«باشو، غریبه کوچک»؛ سفیری از عشق و دوستی در دنیای پرآشوب

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، امسال و در خلال برگزاری جشنواره فیلم ونیز ۲۰۲۵، در بخش کلاسیک یا فیلم‌های مرمت شده نسخه بازسازی شده فیلم باشکوه «باشو، غریبه‌کوچک» به کارگردانی بهرام بیضایی به نمایش درآمد و شب گذشته موفق شد جایزه بهترین فیلم مرمت‌شده را از آن خود کند. فیلمی که پس از گذشت نزدیک به ۴ دهه از تولید آن، هنوز در دل مخاطب ایرانی و بین‌المللی زنده است و به حق یکی از آثار جریان‌ساز سینمای ایران محسوب می‌شود. 

حال‌وهوای «باشو، غریبه‌کوچک»: بازگشت به انسان و زمین

فیلم سینمایی «باشو، غریبه کوچک» در اواسط دهه شصت ساخته شد، دورانی که سینمای ایران مثل تمام جنبه‌های دیگر زندگی با مضمون جنگ در هم آمیخته بود و بسیاری از آثار تولید شده در آن دوران به نوعی با دفاع مقدس درگیر بودند. اما در پسِ تصویر جنگ و ویرانی، «باشو» فیلمی است بی‌آلایش و بی‌ادعا که جهانی از هویت، مهر و تفاهم را در قاب سینما ثبت می‌کند. 

باشو، کودکی از جنوب ایران است که خانواده‌اش را در بمباران جنگ از دست می‌دهد و ناخودآگاه برای نجات جان خود از خانه و کاشانه فرار می‌کند. اما ناخواسته خود را در جنگل‌های شمال می‌بیند، جایی که آب و هوا، گویش اهالی و سبک زندگی مردم آنجا با محل زندگی‌اش کاملا متفاوت است. باشو در آنجا با «نایی» و خانواده‌اش روبرو می‌شود، زنی روستایی و مهربان که به جای راندن، با وجود مخالفت‌های همسرش باشوی نوجوان را در خانه‌اش می‌پذیرد و پس از بازگشت مرد خانواده نیز، باشو به عنوان عضوی از این خانواده شمالی پذیرفته می‌شود.

این فیلم ارتباطی معناگرا میان دو دنیای متفاوت را به تصویر می‌کشد، دنیایی که قهرمان‌هایش حتی زبان یکدیگر را هم نمی‌فهمند و با ترجمه‌ زبان بدن و نگاه و در عین سادگی رابطه‌ای مادر و فرزندی را تجربه می‌کنند. فیلم نوعی مکالمه استعاری با موضوعاتی چون جنگ، زیست مشترک، و نگاه انسانی است که با ریزه‌کاری‌های استادانه بیضایی مثل حرکت‌های دوربین، قاب‌بندی‌ها، سکوت‌های بین کلام‌ها و... که همگی در خدمت داستان‌اند؛ قصه‌ای را روایت می‌کند که قدرت عشق و پذیرش را فراتر از تجربه و سن و زبان به ما می‌گوید. 

اهمیت بازسازی و نمایش دوباره در ونیز

فیلم «باشو، غریبه کوچک» در سال 1367 (و پس از چند سال توقیف) اکران شد و سریعاً در میان منتقدان و تماشاگران ایرانی به اثری محبوب تبدیل شد، فیلمی که در طول سالیان گذشته بارها نیز از تلویزیون به نمایش درآمده و است چندین نسل از مخاطبان رسانه ملی نیز با آن آشنایی دارند. اما امروز این اثر پس از بازسازی توسط استودیو Roashana به کمک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، دوباره به مناسبت ونیز احیا شده است، اقدامی که بدون شک نه تنها در بازشناسی هنر کلاسیک ایران بلکه در قابل‌دیدن‌ شدن آن برای مخاطبان جهانی نقشی بنیادین ایفا می‌کند.

سینمای کلاسیک ایران از دهه ۶۰ و با موج نو شکل گرفت، نمونه‌هایی مثل «باشو، غریبه‌کوچک» که با زبانی ساده، انسانی‌ و تأثیرگذار، داستان‌های ملی را به زبان جهانی تبدیل کرد. امروز وقتی جشنواره‌ای مانند ونیز، پس از چهار دهه نسخه بازسازی شده آن را تقدیر می‌کند، در حقیقت به تأثیرگذاریِ سینمای کلاسیک ایران به‌عنوان شناسنامه فرهنگی آن در جهان احترام گذاشته است. این لحظه‌ها به ما یادآوری می‌کنند که سینما برای دیده شدن و ماندگاری نیاز ندارد صرفا با سیاه‌نمایی و اتفاقات تلخ ماندگار شود، گاهی روایت قصه‌ای از سادگی انسان‌ها و اصالت فرهنگی‌اش فراتر از تمام های و هوی زندگی شهری است و همین آثار ساده است که امروز هم با دوستداران سینما در سراسر دنیا حرفی برای گفتن دارد.