوری که وارد زمین کشاورزی می‌شود روی زمین بریزد، خاک را آلوده میکند و حتی پسته این خاصیت را دارد که وقتی رشد میکند، جوانه‌های سال بعد هم روی درخت است.
از سوی دیگر خاصیت دیگر دستگاه «ضدآفت پسیل» آن است که موجب می‌شود پسته ارگانیک تولید شود، درصورتی که پیش از این پسته ارگانیک تولید نمی‌شد.
هر لیتر سم بین ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تا ۱۱ و نیم میلیون تومان قیمت دارد که گفته‌اند این سم خوب است و برای باغات پسته باید مورد استفاده قرار بگیرد، اما هنوز نتیجه رضایت‌بخشی نداشته است، در نتیجه کشاورزان بیهوده وعبث این هزینه‌ها را انجام داده‌اند.
آنا: برنامه شما برای توسعه و تجاری‌سازی دستگاه «ضدآفت پسیل» چیست، قصد دارید به تولید انبوه برسانید و در اختیار کشاورزان قرار دهید؟
شفیق‌زاده: از دولت می‌خواهیم در این زمینه بودجه‌ای اختصاص دهند تا در شهرستان تربت‌حیدریه این دستگاه را به تولید انبوه برسانیم؛ چراکه این یک پروژه ملی است.
از سوی دیگر با تولید انبوه دستگاه «ضدآفت پسیل» برای جوانان منطقه اشتغال‌زایی می‌شود و کسب و کار راه می‌اندازیم تا این دستگاه برای کشاورزان مفیدفایده شود و بتوانند کار خود را بدون نگرانی توسعه دهند.
آنا: اکنون یک فقره دستگاه اختراعی و تولید شده با ضدآفت پسیل» دارید، آیا این دستگاه از حالت آزمایشی خارج شده و مورد تأیید است؟
شفیق‌زاده: بله. از حالت آزمایشی خارج شده و مورد تأیید قرار گرفته است، منتها باید امسال به‌صورت میدانی تعداد بیشتری تولید کنیم و از ابتدای اردیبهشت داخل باغات به‌کاراندازی کنیم، کارشناس مربوطه نحوه کارکرد دستگاه «ضدآفت پسیل» را در شرایط مختلف آب و هوایی، وزش باد، بارندگی‌ها و... مورد آزمایش قرار دهد و با یادداشت‌برداری آنالیز لازم را انجام دهد و از نمونه پسته موجود یک طرف باغ با دستگاه باشد و طرف دیگر بدون دستگاه با مقایسه پسته‌هایی که طرف دستگاه بوده و پسته‌های طرف دیگر فاقد دستگاه، با یکدیگر مقایسه می‌کنیم که هر دستگاه چقدر بازدهی دارد.
آنا: فکر می‌کنید کشاورزان از دستگاه «ضدآفت پسیل» استقبال کنند؟
شفیق‌زاده: به‌محض رسانه‌ای شدن دستگاه «ضدآفت پسیل» در استان خراسان‌رضوی از رفسنجان، سیرجان، کرمان، دامغان، تایباد و زاهدان پیام فرستادند، مبنی بر اینکه چه زمانی قرار است این دستگاه آماده شود، بنابراین همه دنبال این دستگاه هستند و این طور نیست که ما دنبال مشتری باشیم، مشتری دنبال ماست.
آنا: قیمت حدودی دستگاه «ضدآفت پسیل» چند است؟
شفیق‌زاده: هر دستگاه بین ۲ تا ۳ میلیون تومان قیمت دارد و اگر دقت کنید متوجه می‌شوید دستگاه توجیه اقتصادی دارد و هر طرف بنگرید به این نتیجه می‌رسید که به‌لحاظ قیمتی فوق‌العاده برای کشاورزان به‌صرفه است و براساس قابلیت سلامت باغ پسته کشاورزان را تضمین خواهد کرد.
