زنگزور تهدید علیه منافع ژئوپلیتیک و اقتصادی ایران، روسیه و چین/از منافع ایران چطور حفاظت شود؟

مهدی محمد منتصر، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، اظهار داشت: روز جمعه ۱۷ مردادماه، «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان و «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهوری آذربایجان، در حضور «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا، توافق‌نامه‌ای را در کاخ سفید به امضا رساندند. این توافق به راه‌اندازی کریدوری موسوم به TRIPP (مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی) منجر خواهد شد. این ابتکار با طراحی و پشتیبانی ایالات متحده، با هدف زمینه‌سازی برای نهایی شدن توافق صلح میان باکو و ایروان و حل‌وفصل موضوع کریدور ترانزیتی در جنوب ارمنستان پیش می‌رود.

منتصر ادامه داد: طبق ادعای رسانه‌ها درباره مفاد این توافق، ارمنستان متعهد می‌شود امتیاز بهره‌برداری و توسعه منطقه‌ای به طول ۴۲ کیلومتر در جنوب این کشور -در مجاورت مرز ایران- را به مدت ۹۹ سال، به‌طور اختصاصی در اختیار ایالات متحده قرار دهد. آمریکا نیز پذیرفته که این امر را به کنسرسیومی با پشتیبانی خود بسپارد تا در آن مسیر‌های ترانزیتی زمینی و ریلی، خطوط لوله، فیبر نوری و خطوط انتقال برق ایجاد کند.

وی خاطرنشان کرد: تامین امنیت این کریدور، بدون حضور نیرو‌های نظامی دولت آمریکا و از طریق شرکت‌های پیمانکاری امنیتی آمریکایی انجام خواهد شد. وی تصریح کرد: این مسیر قرار است امکان عبور بی‌توقف و بدون هرگونه بازرسی از سوی ارمنستان را برای کالا و مسافر میان خاک اصلی جمهوری آذربایجان و نخجوان فراهم کند.

مذاکرات صلح میان دو کشور متخاصم

این کارشناس روابط بین‌الملل بیان داشت: این توافق در حالی حاصل شده که مذاکرات صلح میان دو کشور متخاصم قفقاز جنوبی بیش از چهار سال به دلیل اختلاف بر سر بازگشایی این گذرگاه در استان سیونیک ارمنستان به بن‌بست رسیده بود. ایروان همواره تأکید داشت که این مسیر تنها در قالب «تقاطع صلح» و تحت حاکمیت کامل ارمنستان قابل اجراست؛ در مقابل، باکو و آنکارا بر طرح موسوم به «کریدور زنگزور» اصرار داشتند که حاکمیت ایروان را بر این گذرگاه به رسمیت نمی‌شناخت.

منتصر یادآور شد: طرح پیشین کریدور زنگزور که توسط باکو و آنکارا حمایت می‌شد، این مسیر را مطابق مفاد آتش‌بس سال ۲۰۲۰ بین ارمنستان و آذربایجان، تحت کنترل نیرو‌های روسیه قرار می‌داد و بدین ترتیب موافقت ضمنی مسکو را نیز جلب کرده بود.

منتصر در ادامه تحلیل خود، افزود: اکنون، با بازگشت ترامپ به قدرت در واشنگتن، درگیری روسیه در جنگ اوکراین و تشدید تقابل میان ایران و رژیم صهیونی، بستر برای ورود مستقیم آمریکا به معادلات قفقاز جنوبی فراهم شده است. سناریوی طراحی شده، علاوه بر تأمین امیال دولت غرب‌گرای ایروان و حکومت باکو، حضور نظامی و امنیتی ایالات متحده را -هرچند در پوشش شرکت‌های پیمانکاری نظامی- در مرز‌های شمالی ایران تثبیت کرده و با انسداد راه ایران در ارمنستان، مسیر ارتباطی ایران با روسیه و ایران با دریای سیاه را به‌طور انحصاری در اختیار جمهوری آذربایجان قرار می‌دهد. چنین تحولی، روسیه را بیش از گذشته از قفقاز جنوبی دور ساخته و ایران را در برابر محدودیت‌ها و چالش‌های جدید قرار خواهد داد.

چین از تبعات توافق کریدور زنگزوردر امان نخواهد بود

وی همچنین اشاره کرد: در این میان، چین نیز از تبعات این توافق در امان نخواهد بود. پکن که به‌دنبال بهره‌مندی از مسیر ریلی جنوب ارمنستان در چارچوب «کریدور میانی» برای انتقال کالاهایش به اروپا بود، اکنون با خطر تسلط رقیب راهبردی خود بر یکی از مسیر‌های اصلی ترانزیت زمینی در طرح کمربند و جاده خود مواجه شده است.

منتصر در جمع‌بندی خود عنوان کرد: بر این اساس، طرح آمریکایی TRIPP نه‌تنها منافع ایران، روسیه و چین را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه حاکمیت ارمنستان را بر بخش جنوبی خاک خود مخدوش کرده و عملاً آن را برای مدتی چنین طولانی در اختیار آمریکا می‌گذارد. این اقدام، مسیر هزارساله و راهبردی ایران و ارمنستان را با حضور سنگین و همه‌جانبه آمریکا در این منطقه، به‌شدت پیچیده و حتی در معرض قطع کامل قرار می‌دهد. نسخه زنگزور آمریکایی، نسخه‌ای به‌غایت مضرتر از زنگزور تورانی خواهد بود و بازیگران متضرر از آن، به مراتب بیشتر!

کارشناس روابط بین‌الملل، در پایان تاکید کرد: از همین جهت لازم است ایران، روسیه و چین در هماهنگی با یکدیگر، فکری برای جلوگیری از عملی شدن این طرح کرده و در راستای حفاظت از منافع خود به‌سرعت اقدام کنند.