شب یلدا از سنت همنشینی تا فصل سودجویی؛ نظارت دولت هر سال کمتر میشود!
به گزارش خبرگزاری آنا، شب یلدا در ذات خود آیینی فرهنگی و اجتماعی است که از قرنهای گذشته فلسفهاش بر سادگی، همنشینی و تقویت پیوندهای خانوادگی استوار شد و بر همین اصل باقی ماند. اما آنچه امروز در آستانه این شب در بازارها و فضای عمومی دیده میشود، بیش از آنکه بازتاب یک سنت کهن باشد، نشانهای از تغییر رویکردها و رفتارها به سمت مصرفگرایی است.
در نهایت طی ادوار، این تغییر تنها به افزایش هزینههای خانوار محدود نشد و بهتدریج به عاملی برای برهمزدن تعادل بازار و ایجاد بسترهای تازه برای سودجویی تبدیل شد. تا جایی که امروز نزدیک شدن به همین مراسم، فرصت زیادی را برای شکلگیری موج جدیدی از گرانیها در بازار مهیا میکند. به بیانی دیگر این روند، ظرفیت مناسبی برای سودجویانی فراهم میکند که هر ساله مناسبتهایی مانند شب یلدا را بهعنوان فصل طلایی فروش خود تلقی میکنند. تجربه بازار نشان داده است که در آستانه چنین مناسبتهایی، بخشی از افزایش قیمتها نه ناشی از کمبود واقعی کالا، بلکه نتیجه انتظارات تورمی و فضاسازی روانی است.
فروش کالاهایی با بستهبندیهای غیرضروری، تغییر وزن و کیفیت، یا عرضه محصولات با عنوان «ویژه یلدا» نمونههایی از رفتارهایی است که در سایه مصرفگرایی تقویت میشود و هزینه نهایی آن مستقیم بر دوش مصرفکننده قرار میگیرد. اما پرسش اصلی اینجاست که تا چه حد خود خریداران مسبب اصلی شکلگیری این فشارهای مالی بر دوش خود هستند؟ آیا میتوان با کاهش التهابات رفتاری در این ایام، کمی از بار تورمی بازار کم کرد؟
گرانیهای مناسبتی ادامهدار است
نادر حیدری، کارشناس اقتصادی در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی آنا، درباره تاثیر مراسمات آیینی بر بازار گفت: وقتی یک مناسبت فرهنگی از معنای نمادین خود فاصله میگیرد و به «رویداد مصرفی» تبدیل میشود، رفتار بازار نیز بهسرعت تغییر میکند. از سالهای دور در ایامی مانند شب یلدا و عید نوروز، بنا به افزایش افزایش ناگهانی تقاضا برای اقلامی میوه، آجیل، شیرینی و سایر کالاهای تزئینی، نه بر اساس نیاز واقعی، بلکه بر پایه انتظار اجتماعی و فشار روانی، شرایطی ایجاد کرد که افزایش قیمتها را در این مدت شاهد باشیم. در چنین فضایی، عرضهکنندگان و فروشندگان کالاها بیش از آنکه تابع منطق هزینه و تولید باشند، به موج تقاضای هیجانی واکنش نشان میدهند و همین مسئله باعث میشود قیمتها در مدت کوتاهی از کنترل خارج شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، نهادینه شدن این الگوی مصرف و تبوتاب خریدهای وابسته به ایام و آیینها، قدرت چانهزنی خانوارها را در برابر بازار کاهش میدهد. زمانی که آجیل در شب یلدا هر ساله حداقل بین ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش قیمت دارد، یک خانواده برای تهیه آن در همین زمان مجبور است که به این گرانی تن دهد. یا حتی میوههایی که اغلب از سردخانهها وارد بازار شده و هر ساله از کیفیت آنها کاسته میشود، ارقامی نجومی پیدا میکنند، خریدار چارهای جز تحمل آن ندارد. در اصل وقتی خریدهای یلدایی از یک انتخاب داوطلبانه به یک الزام اجتماعی تبدیل میشود، خانوار در عمل در موضع ضعف قرار میگیرد؛ زیرا حتی در صورت افزایش قیمتها نیز ناچار به تامین حداقلی از این اقلام است.
آفت مصرفگرایی
این کارشناس اقتصادی در ادامه تصریح کرد: طی سالهای اخیر بنا به فشارهای اقتصادی، شبنشینیها و دورهمنشینیهای خانوادگی به مراتب کمتر شده، چون در هر مراسم باید میزبان حجم زیادی از این اقلام را تهیه میکرد. زمانیکه از آفت مصرفگرایی صحبت میکنیم، همین است؛ اصل دورهم بودن در شب یلدا فراموش شده و به خاطر چالشهای اقتصادی به طور کلی از بین میرود. این وضعیت، بازار را به سمتی سوق میدهد که افزایش قیمت نهتنها با مقاومت مصرفکننده مواجه نشود، بلکه بهعنوان امری طبیعی پذیرفته شود. فردی هم که توان مالی آن را نداشته باشد، مجبور به حذف برگزاری مراسمات حتی برای خود باشد. اگر این روند بیوقفه ادامه پیدا کند، خطر آن وجود دارد که مناسبتهای فرهنگی نهتنها کارکرد اجتماعی خود را از دست بدهند، بلکه به محرکهای دائمی بیثباتی در بازار تبدیل شوند. این اتفاق آن هم در شرایطی که بازار خود درگیر تورم و کالاها گرانیهای مستمر را تجربه میکنند، یک ضربه مهلک برای معیشت خانوار است.
ضربه مدیریتهای نمادین دولت
حیدری تاکید کرد: تا زمانی که شب یلدا و مناسبتهای مشابه بهعنوان بهانهای برای مصرفنمایی و رقابت اقتصادی تعریف شوند، بازار همچنان مستعد التهاب، افزایش قیمت و سودجویی خواهد بود. بدیهیست که افزایش تقاضای مقطعی، انتظارات تورمی را تشدید میکند و به بازار نشان میدهد که میتوان در بازههای زمانی کوتاه، قیمتها را بدون تبعات جدی بالا برد. در این میان، ناتوانی دولت در مدیریت موثر بازار و نبود ابزارهای نظارتی و تنبیهی درست برای سودجویان، سالهاست پررنگ است و انگار نباید امیدی به سکانداران کشور داشت.
به گزارش آنا، تجربه سالهای اخیر نشان میدهد که واکنشهای دیرهنگام، مدیریتهای نمادین و ورود به بازار با دوربینهای صداوسیما برای اعمال جریمههای محدود، نبود نظارت موثر بر زنجیره توزیع و واگذاری کامل تنظیم بازار به منطق عرضه و تقاضای هیجانی در اصل مردم را دربرابر تورمهای مناسبتی بیدفاع کرده است. در چنین شرایطی بدیهیست بازار بر اساس انتظارات تورمی حرکت میکند و هزینه نهایی این بینظمی، بار دیگر بر دوش خانوارها میافتد. متاسفانه برای اذعان کرد شب یلدا و مناسبتهای مشابه بهجای آنکه نماد همدلی و حفظ سنتهای پایدار خانوادگی باشند، به نشانهای از ناترازی اقتصادی و ضعف حکمرانی بازار تبدیل شدهاند؛ هشداری که نادیده گرفتن آن، تبعاتی فراتر از چند روز گرانی بهدنبال خواهد داشت.
انتهای پیام/
