«عبور از فولاد»؛ روایت کوچ اجباری قزاق‌ها به ایران
امیرهوشنگ دانایی کارگردان مستند «عبور از فولاد» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا،درباره ایده اولیه ساخت این اثر بیان کرد: این مستند محصول تجربه ۲۲ سال زندگی و فعالیت من در قزاقستان است. من از سال ۱۳۸۲ به‌عنوان خبرنگار صداوسیما در این کشور حضور دارم و از نزدیک با تاریخ و مسائل اجتماعی آن آشنا شده‌ام.
وی ادامه داد: یکی از موضوعات مهمی که همیشه توجهم را جلب می‌کرد، ماجرای کوچ اجباری قزاق‌ها در دوران استالین به ایران بود. امروز حدود ۱۵ هزار نفر از نوادگان آن مهاجران در استان گلستان و شهرهایی، چون گرگان، گنبدکاووس و بندرترکمن زندگی می‌کنند. آنها قزاق‌تبارند، اما هویت و مدارک ایرانی دارند. همین مسئله نقطه شروع ساخت این مستند شد.
این کارگردان درباره انگیزه ساخت این مستند گفت: در دوره اتحاد جماهیر شوروی و رهبری استالین، قحطی ساختگی به‌وجود آمد. حکومت شوروی با سیاست‌های کمونیستی خود، احشام و دارایی‌های دامپروری قزاق‌ها را مصادره کرد و همین مسئله زندگی عشایری آنها را نابود کرد. به همین دلیل بخشی از جمعیت قزاق مجبور به مهاجرت شدند. گروه بزرگی به ایران آمدند و در اینجا ساکن شدند.
دانایی افزود: ایران تنها کشوری بود که پذیرای آنان شد و به آنها پناه داد؛ موضوعی که همیشه در روابط ایران و قزاقستان مورد تأکید قرار می‌گیرد. حتی بعد از فروپاشی شوروی و دعوت دولت قزاقستان برای بازگشت مهاجران، بسیاری ترجیح دادند در ایران بمانند. همین ابعاد تاریخی، انسانی و مهمان‌نوازی ایرانی‌ها توجهات را به خود جلب کرد و انگیزه اصلی من برای ساخت این مستند بود. قزاقستانی‌ها همیشه قدرشناس این مهمان نوازی بوده‌اند.
کارگردان مستند «موج سرنوشت» مهم‌ترین چالش در روند فیلم را کمبود بودجه دانست و تشریح کرد: اعتبارات مرکز گسترش معمولاً برای تولیدات داخلی کافی است، اما برای پروژه‌ای خارج از کشور با توجه به نوسانات ارزی محدودیت زیادی ایجاد می‌کند. با این حال، چون سال‌ها در قزاقستان زندگی کرده‌ام و با شرایط آنجا آشنا بودم، توانستم بخش زیادی از کار را با همکاری بعضی از نهاد‌ها و سازمان‌ها پیش ببرم.
وی در ادامه گفت: علاوه بر این، این نخستین بار است که در تاریخ قزاقستان چنین موضوعی در قالب مستند پژوهشی ساخته می‌شود. تاکنون فقط گزارش‌های خبری تلویزیونی پراکنده وجود داشت. فیلم مستندی پژوهشی که منسجم باشد، نه در ایران و نه در قزاقستان ساخته نشده بود. من اولین کسی بودم که راجع به این موضوع مستند ساختم.
این کارگردان درباره شباهت بین دو پروژه «عبور از فولاد» و «موج سرنوشت» توضیح داد: در کنار «عبور از فولاد» مستند دیگری با نام «موج سرنوشت» درباره مهاجرت لهستانی‌ها به ایران در دوران جنگ جهانی دوم ساخته‌ام. وجه مشترک هر دو پروژه فرهنگ مهمان‌نوازی و انسان‌دوستی ایرانیان است.
دانایی تشریح کرد: قزاق‌ها به‌طور دائمی در ایران ماندگار شدند، اما لهستانی‌ها به‌طور موقت در شهرهایی، چون انزلی، تهران و اصفهان ساکن شدند و حتی به آنها قزاق‌های ایرانی می‌گویند. آنچه در روایت‌های بازماندگان پررنگ است، همین استقبال و بخشندگی مردم ایران، پیام اصلی هر دو فیلم است.
این کارگردان مستند درباره بازخورد‌هایی که از فیلم «عبور از فولاد» گرفته است، بیان کرد: بازخورد‌ها بسیار مثبت بوده است. مستند «موج سرنوشت» پیش‌تر در موزه آسیا و دانشگاه کراکوف لهستان نمایش داده شد و با استقبال گسترده مواجه شد. ناشناخته بودن این بخش از تاریخ برای بسیاری از مخاطبان جذاب بود. حالا در «عبور از فولاد» هم همین اتفاق در حال رخ دادن است.
دانایی در پاسخ به این سوال که برای این فیلم چه آینده‌ای را می‌بینید، گفت: نسخه اولیه «عبور از فولاد» برای جشنواره سینماحقیقت ارسال خواهد شد. همچنین قرار است فیلم در جشنواره بین‌المللی آلماتی در قزاقستان به نمایش درآید. در ایران نیز سفارت لهستان از مستند «موج سرنوشت» حمایت کرد و به‌زودی این فیلم در مراسم رسمی ۵۵۰مین سال روابط ایران و لهستان نمایش داده می‌شود. امیدوارم «عبور از فولاد» هم بتواند در جشنواره‌ها و اکران‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد.
کارگردان مستند «عبورازفولاد» درباره عوامل ساخت این فیلم گفت: به‌دلیل محدودیت بودجه، بیشتر کارها بر عهده خودم بود. تصویربرداری، تحقیق و کارگردانی را انجام دادم. تدوین فیلم را آقای کاووس آقایی انجام داد و موسیقی و صداگذاری بر عهده برادرم مهدی دانایی بود. نویسندگی گفتار متن هم توسط آقای محمد تیموری انجام شد. اصلاح رنگ و بخش فنی تصاویر آرشیوی را نیز لابراتوار آریا بر عهده دارد.
فیلم مستند «عبور از فولاد» به کارگردانی امیرهوشنگ دانایی و با همکاری مرکز گسترش سینمای مستند،تجربه و پویانمایی ساخته شده است.
انتهای پیام/
