پدافند غیرعامل در سلامت نیازمند بازطراحی است

احمد قویدل، مدیر اجرایی کانون هموفیلی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، با اشاره به وقایع اخیر که از آن با عنوان «دفاع ۱۲ روزه» یاد می‌شود، تأکید کرد که این دوره بحرانی، صرفاً یک جنگ نبود، بلکه تجاوزی بی‌سابقه و بی‌قاعده علیه کشور بود. او گفت: تأکید ما بر واژه دفاع به این دلیل است که ما اساساً در شرایط مذاکره و گفت‌وگو قرار داشتیم، اما ناگهان با یک حمله تمام‌عیار و بی‌رحمانه مواجه شدیم؛ حمله‌ای که هیچ قاعده بین‌المللی را رعایت نکرد.

قویدل با اشاره به حمله به مراکز حساس و غیرنظامی مانند بیمارستان‌ها، زندان‌ها، مراکز هسته‌ای و حتی آمبولانس‌ها تصریح کرد: این اقدامات نشان‌دهنده نادیده گرفتن کامل کنوانسیون‌های بشردوستانه بین‌المللی بود. حملات به مناطق غیرنظامی مانند تجریش و آستانه اشرفیه نیز به‌خوبی نشان داد که طرف مقابل هیچ خط قرمزی برای خود قائل نبود.

وی ادامه داد: تجربه این ۱۲ روز به ما ثابت کرد که حوزه بهداشت و درمان، باید به شکل جدی‌تری در ساختار پدافند غیرعامل کشور تعریف شود. در این مدت، بیماران و افراد دارای معلولیت بیشترین آسیب را دیدند؛ کسانی که امکان جابجایی، تخلیه اضطراری یا دسترسی به خدمات درمانی را نداشتند.

لزوم بازنگری در آمادگی دارویی و زیرساخت‌های درمانی

قویدل با اشاره به اینکه یکی از نقاط مثبت این دوره، تأمین نسبتاً خوب دارو در کشور بود، اظهار کرد: ما در این ۱۲ روز، به‌رغم همه بحران‌ها، کمبود جدی دارو نداشتیم. این مسئله ناشی از ذخایر موجود بود، نه نتیجه یک تفکر استراتژیک از پیش طراحی‌شده. قانون پدافند غیرعامل کشور سال‌هاست تأکید بر ذخیره دارویی دارد، اما اجرای دقیق و سیستماتیک آن تازه در حال آغاز است.

وی ضمن تشکر از همکاری وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و سازمان‌های بیمه‌گر، توضیح داد: در آن مدت، داروخانه‌ها سهمیه یک‌ماهه دارو را به بیماران ارائه کردند، تمرکز توزیع کاهش یافت، و تأییدیه‌های تلفنی جایگزین سیستم‌های پیچیده شد. این اقدامات مؤثر بودند، اما باید در قالب برنامه‌ای دائمی و مقاوم در برابر بحران‌ها تعریف شوند.

قویدل همچنین با اشاره به قطع احتمالی زیرساخت‌های الکترونیکی در زمان جنگ یا بحران، هشدار داد: در صورت قطعی سامانه‌های نسخه‌نویسی و تأییدیه‌های بیمه، بیماران از دسترسی به دارو بازمی‌مانند. در ۱۲ روز گذشته، پیامک (SMS) ایمن‌ترین بستر ارتباطی بود. باید از این تجربه برای طراحی روش‌های جایگزین ارتباطی در زمان بحران استفاده کرد.

چالش خدمات حیاتی برای بیماران خاص

قویدل تأکید کرد که بسیاری از بیماران مانند دیالیزی‌ها، بیماران سرطانی یا کسانی که نیاز به دستگاه‌های پزشکی دارند، در این دوران دچار بحران جدی شدند. به گفته وی: بسیاری از بیماران مجبور شدند به استان‌های دیگر مثل مازندران سفر کنند، اما زیرساخت آن مناطق برای پذیرش چنین جمعیتی آماده نبود و حتی خود بیماران بومی هم از دریافت خدمات بازماندند.

وی از وزارت بهداشت خواست برای این گروه از بیماران، مراکز درمانی پشتیبان و مجهز در مناطق امن تعریف کند تا در صورت تکرار چنین بحران‌هایی، خدمات حیاتی قطع نشود.

وضعیت بیماران هموفیلی در بحران

مدیر اجرایی کانون هموفیلی ایران درباره وضعیت بیماران هموفیلی در این ۱۲ روز گفت: تمام تلاش ما این بود که داروخانه کانون در ساعات مشخصی باز باشد و داروهای بیماران به‌موقع تحویل داده شود. خوشبختانه نه در تهران و نه در بسیاری از شهرستان‌ها، ما با مشکل جدی در تأمین دارو مواجه نبودیم.

وی با قدردانی از پزشکان، پرستاران و کارکنان داروخانه‌های فعال افزود: در شرایط سخت امنیتی و روانی، این نیروهای فداکار بودند که در کنار بیماران ماندند.

مشکل ساختاری: تمرکز در تهران و بدهی بیمه‌ها

یکی از مهم‌ترین هشدارهای قویدل، تمرکز بیش از حد زیرساخت‌ها و ذخایر دارویی در تهران بود: اگر تهران آسیب ببیند، انبارهای دارویی، سرورهای اطلاعاتی و سامانه‌های فناوری اطلاعات ما هم از کار می‌افتند. این تمرکز، بزرگ‌ترین ضعف پدافندی کشور در حوزه سلامت است. باید زیرساخت‌ها به‌شکل منطقه‌ای و توزیع‌شده بازطراحی شوند.

وی همچنین از بدهی سنگین سازمان‌های بیمه‌گر به داروخانه‌ها انتقاد کرد و گفت: در برخی استان‌ها مانند هرمزگان، دارو در شرکت‌های پخش موجود بود اما به‌دلیل پرداخت نشدن مطالبات داروخانه‌ها، توزیع انجام نمی‌شد. این ساختار ناکارآمد مالی بین بخش‌های دولتی، در نهایت بیماران را قربانی می‌کند.»

فقدان عدالت در دسترسی دارویی

قویدل در پایان با اشاره به نابرابری‌های جدی در توزیع دارو گفت: تهران نسبت به مراکز استان‌ها و این مراکز نسبت به شهرستان‌ها، برتری آشکاری در دسترسی به دارو دارند. این تفاوت‌ها غیرقابل پذیرش است. پدافند غیرعامل باید زنجیره توزیع را طوری طراحی کند که عدالت درمانی به‌صورت واقعی برقرار شود.

وی تأکید کرد: نام پدافند غیرعامل وقتی معنا دارد که برنامه‌ریزی پیش از بحران انجام شود، نه بعد از آن. کشور نیازمند یک بازنگری بنیادین در طراحی پدافند درمانی، دارویی و اجتماعی است.