دستکشی که قربانیان سکته مغزی را نجات می‌دهد

تحقیقات جدید نشان می‌دهد یکی از نوآوری‌های قابل توجه در حوزه توانبخشی، طراحی دستکش هوشمندی است که با بهره‌گیری از فناوری اینترنت اشیا (IoT)، می‌تواند به بازماندگان سکته مغزی کمک کند تا فرآیند بازتوانی خود را سریع‌تر، مؤثرتر و در محیط خانه و تحت نظارت از راه دور پزشکان طی کنند.

 این فناوری نوین نه‌تنها موجب کاهش چشمگیر هزینه‌های درمانی می‌شود، بلکه گامی مهم در جهت دموکراتیزه کردن دسترسی به خدمات توانبخشی به‌شمار می‌رود؛ به‌ویژه برای آن دسته از بیماران که در مناطق محروم یا دورافتاده زندگی می‌کنند و دسترسی منظم به مراکز درمانی برایشان ممکن نیست.

نیاز مبرم به توانبخشی مستمر

اهمیت چنین ابزاری زمانی روشن‌تر می‌شود که بدانیم سکته مغزی معمولاً منجر به ضعف یا فلج عضلات دست می‌شود، و بیماران برای بازگشت به سطحی از استقلال در زندگی روزمره، نیازمند ماه‌ها تمرین توانبخشی مستمر هستند. اما روند درمان این بیماران با چالش‌هایی جدی همراه است. از جمله می‌توان به دسترسی دشوار بیماران ساکن مناطق روستایی یا کم‌برخوردار به مراکز تخصصی اشاره کرد. همچنین هزینه‌های بالای فیزیوتراپی برای بسیاری از خانواده‌ها بار مالی سنگینی ایجاد می‌کند. افزون بر این، در تمرینات خانگی معمول، امکان نظارت مستمر و دقیق پزشکان بر روند درمان بسیار محدود است که خود می‌تواند بر اثربخشی فرایند بازتوانی اثر منفی بگذارد.

فناوری در خدمت توانبخشی

دستکش هوشمند طراحی‌شده با هدف رفع همین چالش‌ها پا به میدان گذاشته است. این دستکش، به حسگر‌های پیشرفته‌ای مانند MAX۳۰۱۰۲ و MyoWare مجهز است که توانایی ثبت لحظه‌ای شاخص‌های حیاتی مانند ضربان قلب (BPM)، میزان اکسیژن خون (SpO₂) و فعالیت عضلانی (EMG) را هنگام انجام تمرینات دارد. این داده‌ها سپس از طریق میکروکنترلر ESP۳۲ به‌صورت بی‌سیم به یک پلتفرم آنلاین ارسال می‌شود. به این ترتیب، پزشکان می‌توانند وضعیت بیمار را از راه دور به‌طور مداوم پایش کرده و در صورت نیاز، برنامه تمرینی یا درمانی او را به‌روزرسانی کنند.

طراحی ساده و هزینه مناسب برای کشور‌های در حال توسعه

نکته حائز اهمیت در طراحی این دستکش، سادگی ساختار و هزینه تولید پایین آن است. این ویژگی‌ها باعث می‌شود استفاده از آن برای کشور‌های در حال توسعه، به‌ویژه در مقایسه با تجهیزات پیشرفته و گران‌قیمت غربی، بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد و امکان بهره‌برداری گسترده‌تری فراهم شود.

بهبود کیفیت زندگی بیماران

تأثیر این فناوری بر زندگی بیماران قابل توجه است. نخست، به آنان امکان می‌دهد که تمرینات بازتوانی خود را به‌شکلی مستقل در منزل انجام دهند و روند پیشرفت خود را به‌صورت زنده و دقیق مشاهده کنند. دوم، نیاز به مراجعه مکرر به مراکز درمانی کاهش می‌یابد، که این امر نه‌تنها هزینه‌ها را برای بیماران کم می‌کند، بلکه موجب بهره‌برداری بهینه‌تر از زمان و انرژی درمانگران نیز می‌شود؛ و سوم، این فناوری امکان دسترسی به خدمات توانبخشی را برای افراد ساکن در روستا‌ها یا مناطق محروم فراهم می‌آورد؛ جایی که معمولاً خدمات پزشکی تخصصی یا حضور فیزیوتراپیست‌های حرفه‌ای بسیار محدود است.

فراتر از سکته مغزی؛ آینده‌ای گسترده‌تر

چشم‌انداز آینده این فناوری نیز امیدوارکننده است. پژوهشگران معتقدند این دستکش هوشمند تنها به سکته مغزی محدود نمی‌ماند و قابلیت به‌کارگیری در درمان بیماری‌های عصبی عضلانی دیگر نظیر پارکینسون یا آسیب‌های ناشی از تمرینات ورزشی را نیز دارد. تلاش‌ها برای افزودن نرم‌افزار‌های مکمل، ارتقاء هوش مصنوعی برای تحلیل حرکات دقیق عضلات و توسعه بیشتر این فناوری همچنان ادامه دارد. در صورتی که این مسیر توسعه با حمایت نهاد‌های سلامت و نوآوری همراه شود، می‌توان انتظار داشت که این نوع ابزار‌های پوشیدنی، تحولی چشمگیر در فرآیند توانبخشی بیماران در ایران و سایر کشور‌ها رقم بزنند.

