پیامدهای ژئوپلیتیک و ناامنی کریدور زنگزور/ الگوی مداخله آمریکا و تاثیرات مخرب بر اقتصادها
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، پیشنهاد آمریکا برای اجاره صد ساله کریدور زنگزور، با هدف تسهیل صلح میان باکو و ایروان مطرح و به مرحله اجرا رسیده است. با این حال، تهران این گذرگاه را فراتر از یک مسیر ارتباطی صرف می‌بیند و نگران پیامدهای ژئوپلیتیکی عمیق آن است.تاریخ پر است از شواهدی که نشان می‌دهد حضور و مداخلات ایالات متحده در کشور‌های مختلف، نه تنها به برقراری صلح و ثبات منجر نشده، بلکه اغلب پیامدهای مخربی، چون بی‌ثباتی، ناامنی و تشدید مناقشات را به دنبال داشته است. از خاورمیانه گرفته تا آسیای مرکزی و اکنون قفقاز، الگوی مداخله‌جویانه آمریکا همواره با نتایج ناگوار همراه بوده است.
از منظر ایران، کریدور زنگزور می‌تواند به افزایش نفوذ ترکیه و ناتو در منطقه منجر شود، مزیت ترانزیتی ایران را از بین ببرد و نقش آن را در معادلات قفقاز کاهش دهد.طرح پیشنهادی آمریکا برای اجاره ۱۰۰ ساله کریدور زنگزور، اگرچه با هدف ظاهری تسهیل صلح میان باکو و ایروان مطرح شده است، اما از دیدگاه تهران و بسیاری از تحلیلگران منطقه‌ای، پیامدهای ژئوپلیتیکی قابل تاملی را به همراه دارد که می‌تواند ثبات منطقه قفقاز را بر هم زند و منافع استراتژیک ایران را به چالش بکشد.
طرح کریدور زنگزور، که با حمایت و پیگیری ایالات متحده وارد مرحله جدیدی شده است، فراتر از یک پروژه زیرساختی صرف، به مثابه یک نقشه راه برای ایجاد اختلال در معادلات اقتصادی منطقه و به چالش کشیدن منافع حیاتی کشور‌های همسایه، به ویژه ایران، تلقی می‌شود. این طرح با هدف ظاهری تسهیل ارتباطات، در پس پرده، منافع ژئوپلیتیکی و اقتصادی قدرت‌های غربی را دنبال می‌کند که می‌تواند پیامدهای زیان‌باری برای اقتصاد‌های منطقه داشته باشد.
تهدید منافع ترانزیتی ایران؛ ضربه به شریان اقتصادی
یکی از اساسی‌ترین پیامدهای اقتصادی کریدور زنگزور برای ایران، تهدید مستقیم منافع ترانزیتی این کشور است. مسیر‌های ترانزیتی که از خاک ایران می‌گذرند، سال‌هاست که شریان‌های حیاتی اقتصادی کشور محسوب شده و نقش مهمی در درآمدزایی و تقویت جایگاه منطقه‌ای ایران ایفا می‌کنند. ایجاد یک مسیر جایگزین که منافع قدرت‌های غربی را تامین کند، می‌تواند به انحراف قابل توجه حجم کالا و مسافر از مسیر‌های ایران منجر شود. این انحراف، نه تنها درآمد‌های ارزی ایران را کاهش می‌دهد، بلکه بر زنجیره تامین و شبکه‌های لجستیکی کشور نیز تاثیر منفی گذاشته و موقعیت رقابتی ایران در عرصه ترانزیت بین‌المللی را تضعیف می‌کند.
ایجاد وابستگی اقتصادی و ژئوپلیتیکی
حضور و نفوذ آمریکا در طرح‌هایی، چون کریدور زنگزور، اغلب با هدف ایجاد وابستگی اقتصادی و سیاسی در کشور‌های میزبان همراه است. این امر می‌تواند منطقه را بیش از پیش به سمت الگو‌های اقتصادی و سیاسی غربی سوق داده و استقلال اقتصادی کشور‌های منطقه را خدشه‌دار سازد. در شرایطی که اقتصاد جهانی با چالش‌های متعددی رو‌به‌رو است، قرار گرفتن اقتصاد‌های منطقه در معرض سیاست‌های اقتصادی متغیر و گاه تنش‌آفرین قدرت‌های غربی، می‌تواند ریسک بی‌ثباتی اقتصادی را افزایش دهد.
رقابت‌های منطقه‌ای و تشدید ناامنی اقتصادی
حمایت آمریکا از کریدور زنگزور، در بستر رقابت‌های منطقه‌ای، می‌تواند به تشدید تنش‌ها و ناامنی اقتصادی دامن بزند. در حالی که کشور‌های منطقه به همکاری و ایجاد مسیر‌های مشترک برای توسعه پایدار نیاز دارند، مداخلات خارجی با انگیزه‌های ژئوپلیتیکی، می‌تواند این تلاش‌ها را تضعیف کرده و به جای همگرایی، واگرایی اقتصادی ایجاد کند. این امر، سرمایه‌گذاری‌ها را کاهش داده، ریسک‌های تجاری را افزایش می‌دهد و در نهایت، مانع از شکوفایی اقتصادی پایدار در منطقه می‌شود.
