موفقیت در عرصه بین‌الملل نیازمند یک نگاه حکمرانانه و مشارکت فعالان میدان است
به گزارش خبرگزاری آنا، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در نشست تخصصی «راهبردهای کلان در ارتباط میان‌فرهنگی»، که با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان فرهنگی در مشهد برگزار شد، با تسلیت ایام شهادت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و گرامیداشت سالروز شهادت امام زین‌العابدین(ع)، چارچوب‌های نظری و راهکارهای عملیاتی برای یک دیپلماسی فرهنگی مؤثر را تشریح کرد.
نگاه حکمرانانه به جای تمرکز صِرف بر سیاستگذاری
استاد خسروپناه سخنان خود را با یک تذکر مبنایی آغاز کرد و گفت: راهبردنگاری یا سیاستگذاری تنها یک بخش از پازل بزرگتری به نام حکمرانی (Governance) است. حکمرانی یک فناوری نرم و فرآیندی برای حل مسئله است که از سیاست‌نگاری شروع شده و تا تنظیم‌گری، ساختارسازی، تقسیم مسئولیت‌ها، گفتمان‌سازی، اجرا و در نهایت نظارت و ارزیابی اثرسنجی ادامه می‌یابد.
وی با تشبیه این فرآیند به یک خودرو، افزود: همانطور که یک خودرو با داشتن موتور اما بدون گیربکس و سایر قطعات روشن نمی‌شود، ما نیز نمی‌توانیم برای حل یک مسئله پیچیده مانند ارتباط میان‌فرهنگی، صرفاً به سراغ تدوین راهبرد برویم. باید نگاهی جامع و حکمرانانه داشته باشیم که تمام این عناصر را در بر بگیرد.
راهبرد مسئله‌محور؛ تشخیص چالش‌ها قبل از تجویز راه‌حل
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، کلیدی‌ترین اصل برای تدوین راهبردهای موفق را «مسئله‌محوری» دانست و با انتقاد از رویکردهای انتزاعی، بر لزوم شناسایی دقیق چالش‌های عینی تأکید کرد.
«اولین سؤال این است که مسائل ما در ارتباط میان‌فرهنگی چیست؟» وی دو چالش بزرگ را به عنوان مثال مطرح کرد: در فضای بین‌المللی و مجازی، تصویری از ایران ساخته‌اند که وقتی یک فرد خارجی به کشور می‌آید، شگفت‌زده می‌شود. او تصور می‌کرده در خیابان‌ها توپ و تانک مستقر است و مردم از خانه‌ها خارج نمی‌شوند. من زمانی که در مؤسسهٔ پژوهشی حکمت و فلسفهٔ ایران بودم، قریب به اتفاق مهمانان خارجی می‌گفتند همسرانشان به آن‌ها گفته‌اند وصیت‌نامه بنویسند و بعد به ایران بروند! این یک چالش ذهنی و عینی است که باید قبل از هرچیز برای آن راهکار اندیشید.
وی ادامه داد: یکی از بزرگترین خیانت‌های القاعده و داعش، ایجاد تصویری خشن و غیرعقلانی از اسلام بود. این تصویر آنقدر قوی است که در گفتگوهایمان با مسیحیان در واتیکان، اولین سؤالشان این بود که چرا اسلام اینقدر خشن است. یا زمانی که پاپ بندیکت شانزدهم در اولین خطبه‌اش گفت اسلام دین عقلانی نیست، اتفاقاً همان سال قرار بود در واتیکان جلسه گفتگو داشته باشیم و من پیشنهاد دادم موضوع جلسه "عقلانیت در اسلام و مسیحیت" باشد. جالب است که او پس از آن نشست، در خطبه‌ای دیگر اعتراف کرد که اسلام کاملاً عقلانی است.
وی با اشاره به تجربیات موفق شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: یکی از عوامل کلیدی موفقیت اسنادی مانند سند فناوری کوانتوم یا سند موسیقی، این بود که مسئله‌محور بودند و توسط خود بازیگران و فعالان آن حوزه نوشته شدند. راهبرد باید ناظر به حل یک مسئله واقعی باشد.
