به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، ایران، کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک، همواره با چالش‌های تامین آب رو‌به‌رو بوده است. در سال‌های اخیر، خشکسالی‌های پی در پی و افزایش جمعیت، بحران کمبود آب را تشدید کرده و این موضوع به یکی از جدی‌ترین مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. در این شرایط، مدیریت بهینه منابع آبی و کاهش مصرف، به ویژه در بخش خانگی که سهم قابل توجهی در مصرف کلی آب دارد، امری حیاتی و ضروری است. این گزارش با هدف ارائه راهکار‌های عملی و موثر برای صرفه‌جویی در مصرف آب در خانه‌های ایرانی در دوران بحران آبی تهیه شده است.
آمار کلی مصرف آب در ایران
برای درک اهمیت صرفه‌جویی در بخش خانگی، لازم است نگاهی به آمار کلی مصرف آب در کشور داشته باشیم.
سهم بخش خانگی در مصرف آب کلی کشور
سهم بخش خانگی در مصرف آب کلی کشور حدود ۵۰ ٪ است. این آمار نشان‌دهنده نقش تعیین‌کننده این بخش در تامین نیاز‌های آبی کشور است. در حالی که بخش‌های کشاورزی و صنعت نیز از منابع آبی استفاده می‌کنند، اما حجم مصرف خانگی و پتانسیل بالای صرفه‌جویی در آن، آن را به یک کانون توجه ویژه تبدیل کرده است. این بدان معناست که هرگونه تلاش برای مدیریت و کاهش مصرف آب در خانه‌ها، تاثیر مستقیمی بر وضعیت کلی منابع آبی کشور خواهد داشت.
میانگین مصرف سرانه آب در ایران
میانگین مصرف سرانه آب در ایران حدود ۲۰۰ لیتر در روز است. این رقم، که در مقایسه با استاندارد‌های جهانی و شرایط اقلیمی ایران، رقم بالایی محسوب می‌شود، نشان‌دهنده وجود الگوی مصرف ناکارآمد در بسیاری از خانوارهاست. این میانگین شامل طیف وسیعی از رفتار‌ها و عادات مصرف آب است و اگرچه برخی از این مصرف‌ها ضروری هستند، اما بخش قابل توجهی از آن می‌تواند با تغییر عادات و به کارگیری راهکار‌های مناسب، کاهش یابد.
آمار هدررفت آب در بخش خانگی
علاوه بر مصرف مستقیم، هدررفت آب به دلایل مختلف نیز بخش قابل توجهی از منابع آبی را به طور ناخواسته و غیرضروری از بین می‌برد. شناسایی و رفع این هدررفت‌ها، گامی اساسی در جهت صرفه‌جویی است.
هدررفت ناشی از نشت لوله‌ها و شیرآلات
هدررفت ناشی از نشت لوله‌ها و شیرآلات حدود ۲۰-۳۰ ٪ است. این بخش از هدررفت، ناشی از فرسودگی اتصالات، پوسیدگی لوله‌ها، یا نقص فنی در شیرآلات است. قطرات آب که به ظاهر ناچیز به نظر می‌رسند، در طول روز و در صورت تداوم، می‌توانند حجم قابل توجهی از آب را به هدر دهند. به عنوان مثال، یک شیر آب که چکه می‌کند، می‌تواند روزانه تا ۳۰ لیتر آب را هدر دهد. در سطح یک ساختمان یا یک محله، این رقم به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
هدررفت ناشی از شیرآلات و سیفون‌ها
هدررفت ناشی از شیرآلات و سیفون‌ها تقریباً ۱۵ ٪ است. این بخش بیشتر به نقص فنی در مکانیزم سیفون توالت فرنگی یا شیر‌های آب که به طور کامل بسته نمی‌شوند، مربوط می‌شود. سیفون‌های معیوب، حتی با نشتی بسیار کم، می‌توانند صد‌ها لیتر آب را در ماه به هدر دهند. همچنین، استفاده از شیر‌های آب با جریان بالا و بدون تنظیم، باعث هدررفت آب اضافی در هنگام شستشو می‌شود.
راهکار‌های صرفه‌جویی در هر بخش
صرفه‌جویی در مصرف آب باید در تمام بخش‌های مورد استفاده در خانه مورد توجه قرار گیرد. در ادامه به تفکیک بخش‌های اصلی، راهکار‌های عملی ارائه می‌شود:
آشپزخانه
آشپزخانه یکی از پرمصرف‌ترین بخش‌های خانه است.
استفاده از مخزن‌های آب بی‌صدا (به جای تخلیه سیفون‌ها): این مورد بیشتر به زمان استفاده از توالت مربوط می‌شود، اما در آشپزخانه نیز می‌توان با شستشوی دستی ظروف در سینک پر از آب به جای باز گذاشتن شیر آب، در مصرف آب صرفه‌جویی کرد.
جلوگیری از ریختن آب در حین شستن ظروف
پر کردن سینک: به جای باز گذاشتن شیر آب در طول فرایند شستشو، سینک را با آب پر کنید و ظروف را در آن بشویید. این کار باعث کاهش چشمگیر مصرف آب می‌شود.
