سقوط ۲۰ درصدی نرخ اشتغال بانوان تحصیلکرده

به گزارش خبرنگار آنا، «اشتغال دانش آموختگان» از جمله شاخص‌های کلیدی توسعه یافتگی و کارایی هر نظام آموزشی کشور به شمار می‌آید. روند اشتغال افراد آن هم به تفکیک جنسیت اطلاعات ارزشمندی را به سیاستگذاران، برنامه ریزان آموزشی و حتی خود فارغ التحصیلان فراهم خواهد کرد. 

در گزارش پیش رو به تحلیل روند وضعیت اشتغال دانش آموختگان دانشگاه‌ها در بازه زمانی ۸ ساله (از سال ۹۲ تا ۱۴۰۰) پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

آمار اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها در بازار کار هر ۴ سال یکبار منتشر می‌شود؛ چرا که مقطع کارشناسی هر دانشجو در این بازه زمانی به طول می‌انجامد؛ بنابراین گزارش نوشته شده به جدیدترین آمار اشاره دارد و اگر قرار باشد آمار جدیدی از اشتغال دانش آموختگان منتشر شود، باید تا پایان سال ۱۴۰۴ صبر کرد.

تحلیل روند کلی اشتغال بین دانش آموختگان دختر و پسر

بررسی‌ها نشان می‌دهد که وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان در این دوره ۸ ساله، با نوساناتی همراه بوده است. در سال ۱۳۹۲، نرخ اشتغال کلی ۵۳ درصد بوده که این رقم در سال ۹۳ با افزایشی چشمگیر به ۶۰ درصد رسیده است. این روند افزایشی تا سال ۱۳۹۴ حدود ۴۶ درصد و سپس در سال ۹۵ به ۴۹ درصد ارتقا یافته که نشان‌دهنده چالش‌هایی در جذب دانش‌آموختگان در بازار کار بوده است.

در سال‌های ۹۶ تا ۹۸، شاهد روند افزایشی مجددی هستیم، به طوری که نرخ اشتغال از حدود ۴۳ درصد در سال ۹۶ به حدود ۵۰ درصد در سال ۹۸ رسیده است. اما سال ۹۹_۴۰۰ با کاهش قابل توجهی در نرخ اشتغال کلی به ۵۰ درصد رسیده است. 

اشتغال زنان دانش‌آموخته؛ از قله ۶۰ درصد تا دره ۳۷ درصد

نکته قابل توجه در تحلیل داده‌ها، تفاوت معنادار در نرخ اشتغال زنان و مردان است. در ابتدای دوره مورد بررسی (سال ۱۳۹۲)، نرخ اشتغال زنان حدود ۵۷ درصد بوده که این رقم در سال ۱۳۹۳ به حدود ۶۰ درصد افزایش یافته است. اما از سال ۱۳۹۴ به بعد، شاهد روند کاهشی و نوسانی در نرخ اشتغال زنان هستیم. در سال‌های بعد، نرخ اشتغال زنان از حدود ۴۰ درصد در سال ۹۵ به حدود ۳۵ درصد در سال ۹۶ کاهش یافته و در سال‌های ۹۷ تا ۹۹ روند رو به رشد یعنی حدود ۴۵ درصد را طی کرده است و در سال ۱۴۰۰ با روند کاهشی به حدود ۴۱ درصد رسیده است که سقوط ۲۰ درصدی نرخ اشتغال بانوان تحصیل کرده را نشان می‌دهد. این مسئله نکته‌ای بسیار نگران‌کننده است که نیازمند تحلیل عمیق‌تر علل آن خواهد بود. این کاهش می‌تواند ناشی از عوامل متعددی از جمله رکود اقتصادی، تغییر در ساختار بازار کار، یا بازگشت زنان به تحصیل برای مقاطع بالاتر باشد. 

نگاهی به برتری پایدار مردان

در مقابل، وضعیت اشتغال مردان در طول این دوره، نسبتاً پایدارتر و با نرخ‌های بالاتری نسبت به زنان همراه بوده است. نرخ اشتغال مردان در سال ۹۲، ۵۰ درصد بوده و در سال ۹۳ به حدود ۶۱ درصد افزایش یافته است. این روند صعودی در سال‌های ۹۴ و ۹۵ از حدود ۵۳ درصد به حدود ۵۶ درصد رسیده است، اما در سال ۹۶ به حدود ۴۹ درصد کاهش یافته و در سال‌های ۹۷ و ۹۸ و ۹۹ از حدود ۵۹ درصد و ۶۴ درصد به حدود ۵۸ درصد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است. 

در اکثر سال‌های مورد بررسی، نرخ اشتغال مردان از زنان بالاتر بوده است، که این امر می‌تواند نشان‌دهنده وجود تبعیض‌های جنسیتی در بازار کار، یا تفاوت در انتخاب رشته‌های تحصیلی و انتظارات شغلی بین دو جنس باشد.

