چرا «برمودا» شناور به نظر میرسد
وقتی دانشمندان میپرسند چرا برمودا شناور به نظر میرسد، منظورشان معلق بودن جزیره روی آب نیست. مسئله این است که کف اقیانوس در محل برمودا به طور غیرعادی بالا آمده و نسبت به مناطق اطراف، مرتفعتر است. این برآمدگی وسیع زیرآبی باعث میشود جزیره نسبت به آبهای پیرامون بلندتر دیده شود؛ گویی روی اقیانوس نشسته است.
طبق گزارش «فیز دات ارگ» (phys.org)، برمودا روی یک برآمدگی وسیع کف اقیانوس قرار دارد؛ پدیدهای که به آن «برآمدگی تدریجی و گسترده در بستر اقیانوس» (bathymetric swell) گفته میشود. چنین برآمدگیهایی معمولا نشانه فعالیتهای عمیق زمینشناسی هستند؛ اما در مورد برمودا، توضیح رایج سالها ناقص مانده بود.
اعتبار تصویر: mtcurado/Getty Images
کشفی در اعماق: لایهای که انتظارش نمیرفت
پژوهش جدید که در نشریه «Geophysical Research Letters» منتشر شده، پرده از ساختاری بیسابقه برمیدارد: لایهای سنگی به ضخامت حدود ۲۰ کیلومتر که در زیر پوسته اقیانوسی برمودا قرار گرفته است. چنین ضخامتی تاکنون در هیچ جزیره اقیانوسی مشابهی گزارش نشده است.
ویلیام فریزر، لرزهشناس مؤسسه کارنگی و نویسنده اصلی مطالعه، به «لایو ساینس» (Live Science) میگوید: «معمولا پس از پوسته اقیانوسی، انتظار داریم مستقیما به گوشته برسیم. اما در برمودا، یک لایه دیگر وجود دارد که در زیر پوسته و درون صفحه تکتونیکی جای گرفته است».
برمودا؛ یک استثنای زمینشناسی
از دید زمینشناسی، برمودا یک ناهنجاری است. این جزیره، مانند بسیاری از جزایر آتشفشانی، بر روی یک برآمدگی وسیع کف اقیانوس قرار دارد. طبق مدل کلاسیک، چنین برآمدگیهایی زمانی شکل میگیرند که زبانه داغ گوشته یا ستون داغ گوشته (mantle plume) ـ تودهای بسیار داغ از مواد گوشته زمین ـ از اعماق بالا میآید و پوسته زمین را از پایین به سمت بالا میراند.
اما اینجاست که تناقض آغاز میشود. دانشمندان هیچ نشانهای از وجود یک زبانه داغ گوشته فعال در زیر برمودا پیدا نکردهاند. افزون بر این، بیش از ۳۰ میلیون سال است که هیچ فعالیت آتشفشانی فعالی در این منطقه رخ نداده است. بر اساس مدلهای رایج، چنین برآمدگیای باید مدتها پیش فروکش میکرد.
پس چه چیزی هنوز آن را سر پا نگه داشته است؟
کاوش در اعماق زمین
برای رسیدن به پاسخ، پژوهشگران از دادههای یک ایستگاه لرزهنگاری دائمی در برمودا استفاده کردند. آنها امواج لرزهای ثبتشده از زمینلرزههای دوردست را تحلیل کردند؛ امواجی که پس از عبور از لایههای مختلف زمین اطلاعاتی از ساختار درونی سیاره به دست میدهند. با بررسی زمان رسیدن این امواج به ایستگاه، دانشمندان توانستند تصویری دقیق از آنچه در زیر جزیره قرار دارد ترسیم کنند.
لایه پنهان چیست و چرا اهمیت دارد؟
تحلیلها نشان داد که زیر پوسته اقیانوسی و مرز شناختهشده پوسته و گوشته (ناحیه موهو)، لایهای پنهان وجود دارد که ضخامت آن دو تا سه برابر بیشتر از لایههای مشابه در زیر بیشتر جزایر اقیانوسی دیگر است.
پژوهشگران این ساختار را حاصل پدیدهای به نام زیرلایهگذاری (underplating) میدانند؛ فرایندی که طی آن، ماگما (مواد سنگی مذاب یا نیمهمذاب درون زمین) در زیر پوسته تزریق میشود و پس از سرد شدن، لایهای جدید از سنگ را شکل میدهد.
به گفته محققان، این سنگها چگالی کمتری نسبت به مواد گوشته اطراف دارند. همین اختلاف چگالی باعث ایجاد نیروی شناوری میشود؛ نیرویی که از اعماق، برآمدگی وسیع کف اقیانوس را پشتیبانی میکند، بیآنکه نیازی به گرما یا آتشفشان فعال باشد.
در متن پژوهش آمده است: «ما نشانههای لرزهای را شناسایی کردهایم که با وجود یک لایه سنگی به ضخامت حدود ۲۰ کیلومتر در زیر پوسته سازگار است. این لایه احتمالا زمانی که برمودا ۳۰ تا ۳۵ میلیون سال پیش از نظر آتشفشانی فعال بوده، جایگذاری شده و میتواند برآمدگی وسیع کف اقیانوس را از پایین پشتیبانی کند».
از علم تا افسانه: مثلث برمودا از کجا آمد؟
رازهای زمینشناسی برمودا سالها زیر سایه افسانهای بزرگتر پنهان ماندهاند: مثلث برمودا. این منطقه از اقیانوس اطلس شمالی، که به طور تقریبی میان فلوریدا، برمودا و پورتوریکو قرار دارد، به ناپدید شدن بیش از ۵۰ کشتی و ۲۰ هواپیما نسبت داده شده است.
بر اساس گزارش نشنال جئوگرافیک، کریستف کلمب در سفرهای خود به ناهنجاریهایی در جهتنمای مغناطیسی این منطقه اشاره کرده بود. در سال ۱۹۱۸، کشتی نیروی دریایی آمریکا USS Cyclops بدون هیچ ردی ناپدید شد و در سال ۱۹۴۵، پرواز ۱۹ (ماموریت آموزشی ۵ بمب افکن نیروی دریایی آمریکا) سرنوشت مشابهی یافت.
اصطلاح «مثلث برمودا»، اما تا سال ۱۹۶۴ وجود نداشت؛ زمانی که وینسنت گادیس آن را در مقالهای برای مجله Argosy آن را درباره ناپدید شدن پرواز ۱۹ به کار برد و موجی از افسانهسازی آغاز شد.
علم در برابر افسانه
با وجود روایتهای ماورایی، طبق آنچه در دایرةالمعارف «بریتانیکا» (britannica)؛ آمده سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) تاکید میکند که هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد حوادث در این منطقه بیش از سایر بخشهای پرتردد اقیانوس رخ میدهد.
براساس آنچه در این دانشنامه ذکر شده طوفانها، خطای انسانی، جریانهای شدید اقیانوسی و شرایط دشوار ناوبری، توضیحهایی به مراتب محتملترند.
چشمانداز: برمودا، فراتر از افسانه
کشف لایه پنهان زیر برمودا نه تنها معمای «شناور بودن» این جزیره را روشن میکند، بلکه میتواند مدلهای شکلگیری برآمدگیهای اقیانوسی را نیز دگرگون کند. برمودا اکنون نه صرفا نمادی از افسانههای دریایی بلکه کلیدی برای فهم بهتر پویاییهای عمیق زمین به شمار میرود.
شاید راز واقعی برمودا، نه در ناپدیدشدنها بلکه در آنچه میلیونها سال در زیر کف اقیانوس پنهان مانده باشد.
انتهای پیام/