استفاده از ماشین ظرفشویی: در صورت امکان، استفاده از ماشین ظرفشویی که معمولاً بهینه‌تر از شستشوی دستی طراحی شده است، توصیه می‌شود. البته، پر کردن کامل ماشین ظرفشویی قبل از روشن کردن آن، برای حداکثر صرفه‌جویی ضروری است.
شستشوی اولیه: خرده‌های غذا را قبل از قرار دادن ظروف در سینک یا ماشین ظرفشویی، از روی آنها پاک کنید تا نیاز به آبکشی اولیه با شیر آب باز، کاهش یابد.
سرویس بهداشتی
سرویس بهداشتی، به ویژه توالت، یکی از عوامل اصلی مصرف و هدررفت آب در خانه‌هاست.
تعویض سیفون‌های معمولی با سیفون‌های کم‌مصرف (دو مرحله‌ای):
سیفون‌های دو مرحله‌ای (Dual-flush): این سیفون‌ها دارای دو دکمه تخلیه با حجم‌های متفاوت آب هستند: یکی برای تخلیه مایعات (با حجم آب کمتر) و دیگری برای تخلیه جامدات (با حجم آب بیشتر). با استفاده صحیح از این سیفون‌ها، می‌توان تا ۵۰ ٪ در مصرف آب توالت صرفه‌جویی کرد.
نصب شناور‌های کاهنده حجم مخزن: در توالت‌هایی که امکان تعویض سیفون وجود ندارد، می‌توان با قرار دادن یک بطری آب یا کیسه پلاستیکی پر شده از آب در مخزن سیفون، حجم آب مورد نیاز برای هر بار تخلیه را کاهش داد. این کار باعث کاهش حدود ۱ تا ۲ لیتر آب در هر بار تخلیه می‌شود.
حمام
حمام بخش دیگری است که پتانسیل زیادی برای صرفه‌جویی دارد.
کاهش زمان دوش گرفتن
هدف‌گذاری زمانی: برای دوش گرفتن، یک زمان مشخص (مثلاً ۵ دقیقه) تعیین کنید و تلاش کنید در همان زمان فرایند را به پایان برسانید. استفاده از تایمر می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.
بستن شیر آب حین شامپو زدن یا صابون زدن: در زمان شستشوی مو‌ها یا بدن با شامپو و صابون، شیر آب را ببندید. این کار به تنهایی می‌تواند مصرف آب را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
استفاده از سردوش‌های کم‌مصرف
عملکرد سردوش‌های کم‌مصرف: این سردوش‌ها با تنظیم جریان خروجی آب، حجم کمتری آب را در واحد زمان مصرف می‌کنند، بدون اینکه فشار آب احساس شده توسط مصرف‌کننده به طور چشمگیری کاهش یابد. این سردوش‌ها می‌توانند مصرف آب را تا ۵۰ ٪ کاهش دهند.
حیاط و فضای سبز
مدیریت مصرف آب در حیاط و آبیاری گیاهان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، به خصوص در مناطق خشک.
آبیاری در ساعات خنک روز
زمان مناسب: بهترین زمان برای آبیاری گیاهان، ساعات اولیه صبح (قبل از طلوع آفتاب) یا ساعات پایانی عصر (پس از غروب آفتاب) است. در این ساعات، دما پایین‌تر است و تبخیر آب به حداقل می‌رسد، بنابراین آب بیشتری به ریشه‌های گیاهان می‌رسد.
بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای
مزایای آبیاری قطره‌ای: این سیستم‌ها آب را مستقیماً به پای گیاهان و به صورت قطره‌ای می‌رسانند. این روش، تبخیر را به حداقل رسانده و از هدررفت آب جلوگیری می‌کند. راندمان این سیستم‌ها بسیار بالاست و می‌تواند مصرف آب را تا ۷۰ ٪ کاهش دهد.
انتخاب گیاهان مناسب: استفاده از گونه‌های گیاهی بومی و مقاوم به خشکی که نیاز آبی کمتری دارند، می‌تواند در کاهش مصرف آب در فضای سبز بسیار موثر باشد.
راهکار‌های نگهداری و تعمیرات
نگهداری صحیح و رفع به موقع مشکلات فنی، نقش کلیدی در جلوگیری از هدررفت آب ایفا می‌کند.
۴.۱. تعویض لاستیک در شیرآلات و لوازم خانگی برای جلوگیری از نشتی
شناسایی نشتی: نشتی شیر‌های آب معمولاً ناشی از خرابی واشرها (لاستیک‌های آب‌بندی) است. حتی چکه کردن یک شیر آب می‌تواند حجم قابل توجهی از آب را در طول شبانه‌روز به هدر دهد.
تعویض منظم واشرها: با مشاهده هرگونه چکه از شیر آب، اقدام به تعویض واشر آن کنید. این یک تعمیر ساده و کم‌هزینه است که از هدررفت آب جلوگیری می‌کند. در لوازم خانگی مانند ماشین لباسشویی و ظرفشویی نیز، بررسی و تعویض واشر‌های اتصالات در صورت نیاز، ضروری است.