بازتوانی در خانه با کمک فناوری پوشیدنی

یکی از نوآوری‌های قابل توجه در حوزه توانبخشی، طراحی دستکش هوشمندی است که با بهره‌گیری از فناوری اینترنت اشیا (IoT)، می‌تواند به بازماندگان سکته مغزی کمک کند تا فرآیند بازتوانی خود را سریع‌تر، مؤثرتر و در محیط خانه و تحت نظارت از راه دور پزشکان طی کنند. این فناوری نوین نه‌تنها موجب کاهش چشمگیر هزینه‌های درمانی می‌شود، بلکه گامی مهم در جهت دموکراتیزه کردن دسترسی به خدمات توانبخشی به‌شمار می‌رود؛ به‌ویژه برای آن دسته از بیماران که در مناطق محروم یا دورافتاده زندگی می‌کنند و دسترسی منظم به مراکز درمانی برایشان ممکن نیست.

مزایای کاربردی ابزار‌های پوشیدنی برای بیماران

ابزار‌های پوشیدنی نقش مهمی در بهبود روند درمان و مدیریت سلامت بیماران ایفا می‌کنند. یکی از برجسته‌ترین فواید آنها، امکان پایش لحظه‌ای شاخص‌های حیاتی مانند ضربان قلب، فشار خون، میزان اکسیژن خون، دمای بدن و الگو‌های خواب است. ابزار‌هایی همچون ساعت‌های هوشمند و دستبند‌های سلامتی این اطلاعات را به‌طور مداوم ثبت کرده و در اختیار کاربر یا تیم درمانی قرار می‌دهند.

همین ویژگی موجب تشخیص زودهنگام بسیاری از مشکلات پزشکی می‌شود. به‌عنوان مثال، کاهش سطح اکسیژن یا افزایش ضربان قلب ممکن است هشدار اولیه‌ای از بروز یک بحران سلامتی باشد. چنین هشدار‌هایی به بیماران، به‌ویژه مبتلایان به بیماری‌های قلبی، دیابت یا دیگر بیماری‌های مزمن، این امکان را می‌دهد که زودتر به مراقبت‌های درمانی دسترسی پیدا کنند.

همچنین، ابزار‌های پوشیدنی بیماران را به مشارکت فعال‌تر در مدیریت بیماری‌شان تشویق می‌کنند. این مشارکت باعث آگاهی بیشتر نسبت به شرایط بدنی، رعایت دقیق‌تر درمان و بهبود نتایج درمانی می‌شود. علاوه بر آن، با فراهم شدن امکان پایش از راه دور، مراجعه‌های غیرضروری به مراکز درمانی کاهش می‌یابد و بیماران می‌توانند در خانه نیز تحت نظر پزشک باشند.

در زمینه توانبخشی نیز این ابزار‌ها تأثیر قابل‌توجهی دارند. بیماران سکته‌ای یا افراد دارای آسیب‌های حرکتی می‌توانند از دستگاه‌های پوشیدنی برای تمرینات حرکتی بهره بگیرند. ابزار‌هایی که فعالیت فیزیکی، کیفیت خواب یا سطح استرس را پایش می‌کنند، به بهبود سبک زندگی و ارتقاء سلامت روان نیز کمک می‌کنند.

ابزار‌های رایج پوشیدنی در ایران

در ایران نیز استفاده از ابزار‌های پوشیدنی روندی رو به رشد دارد. ساعت‌های هوشمند و دستبند‌های سلامت از برندهایی، چون Fitbit، Apple Watch، Xiaomi Mi Band و Garmin در بازار حضور دارند و بین کاربران محبوبیت بالایی کسب کرده‌اند. این ابزار‌ها اطلاعاتی همچون فعالیت بدنی، کالری مصرفی، کیفیت خواب، ضربان قلب و سطح اکسیژن خون را ثبت می‌کنند.

علاوه بر آن، دستگاه‌هایی برای پایش فشار خون نیز موجود است که برخی وارداتی و برخی تولید داخل هستند. این ابزار‌ها امکان سنجش فشار خون به‌صورت غیرتهاجمی و پیوسته را فراهم می‌کنند. حسگر‌های گلوکز مخصوص بیماران دیابتی نیز از دیگر نمونه‌های ابزار‌های پوشیدنی هستند، هرچند استفاده از آنها در ایران به دلیل قیمت بالا و موانع وارداتی، هنوز گسترده نشده است.