پیش‌فرض‌های گفتگو: نقد پلورالیسم و تأکید بر «مدارای عقلانی»
استاد خسروپناه این تصور را که «ارتباط میان‌فرهنگی مستلزم پذیرش پلورالیسم است» به شدت نقد کرد و اظهار داشت: این حرف بسیار غلطی است. اگر شما همه فرهنگ‌ها را حق بدانید، گفتگو منتفی می‌شود؛ چون هرکس به دین خود می‌ماند و انگیزه‌ای برای تعامل نیست. پیش‌شرط گفتگو، مدارا است، نه پلورالیسم. مدارا یعنی تحمل شنیدن حرف دیگران، اما همزمان ارائه مستدل و عقلانی حرف خود. ما به حقیقت باور داریم و برای سنجش آن منطق داریم، اما می‌دانیم که تمام حقیقت در انحصار ما نیست.
ارائه راهبردهای کلان و عملیاتی
وی در ادامه، چند راهبرد مشخص را برای پیشبرد اهداف فرهنگی در عرصه بین‌الملل پیشنهاد داد و گفت: از مسائلی شروع کنیم که اشتراک بیشتری داریم، نه اختلافات شدید. در گفتگوهای فلسفی، به جای مقایسه ابن‌سینا با هایدگر که زمینه‌های متفاوتی دارند، ابن‌سینا را با سنت توماس آکویناس مقایسه کنیم که باب گفتگوی پرباری میان ایران و ایتالیا باز می‌کند. در حوزه هنر، مشترکات موسیقی کلاسیک غرب و موسیقی سنتی ایران یا ظرفیت‌های عظیم صنایع دستی میان ایران و کشورهای اسلامی می‌تواند نقطه شروع باشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه گفتگو معجزه می‌کند، اما تعاملات ما با دنیا کم است، گفت: یکی از راهبردها باید رفع موانع ارتباطات باشد. وی به تلاش‌های صورت گرفته در شورا برای حل این مشکل اشاره کرد و گفت: ۱۰ سال بود که رهبر معظم انقلاب بر حل مشکل دخالت‌های سلیقه‌ای در سفرهای علمی اساتید تأکید داشتند. ما در شورا با کار فشرده، مصوبه «سازمان تعاملات بین‌المللی علمی» را نهایی کردیم تا این فرآیندها ضابطه‌مند شود و از اعمال سلیقه جلوگیری گردد.
استاد خسروپناه پیشنهاد کرد که شبکه‌ای از شخصیت‌های علاقه‌مند به ارتباط میان‌فرهنگی در دنیا شناسایی شود. من می‌توانم تعدادی از این افراد را معرفی کنم که در اروپا و آمریکا هستند و به شدت ضد صهیونیسم بوده و معتقدند این تفکر در حال نابودی فرهنگ انسانی است. این‌ها حاضرند به ایران سفر و در دانشگاه‌های ما سخنرانی کنند.
راهبرد نهایی: رجوع به گنجینه بی‌بدیل معارف اهل بیت(ع)
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، مؤثرترین و کارآمدترین ابزار در ارتباطات میان‌فرهنگی را کلام نورانی اهل بیت (ع) دانست و با ذکر یک خاطره، قدرت نفوذ این معارف را تبیین کرد: در سفری به فیلیپین، پس از یک سخنرانی در دانشگاه کاتولیک مانیل، گروهی از اساتید رشته حقوق که در جلسه اول نبودند، درخواست یک نشست فوری کردند. در آن جلسه، من برای پاسخ به سؤالاتشان در باب حقوق بشر، تنها به دو منبع تمسک جستم: نامه ۵۳ نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین (ع) و رساله حقوق امام سجاد (ع). نتیجه شگفت‌انگیز بود؛ جلسه یک و نیم ساعته، سه ساعت به طول انجامید و در پایان، همه آن‌ها مشتاقانه درخواست نسخه انگلیسی نهج‌البلاغه را کردند و ما به تعدادشان تهیه کردیم. خبر دارم که با دقت آن را مطالعه کردند.
وی در پایان تاکید کرد: در گفتگوهایمان با دیگران، لازم نیست نظر کاتولیک‌ها یا ارتودکس‌ها را برایشان تحلیل کنیم بلکه باید بگوییم امیرالمؤمنین (ع) در باب عدالت چه فرموده، بگوییم امام سجاد (ع) در باب حقوق چه نگاهی دارد چراکه این کلام، نور است و واقعاً مخاطب را متحول می‌کند. این بزرگترین سرمایه ما در ارتباطات میان‌فرهنگی است.
انتهای پیام/