رفع نشتی لوله‌ها در کوتاه‌ترین زمان
بازرسی دوره‌ای: لوله‌های آب، به ویژه اتصالات آنها، را به صورت دوره‌ای از نظر نشتی بررسی کنید. نشتی‌های پنهان که ممکن است در دیوار‌ها یا زیر زمین رخ دهند، می‌توانند مخرب باشند.
اقدام فوری: در صورت مشاهده هرگونه نشتی در لوله‌ها، بلافاصله نسبت به رفع آن اقدام کنید. تا زمان تعمیر اساسی، می‌توان با بستن شیر اصلی آب، از هدررفت بیشتر جلوگیری کرد.
تغییر الگوی مصرف
تغییر عادات روزمره و اصلاح الگو‌های مصرف، یکی از پایدارترین راهکار‌ها برای صرفه‌جویی در مصرف آب است.
زمان‌بندی دقیق برای استحمام و شستشوی ظروف
استحمام: همانطور که در بخش حمام اشاره شد، تعیین زمان مشخص برای استحمام و بستن شیر آب در حین استفاده از شوینده‌ها، به شدت توصیه می‌شود.
شستشوی ظروف: بجای شستن ظرف به صورت موردی با باز گذاشتن شیر آب، ظروف را جمع کرده و در سینک با آب بشویید یا از ماشین ظرفشویی پر شده استفاده کنید.
استفاده از آب فقط در زمان نیاز: این یک اصل کلی در تمام فعالیت‌های شستشو است. هنگام مسواک زدن، شستن دست‌ها، یا هر فعالیت دیگری که نیاز به آب دارد، شیر آب را فقط در زمان استفاده باز نگه دارید و پس از اتمام، بلافاصله آن را ببندید. این عادت ساده، در طول روز می‌تواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند.
تجهیزات کاهنده مصرف آب
استفاده از تجهیزات مدرن و بهینه‌تر، راهی موثر برای کاهش مصرف آب در خانه است.
نصب سردوش‌های کم‌مصرف
اهمیت سردوش‌های کم‌مصرف: این سردوش‌ها با طراحی خاص خود، جریان آب را بهینه کرده و ضمن حفظ حس فشار آب، مصرف آب را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند. نصب این سردوش‌ها در حمام، یکی از ساده‌ترین و پربازده‌ترین اقدامات صرفه‌جویی است.
استفاده از شیرآلات جریان کاهنده
عملکرد اِئِراتورها: اِئِراتورها قطعاتی هستند که بر روی خروجی شیر‌های آب نصب می‌شوند. این قطعات با مخلوط کردن آب با هوا، حجم ظاهری جریان آب را افزایش داده، در حالی که میزان واقعی مصرف آب را کاهش می‌دهند. این تجهیزات به سادگی قابل نصب هستند و در شیر‌های آشپزخانه و سرویس بهداشتی کاربرد فراوان دارند.
مدیریت مصرف در فضای سبز
مدیریت صحیح آبیاری فضای سبز، به ویژه با توجه به شرایط اقلیمی ایران، امری حیاتی است.
آبیاری در ساعات خنک روز
کاهش تبخیر: آبیاری در زمان‌هایی که دمای هوا پایین است (صبح زود و عصر)، میزان تبخیر آب را به حداقل رسانده و باعث می‌شود آب بیشتری به منطقه ریشه گیاهان برسد.
بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای
کارایی بالا: آبیاری قطره‌ای، آب را مستقیماً به محل ریشه گیاهان می‌رساند و از هدررفت آب در اثر تبخیر و رواناب جلوگیری می‌کند. این سیستم‌ها، راندمان آبیاری را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهند.
استفاده مجدد از آب
استفاده از آب‌هایی که معمولاً هدر می‌روند، برای مقاصد دیگر، راهکاری خلاقانه و موثر در جهت صرفه‌جویی است.
آب شستشوی سبزیجات برای آبیاری گیاهان
منابع آب قابل استفاده مجدد: آب مورد استفاده برای شستن میوه و سبزیجات، آب حاصل از جوشاندن برخی مواد غذایی (بدون نمک و روغن)، یا آب جمع شده در سینی زیر گلدان‌ها، همگی می‌توانند برای آبیاری گیاهان آپارتمانی یا باغچه مورد استفاده مجدد قرار گیرند. این آب‌ها حاوی مواد مغذی مفیدی برای گیاهان نیز هستند.
نتیجه‌گیری
بحران آبی در ایران، واقعیتی است که نیازمند توجه جدی و اقدام فوری از سوی همه اقشار جامعه است. بخش خانگی به عنوان یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان آب، نقش بسیار مهمی در مدیریت این بحران ایفا می‌کند. با به کارگیری راهکار‌های ساده و کاربردی که در این گزارش ارائه شد، از جمله اصلاح الگوی مصرف، استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف، نگهداری و تعمیرات به موقع، و استفاده مجدد از آب، می‌توان گام‌های موثری در جهت کاهش مصرف و هدررفت آب برداشت. تغییر عادات روزمره و مسئولیت‌پذیری فردی، کلید اصلی عبور از این چالش ملی است.
انتهای پیام/
