ایرانِ آفتابی، برقِ وارداتی؛ فرصتی که نباید بسوزد
میانگین جهانی سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از تولید برق به حدود ۱۵ درصد رسیده و این درحالی است که ایران تنها حدود ۰.۵ درصد برق خود را از منابع خورشیدی و بادی تأمین می‌کند. این فاصله چشمگیر بیانگر آن است که آینده انرژی پاک در ایران، بیش از هر چیز به سرمایه‌گذاری هدفمند، سیاست‌گذاری پایدار و بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی نیاز دارد.
وضعیت فعلی انرژی خورشیدی در ایران
بر اساس آمار منتشر شده، ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور تا پایان تیرماه ۱۴۰۳ به ۱،۸۶۸ مگاوات رسیده است؛ رقمی که نسبت به مدت مشابه سال قبل (۱،۲۲۵ مگاوات) رشد ۵۳ درصدی را نشان می‌دهد. دولت پیش‌بینی کرده است که این ظرفیت تا پایان سال به ۷،۰۰۰ مگاوات برسد و سهم تجدیدپذیر‌ها از تولید برق کشور به بیش از ۵ درصد افزایش یابد.
از سوی دیگر، میزان تولید برق خورشیدی در سال گذشته با جهشی ۷۱ درصدی از ۳۵۷ میلیون کیلووات‌ساعت به ۶۱۰ میلیون کیلووات‌ساعت رسید و کل برق تولیدی از نیروگاه‌های تجدیدپذیر در سال ۱۴۰۳ برابر ۲،۴۲۱ گیگاوات‌ساعت بوده که نسبت آمار اعلام شده در سال قبل، رشدی ۲۱ درصدی داشته و سهم خورشیدی در این میان ۱،۱۰۴ گیگاوات‌ساعت و بادی ۹۸۹ گیگاوات‌ساعت گزارش شده است. با وجود این پیشرفت‌ها، تابستان ۲۰۲۴ نشان داد که ایران همچنان با چالش جدی ناترازی برق مواجه است؛ کمبودی که برآورد می‌شود در اوج مصرف به حدود ۱۴ هزار مگاوات رسیده باشد. این وضعیت به روشنی تأکید می‌کند که رشد تجدیدپذیر‌ها باید بسیار سریع‌تر از روند فعلی ادامه یابد.
ظرفیت بومی‌سازی و فناوری‌های داخلی
تورج امرایی، معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار آناتک، به دستاورد‌های داخلی اشاره می‌کند: «در کشور پنل‌های خورشیدی نسل جدید تاپکان با راندمان بالای ۲۳ درصد تولید می‌شوند. این فناوری توسط یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی توسعه یافته و ظرفیت اسمی خطوط تولید آن سالانه حدود ۹۰۰ مگاوات است؛ اما با وجود این، کل تولید فعلی نزدیک به یک‌هزار مگاوات بوده که برای جبران ناترازی انرژی کشور کافی نیست.»
او همچنین بر اهمیت بومی‌سازی اینورتر‌ها تأکید می‌کند؛ تجهیزاتی که بدون آنها برق تولیدشده توسط پنل‌ها قابل تزریق به شبکه نیست. امرایی می‌گوید معاونت علمی با انتشار فراخوان، شرکت‌های توانمند در این حوزه را شناسایی کرده و برنامه دارد تا با حمایت جدی از آنها، به سمت خودکفایی نسبی در تولید این تجهیزات حرکت کند.
موانع توسعه پایدار
با وجود ظرفیت‌های علمی و اقلیمی، چند مانع کلیدی از جمله، وابستگی به سوخت‌های فسیلی «بیش از ۹۲ درصد برق کشور همچنان از منابع حرارتی تأمین می‌شود.»، کمبود سرمایه‌گذاری «سرمایه‌گذاران به این حوزه علاقه‌مندند، اما نیازمند تسهیلات بانکی و مشوق‌های دولتی هستند.»، سیاست‌گذاری ناپایدار «هدف‌گذاری رسمی برای رسیدن به ظرفیت ۱۰ هزار مگاوات انرژی خورشیدی تا سال ۲۰۲۵ تعیین شده، اما نوسانات اقتصادی و مالی مانع تحقق کامل این برنامه شده است.»، مسیر توسعه خورشیدی را کند کرده است.
فرصت‌های طلایی برای سرمایه‌گذاران
بازار انرژی خورشیدی ایران تنها محدود به جبران ناترازی داخلی نیست. تورج امرایی در این‌باره می‌گوید: «سرمایه‌گذارانی که در ایران خط تولید پنل راه‌اندازی کنند، نه‌تنها می‌توانند نیاز داخلی را تأمین کنند، بلکه این شانس را دارند تا محصولات خود را به کشور‌های همسایه مانند عراق و افغانستان صادر کنند؛ کشور‌هایی که با بحران کمبود برق مواجه‌اند.» این بدان معناست که سرمایه‌گذاری در ایران نه تنها تضمین‌کننده بازاری بزرگ در داخل است، بلکه امکان تبدیل ایران به پایگاه صادرات انرژی خورشیدی منطقه را نیز فراهم می‌کند. به‌ویژه آنکه سیاست‌های حمایتی دولت مانند خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های خورشیدی، جذابیت این بازار را دوچندان ساخته است.
بازار پنل‌های خورشیدی ایران اکنون در نقطه عطفی تاریخی قرار دارد؛ ظرفیت علمی و فناورانه لازم برای بومی‌سازی فراهم است، نیاز شبکه برق به ظرفیت‌های جدید فوری و جدی است و فرصت صادراتی به کشور‌های همسایه در دسترس است. اگر سیاست‌های حمایتی پایدار شوند و سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی جذب گردد، ایران می‌تواند ظرف چند سال آینده نه‌تنها ناترازی انرژی خود را جبران کند، بلکه به قطب تولید و صادرات خورشیدی منطقه بدل شود.
آفتاب رایگان، فناوری بومی و بازار‌های تشنه برق در اطراف‌مان، دیگر جای فکر کردن باقی نمی‌گذارند و تنها نیازمند تصمیم‌گیری به موقع و بجا هستند. اکنون اگر به پنل‌های خورشیدی نگاه کنیم، شاید به جای واردات برق، صادرکننده انرژی پاک باشیم. قبل از آنکه فرصت طلایی تبدیل به حسرت تاریخی شود، باید دست‌به‌کار شد.
انتهای پیام/