سقوط آزاد اشتغال در علوم پایه و هنر مقطع کاردانی

اشتغال دانش آموختگان مقطع کاردانی در رشته‌های علوم انسانی از حدود ۵۲ درصد در سال ۹۲ تا ۴۹ درصد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است. در رشته‌های علوم پایه از حدود ۵۰ درصد در سال ۹۲ به ۲۵ درصد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است. در رشته‌های علوم پزشکی آمار اشتغال از حدود ۷۵ درصد به حدود ۸۱ درصد افزایش یافته است. در رشته‌های فنی و مهندسی از حدود ۴۲ درصد در سال ۹۲ به حدود ۴۱ و ۶۶ درصد کاهش یافته است. آمار دانش آموختگان کشاورزی و دامپزشکی از حدود ۳۷ درصد در سال ۹۲ درصد به حدود ۳۳ درصد کاهش یافته است. وضعیت فارغ التحصیلان هنر از حدود ۴۱ درصد به حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است.

افت اشتغال علوم پایه در کارشناسی

آمار اشتغال فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی در رشته‌های علوم انسانی در سال‌های ۹۲ تا ۱۴۰۰ از حدود ۵۴ درصد به حدود ۴۵ و در رشته‌های علوم پایه از حدود ۵۲ درصد به حدود ۳۰ درصد و در رشته‌های فنی و مهندسی از حدود ۵۵ درصد به حدود ۴۵ درصد و در رشته‌های کشاورزی و دامپزشکی از حدود ۴۸ درصد به حدود ۳۱ درصد کاهش یافته است. در رشته‌های علوم پزشکی از حدود ۷۹ درصد به حدود ۸۴ درصد افزایش یافته است. فارغ التحصیلان رشته‌های هنر از حدود ۴۸ درصد به ۲۹ درصد کاهش یافته‌اند. 

افت اشتغال فارغ التحصیلان هنر در کارشناسی ارشد

وضعیت فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد در این ۸ سال در رشته‌های علوم انسانی از حدود ۶۳ درصد به حدود ۷۱ درصد، در علوم پزشکی از حدود ۷۱ درصد به حدود ۷۹ درصد افزایش یافته است. در رشته‌های علوم پایه از حدود ۶۰ درصد به حدود ۵۳ درصد، در فنی و مهندسی از حدود ۶۳ درصد به حدود ۶۰ درصد و در کشاورزی و دامپزشکی از ۵۸ درصد به حدود ۵۳ درصد و هنر از حدود ۵۸ درصد به ۴۸ درصد کاهش یافته است. 

افت ۱۰ درصدی اشتغال در دکتری حرفه‌ای کشاورزی و دامپزشکی

رشته‌های «علوم پزشکی» و «کشاورزی و دامپزشکی» در مقطع دکتری به ترتیب از حدود ۴۳ درصد به حدود ۶۹ درصد افزایش و از حدود ۵۸ درصد به حدود ۴۹ درصد کاهش یافته است. 

رشد اشتغال دانش آموختگان دکتری تخصصی در هنر 

وضعیت آمار فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها از سال ۹۲ تا ۱۴۰۰ در رشته‌های علوم انسانی از حدود ۷۹ درصد به حدود ۸۱ درصد و در رشته هنر از حدود ۷۹ درصد به حدود ۸۲ درصد و در رشته‌های علوم پزشکی از حدود ۷۳ درصد به حدود ۹۱ درصد افزایش و در رشته‌های علوم پایه از حدود ۷۳ درصد به حدود ۶۱ درصد، در رشته‌های فنی و مهندسی از حدود ۷۹ درصد به حدود ۷۵ درصد، در رشته‌های کشاورزی و دامپزشکی از حدود ۷۵ درصد به حدود ۶۳ درصد کاهش یافته است. 

در مجموع نرخ اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی از ۵۰.۰۶ درصد در سال ۹۲ به ۴۹.۳۴ درصد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافت؛ بنابراین تحلیل روند اشتغال دانش‌آموختگان در بازه زمانی ۹۲ تا ۱۴۰۰ نشان‌دهنده یک تصویر پیچیده و گاه متناقض است. در حالی که شاهد رشد قابل توجهی در اشتغال فارغ‌التحصیلان علوم پزشکی و انسانی در مقاطع مختلف بوده‌ایم، اما رشته‌های علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی و دامپزشکی، و به ویژه هنر، با افت شدید و نگران‌کننده‌ای در نرخ اشتغال مواجه شده‌اند. این شکاف عمیق، لزوم بازنگری جدی در سیاست‌گذاری‌های آموزشی و بازار کار را بیش از پیش آشکار می‌سازد.

گزارش فوق برگرفته از آماردریافتی خبرنگار آنا از موسسه پژوهشی و برنامه‌ریزی آموزش عالی تابع وزارت علوم است.