آنا: چه احساسی دارید از اینکه اختراعتان برای شرکت در مسابقات جهانی اختراعات در انگلستان انتخاب شده، فکر می‌کنید چه چیزی موجب شده تا دستگاه شما مورد توجه قرار بگیرد؟
شفیق‌زاده: چند سال پیش دستگاهی با نام «تولید آب از انرژی خورشیدی» ساختم و برای نخستین‌بار استارت تولید این دستگاه را زدم و در مسابقات کشور‌های مختلف شناخته شدم و ارتباطاتی که با انواع پروفسور‌ها و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی سایر کشورها گرفتیم متوجه می‌شویم که مسابقات اختراعات در آینده در چه کشوری برگزار می‌شود تا در آن رقابت‌ها حضور یابیم.
آنا: چه زمانی به مسابقات بعدی اختراعات می‌روید؟
شفیق‌زاده: اگر دانشگاه آزاد اسلامی بودجه لازم را تخصیص بدهد پایان مرداد اعزام می‌شویم.
آنا: منظورتان دانشگاه آزاد اسلامی تربت‌حیدریه است؟
شفیق‌زاده: صحبت شده که مبلغی بدهند و هزینه‌ها را متقبل شوند تا راحت‌تر در مسابقات جهانی اختراعات حضور یابیم.
آنا: احتمال اینکه دانشگاه آزاد اسلامی بودجه لازم را به شما برای حضور در مسابقات بدهد، وجود دارد؟
شفیق‌زاده: فعلاً که صحبت نکردم، اما ممنون می‌شوم که شما از طرف خبرگزاری آنا این موضوع را پیگیری کنید، من در رشته‌های الکترونیک، مکانیک، برق، پزشکی و هوافضا اختراعات زیادی داشتم و بعد از مسابقات جهانی اختراعات مرداد روی پروژه با نام پنل‌های خورشیدی کار می‌کنم که برق تولید میکند و از این پنل‌ها نمی‌توان در استان گیلان استفاده کرد، چراکه این استان همیشه ابری و بارانی است.
اکنون در حال طراحی پنل هستم که با استفاده از باران بتوان برق تولید کرد و محصول اولیه را ساخته‌‌ام و قطعاً جواب می‌دهد.
آنا: این اختراعات با هزینه شخصی‌تان انجام می‌شود؟
شفیق‌زاده: بله.
آنا: شرکت دانش‌بنیان دارید؟
شفیق‌زاده: یک شرکت را ثبت کردیم، اما هنوز دانش‌بنیان نشده است و با رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌حیدریه صحبت کردیم تا شرکت دانش‌بنیان به‌زودی راه‌اندازی شود و در این زمینه بودجه‌ای به ما تعلق بگیرد.
آنا: اختراعی که داشتید، قطعاً ارزش علمی و نوآوری آن بیش از این است که بتوان به لحاظ مالی این موارد را مطرح کرد، اما حمایت دانشگاه آزاد از شما موجب می‌شود هم این اختراع به سود این دانشگاه باشد و هم دانشجوی دانشگاه آزاد توانسته در این زمینه اختراع خلّاقانه‌ای داشته باشد؟
شفیق‌زاده: رشته من مهندسی پزشکی است، درحالی که رشته نخستم آموزش ابتدایی بود و. تغییر رشته دادم و مهندسی پزشکی را ادامه دادم، بنابراین این یک استعداد خدادادی است و در ۱۲ رشته کار می‌کنم.
از دانشگاه آزاد تقاضا کردم که کمک کند از این استعداد خدادادی که خدا به من عنایت کرده، ۱۰ تا ۲۰ نفر مثل خودم تربیت کنم و توقع دارم امکانات لازم در اختیارم قرار دهند و کلاس‌هایی بگذارند تا علم را به باقی دانشجویان منتقل کنم که آنها هم بتوانند در این راه موفق باشند.
آنا: ظرفیت علمی پژوهشی و نوآورانه دانشگاه آزاد اسلامی به حدی است که می‌توانید هم خودتان منتفع شوید و هم نیروی انسانی متخصص تربیت کرده و تحویل جامعه دهید.
شفیق‌زاده: بله کاملاً درست است.
انتهای پیام/
