کرسیهای آزاداندیشی تا حکمرانی علم؛ جلوههای ماندگار مدیریت شهید طهرانچی

به گزارش خبرنگار آنا، در چهاردهمین قسمت از مجله تصویری خرمشهر، آیین پاسداشت دانشمند فرهیخته و شهید، دکتر محمدمهدی طهرانچی برگزار شد. در بخش میز رسانه این برنامه، محمدعلی مقدسیان، از فعالان رسانه و از همکاران رسانهای شهید طهرانچی حضور یافت. وی پیش از این به عنوان مدیرعامل خبرگزاری آنا وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت میکرد و در آخرین مسئولیت خود با حکم شهید طهرانچی، راهبری سامانه قراردادهای دانشگاه آزاد را بر عهده داشت.
مجری برنامه در ابتدای این گفتوگو اظهار کرد: حال و هوای دوستان و نزدیکان دکتر طهرانچی بسیار سخت و اندوهبار است. بسیاری از عزیزان و دوستان ایشان، از جمله برادر ایشان، آقای امیر طهرانچی، به دلیل شرایط روحی نامناسب، از حضور در این برنامه معذور بودند. از آقای مقدسیان و دکتر کاظمی صمیمانه سپاسگزارم که دعوت ما را پذیرفتند.
وی در ادامه با اشاره به سابقه همکاری مقدسیان با شهید طهرانچی گفت: شاید ویژگی خاص تعامل شما با دکتر طهرانچی در این بود که در مقاطع دشواری با ایشان همکاری داشتید. ضمن آنکه رفتار حرفهای و مدیریتی ایشان را از نزدیک مشاهده کردهاید. آیا شما از پیش از احتمال ترور ایشان مطلع بودید؟ با توجه به جایگاه، مسئولیتها و تغییر پروتکلهای امنیتی ایشان، آیا این مرگآگاهی و خطر هدف قرار گرفتن برای تیم همراه ایشان مشخص بود؟
مقدسیان در پاسخ گفت: سالها بود که دشمنان به طور جدی در پی حذف فیزیکی دکتر طهرانچی بودند. از همان زمان که دوستان صمیمی ایشان، همچون شهید دکتر مجید شهریاری و شهید دکتر علیمحمدی، به دست دشمنان ترور شدند، احتمال ترور دکتر طهرانچی نیز وجود داشت.
وی ادامه داد: دشمنان به خوبی آگاه بودند که دکتر طهرانچی شخصیتی برجسته است که میتواند مسیر علم و مرجعیت علمی کشور را ساماندهی و هدایت کند. به اعتقاد بنده، خطری که ایشان برای دشمنان ایجاد کرده بود، فراتر از مسئله دانش هستهای بود. گرچه این روزها بر موضوع دانش هستهای ایشان تأکید زیادی میشود، اما در واقع ایشان بیش از هر چیز یک دانشمند برجسته علمی بودند که در عرصههای مختلف علم و فناوری کشور تحولآفرین ظاهر شدند.
این فعال رسانه بیان کرد: حضور ایشان در دانشگاه آزاد اسلامی و تغییر نگرش و سیاستهای این دانشگاه به سمت تقویت علمی، کسب رتبههای معتبر جهانی همچون رتبهبندی شانگهای و دیگر رتبهبندیهای بینالمللی، از جمله اقداماتی بود که باعث نگرانی دشمنان شده بود. به گمان بنده، دشمن بیش از هر چیز از این تحولات علمی و حرکت به سوی مرجعیت علمی ایران واهمه داشت.
شهید دکتر طهرانچی سالها از تهدید ترور آگاه بود
در ادامه چهاردهمین قسمت از مجله تصویری خرمشهر که به پاسداشت مقام علمی و اخلاقی شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی اختصاص داشت، مقدسیان با اشاره به آخرین دیدار خود با شهید طهرانچی گفت: حدود دو تا سه هفته پیش از شهادت دکتر طهرانچی، در یکی از جلسات خصوصی که با حضور چند نفر از دوستان و همکاران برگزار شد، ایشان ما را فراخواند و نکته مهمی را مطرح کردند. ایشان عنوان کردند که تمامی مقالات علمیشان در پایگاه گوگل اسکالر، که محلی برای نمایش مقالات علمی دانشمندان است، ناپدید شده و برخی از حروف نام خانوادگی ایشان را عمداً تغییر دادهاند تا دسترسی به این مقالات ممکن نباشد. دکتر طهرانچی در همان جلسه تصریح کردند که دشمنان تلاش میکنند ایشان را صرفاً بهعنوان یک دانشمند هستهای معرفی کنند و وجهه علمی ایشان در عرصههای بینالمللی را حذف نمایند. ایشان به صراحت گفتند که این اقدامات مقدمه حملهای است که ممکن است به زودی رخ دهد.
مقدسیان افزود: شهید طهرانچی سالها از احتمال ترور آگاه بود. دشمنان سالها به دنبال حذف فیزیکی ایشان بودند. با وجود رعایت پروتکلهای امنیتی و تلاشهای فراوان تیمهای حفاظتی، هیچکس تصور نمیکرد که دشمنان بتوانند ایشان را به شهادت برسانند.