نیاز به راهکار‌های منطقه‌ای و همکاری همسایگان
به جای اتکا به قدرت‌های خارجی که سابقه روشنی در ایجاد بی‌ثباتی دارند، کشور‌های منطقه قفقاز باید بر راهکار‌های بومی و همکاری‌های منطقه‌ای برای حل و فصل مناقشات و تضمین صلح پایدار تمرکز کنند. نقش‌آفرینی سازنده ایران، به عنوان یکی از قدرتمندترین و باثبات‌ترین همسایگان منطقه، می‌تواند در جهت ایجاد توازن و پیشبرد منافع مشترک باشد.
افزایش نفوذ قدرت‌های خارجی و تضعیف جایگاه ایران
یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های ایران، افزایش نفوذ ترکیه و پیمان ناتو از طریق این کریدور است. با توجه به روابط نزدیک آنکارا با باکو و عضویت ترکیه در ناتو، کنترل یا تسهیل عبور و مرور در این گذرگاه می‌تواند به گسترش دامنه نفوذ نظامی و سیاسی این دو بازیگر در منطقه قفقاز جنوبی منجر شود. این امر عملاً جایگاه ژئوپلیتیکی ایران را که همواره نقش مهمی در حفظ تعادل قدرت در منطقه ایفا کرده، تضعیف می‌کند.
حذف مزیت ترانزیتی ایران و کاهش نقش منطقه‌ای
کریدور زنگزور به عنوان یک مسیر ارتباطی جدید، پتانسیل این را دارد که مسیر‌های ترانزیتی سنتی و مهمی که از خاک ایران می‌گذرد را کمرنگ سازد. این موضوع نه تنها درآمدزایی اقتصادی ایران از محل ترانزیت کالا و مسافر را کاهش می‌دهد، بلکه نقش آن را به عنوان یک هاب منطقه‌ای و پلی میان شرق و غرب، به طور چشمگیری محدود می‌کند. در دنیای رقابتی امروز، از دست دادن این مزیت استراتژیک می‌تواند تبعات بلندمدتی برای اقتصاد و سیاست خارجی ایران داشته باشد.
تغییر موازنه قدرت و تشدید تنش‌ها
حضور قدرت‌های خارجی، به ویژه در یک منطقه حساس و دارای تاریخچه‌ای از مناقشات، می‌تواند موازنه قوا را به نفع برخی بازیگران تغییر داده و به طور بالقوه تنش‌ها را افزایش دهد. در شرایطی که منطقه قفقاز هنوز با تبعات مناقشه قره‌باغ دست و پنجه نرم می‌کند، ورود یک عامل خارجی قدرتمند مانند آمریکا می‌تواند پیچیدگی‌های جدیدی را به معادلات اضافه کرده و چشم‌انداز صلح پایدار را با ابهام بیشتری مواجه سازد.
نادیده گرفتن نگرانی‌های امنیتی همسایگان
به نظر می‌رسد طرح کریدور زنگزور، بدون توجه کافی به نگرانی‌های امنیتی و اقتصادی همسایگان، به ویژه ایران، تدوین شده است. ایران همواره بر حفظ تمامیت ارضی کشور‌ها و احترام به مرز‌های بین‌المللی تاکید داشته است. هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی که بدون در نظر گرفتن منافع و امنیت کشور‌های منطقه صورت گیرد، می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر و ایجاد چالش‌های جدید منجر شود.در حالی که صلح و ثبات در قفقاز امری مطلوب است، لازم است که راه‌حل‌های پیشنهادی، با رویکردی جامع‌نگرانه و با در نظر گرفتن منافع و نگرانی‌های همه بازیگران منطقه‌ای، به ویژه جمهوری اسلامی ایران، تدوین و اجرا شوند تا از بروز تبعات منفی و تشدید تنش‌ها در این منطقه حساس جلوگیری شود.
ایالات متحده باید درک کند که رویکرد‌های مداخله‌جویانه و اولویت دادن به منافع ژئوپلیتیکی خود، بدون توجه به واقعیت‌های میدانی و نیاز‌های امنیتی منطقه، صرفاً به گسترش بی‌ثباتی و ناامنی دامن می‌زند. قفقاز به ثبات و همکاری واقعی نیاز دارد، نه به دخالت‌هایی که سایه ناامنی را بر سر آن می‌گستراند.
در نهایت، کریدور زنگزور نه تنها یک پروژه زیرساختی، بلکه عرصه‌ای برای رقابت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی است که در آن، منافع قدرت‌های خارجی، از جمله ایالات متحده، بر توسعه پایدار و منافع اقتصادی کشور‌های منطقه اولویت یافته است. این طرح، با تهدید منافع ترانزیتی ایران و پتانسیل ایجاد وابستگی اقتصادی، می‌تواند اقتصاد‌های منطقه را با چالش‌های جدی رو‌به‌رو کند و تصویری از دخالت آمریکا به عنوان عاملی برای بی‌ثباتی اقتصادی در این منطقه حساس ارائه دهد.
انتهای پیام/