برای بیماران قلبی، دستگاه‌های کوچکی برای ثبت نوار قلب (ECG) و ضربان قلب تولید یا وارد شده که می‌توانند داده‌های پزشکی را ذخیره و به پزشک ارسال کنند. در حوزه توانبخشی حرکتی نیز نمونه‌هایی از ابزار‌های پوشیدنی در حال توسعه یا تولید محدود داخلی وجود دارد که مخصوص بیماران سکته‌ای یا افراد نیازمند فیزیوتراپی طراحی شده‌اند. برخی از این دستگاه‌ها با اپلیکیشن‌های موبایل فارسی همراه هستند که گزارش‌های سلامت را به صورت گرافیکی و قابل فهم ارائه می‌دهند.

چالش‌های گسترش ابزار‌های پوشیدنی در ایران

با وجود مزایای فراوان، استفاده گسترده از ابزار‌های پوشیدنی در ایران با چالش‌هایی جدی روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین موانع، محدودیت در واردات تجهیزات پیشرفته پزشکی است. تحریم‌ها و مشکلات ارزی، ورود بسیاری از فناوری‌های نوین را با مشکل مواجه کرده و موجب کمبود یا گرانی این ابزار‌ها در بازار داخلی شده است.

عامل دیگر، قیمت بالای ابزار‌های پوشیدنی پیشرفته است که سبب شده تنها بخش کوچکی از جامعه، آن‌هم عمدتاً اقشار برخوردار، به این فناوری‌ها دسترسی داشته باشند. در کنار آن، آگاهی عمومی و حتی تخصصی در این زمینه هنوز به میزان لازم نرسیده است. بسیاری از بیماران یا حتی پزشکان، با کاربردها، قابلیت‌ها و روش‌های استفاده درست از این ابزار‌ها آشنا نیستند. در نتیجه ممکن است ابزار‌ها به‌شکلی نادرست یا ناکارآمد مورد استفاده قرار گیرند.

از طرفی، ضعف زیرساخت‌های دیجیتال حوزه سلامت در کشور نیز مانع دیگری است. در بسیاری از مراکز درمانی، امکان اتصال ابزار‌های پوشیدنی به سامانه‌های الکترونیک سلامت وجود ندارد. این موضوع باعث می‌شود داده‌های ارزشمند حاصل از این ابزارها، در فرآیند درمان چندان استفاده نشود و بلااستفاده بماند.

در نهایت، فرهنگ‌سازی کافی برای پذیرش فناوری‌های نوین سلامت هنوز شکل نگرفته است. برخی بیماران، به‌ویژه سالمندان یا افراد ساکن مناطق سنتی‌تر، همچنان نسبت به استفاده از ابزار‌های دیجیتال تردید دارند یا آن را غیرضروری تلقی می‌کنند. مقاومت مشابهی در میان برخی از پزشکان نیز دیده می‌شود که می‌تواند سرعت پذیرش این فناوری‌ها را در نظام سلامت کشور کاهش دهد.

نگاهی به آینده؛ ابزارهای پوشیدنی و پزشکی فردمحور

با وجود چالش‌های موجود، مسیر جهانی توسعه فناوری‌های پوشیدنی به‌وضوح رو به گسترش است. این ابزارها ستون اصلی پزشکی فردمحور آینده خواهند بود؛ رویکردی که بر اساس داده‌های شخصی، تصمیم‌گیری‌های درمانی دقیق‌تری ارائه می‌دهد. اگر در ایران نیز زیرساخت‌های فنی، نظام آموزشی و فرهنگی لازم برای پذیرش این فناوری‌ها فراهم شود، ابزارهای پوشیدنی می‌توانند به ابزاری حیاتی برای ارتقاء سلامت عمومی، کاهش مراجعات غیرضروری و کاهش فشار بر سیستم بهداشت و درمان کشور تبدیل شوند.

این تحقیق توسط تیم پژوهشی دانشگاه پلی‌تکنیک سمارانگ (Politeknik Negeri Semarang) در اندونزی انجام شده است. پژوهشگران این پروژه به سرپرستی خانم سری کوماستوتی و با همکاری اسرا کوماستوتی (Sri Kusumastuti)، سیندونگ هادوی ویدی ساسونو(Sindung Hadwi Widi Sasono)، امین‌الدین رضال (Aminuddin Rizal)، رادیاتا آرتا روچمانتو (Raditya ArthaRochmanto)، اسرا آستوتی (Sri Astuti) و سوپریاتی (Supriyati )، این فناوری را در آزمایشگاه‌های این دانشگاه و با مشارکت مراکز درمانی محلی توسعه داده‌اند.

انتخاب اندونزی به عنوان محل انجام این تحقیق، به دلیل نیاز مبرم این کشور به راهکار‌های مقرون‌به‌صرفه پزشکی به ویژه در مناطق روستایی و همچنین تمرکز بر هدف سوم توسعه پایدار (SDG ۳) برای بهبود دسترسی به خدمات سلامت بوده است. نتایج این پژوهش، که نمونه‌ای ارزشمند از نوآوری‌های حوزه سلامت دیجیتال در کشور‌های در حال توسعه به شمار می‌رود، در ژورنال بین‌المللی «بررسی سبک زندگی و اهداف توسعه پایدار» (Journal of Lifestyle and SDGs Review) منتشر شده است. دفتر مرکزی این نشریه در فلوریدای آمریکا قرار دارد.