در ادامه این گفتوگو، مجری برنامه از مقدسیان پرسید که آیا شهید طهرانچی شخصیتی سختگیر در مدیریت بود. مقدسیان در پاسخ اظهار داشت: ایشان در کار فردی سختگیر، بااقتدار و مستقل بودند. قاطعیت مدیریتی ایشان در برخی مواقع برای همکاران دشوار بود. بنده که مدتی مسئولیت دفتر ایشان را عهدهدار بودم، شاهد بودم که در تنظیم برنامهها یا جابهجاییهای ناگهانی حساسیت ویژهای داشتند. یکی از دلایل این سختگیری، ارزش قائل شدن ایشان برای زمان بود.
وی ادامه داد: دکتر طهرانچی فردی بسیار سختکوش و پرانرژی بودند. ساعات حضور ایشان در دفتر از نخستین ساعات صبح آغاز میشد؛ گاهی ساعت پنج یا شش صبح و در مواقعی هشت صبح. البته به دلیل ملاحظات امنیتی، زمانهای ورود ایشان بهطور دقیق مشخص نبود. با این حال، ایشان از لحظه ورود تا زمانی که توان کار داشتند، در دفتر حضور فعال داشتند. بارها پیش میآمد که تا ساعت ۱۱ یا ۱۲ شب در جلسات و پیگیری امور دانشگاه در کنار ایشان بودم. یکی از دغدغههای همیشگیشان این بود که میفرمودند: وقت من را خالی نگذارید. وقت من ارزشمند است. من آمدهام کار کنم. حتی زمانی که به ایشان پیشنهاد استراحت میدادیم، پاسخ میدادند: برای استراحت همیشه وقت هست، اما الان باید کار کرد.
مقدسیان تأکید کرد: هرچند گاهگاهی ناراحتی یا عصبانیتی در فضای کاری پیش میآمد، اما هیچیک از ما دلخور نمیشدیم. دلیل این امر، محبت قلبی و علاقهای بود که به ایشان داشتیم. این دوست داشتن موجب میشد که اگر تندی یا سختگیری پیش میآمد، آن را از صمیم دل پذیرا باشیم.
رابطه شهید دکتر طهرانچی با مقام معظم رهبری رابطهای پدرانه و ولایتمدارانه بود
در ادامه برنامه، مجری با اشاره به مسئولیت خطیر ریاست دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: وقتی مسئولیت دانشگاه آزاد اسلامی با آن گستره وسیع و جایگاه حساس به فردی سپرده میشود، این امر بیانگر میزان بالای اعتماد به آن فرد است. اگر امکان دارد درباره آخرین دیدار شهید دکتر طهرانچی با مقام معظم رهبری توضیح دهید.
مقدسیان در پاسخ گفت: نکتهای که به یاد دارم و شهید طهرانچی خودشان برای بنده تعریف کردند مربوط به آخرین دیدار خصوصی ایشان با مقام معظم رهبری است. ایشان به همراه خانواده خدمت حضرت آقا شرفیاب شدند. مقام معظم رهبری محبت و علاقه ویژهای به شهید طهرانچی داشتند و در طول سالها بارها توصیههای امنیتی مختلفی به ایشان کرده بودند. در آن دیدار، حضرت آقا پس از در آغوش گرفتن دکتر طهرانچی از ایشان پرسیدند: توصیههایی که به شما داشتم انجام میدهید؟ و دکتر پاسخ دادند: بله. ایشان مجدداً تأکید کردند که ملاحظه کنید، آن توصیهها را حتماً انجام دهید.
وی ادامه داد: شهید طهرانچی جزئیات این توصیهها را برای بنده بیان نکردند، اما آن روز با شور و شعف خاصی این دیدار را برای من تعریف کردند و گفتند: رابطه من و حضرت آقا یک رابطه پدر و پسری است. ایشان همواره در تمام امور کاری و زندگی، ولایتمدار و مطیع فرامین مقام معظم رهبری بودند. هر توصیه و نکتهای که حضرت آقا بیان میفرمودند، ایشان با تمام وجود در مسیر اجرا قرار میدادند.
مقدسیان با اشاره به اقدامات برجسته شهید طهرانچی در دانشگاه آزاد اسلامی گفت: یکی از افتخارات دکتر طهرانچی، راهاندازی کرسیهای آزاداندیشی در دانشگاه آزاد بود. این اقدام برای نخستینبار به طور جدی در این دانشگاه اجرایی شد و مورد توجه و تحسین مقام معظم رهبری نیز قرار گرفت. مقام معظم رهبری در پیامی خطاب به دانشگاه آزاد از برگزاری کرسیهای آزاداندیشی تشکر و تقدیر کردند و سایر دانشگاهها را نیز به انجام این مهم توصیه فرمودند. این توجه ویژه به مقوله آزاداندیشی و طرح مباحث آزاد علمی، از جمله گامهای ارزشمند و ماندگار شهید طهرانچی در نظام علمی کشور به شمار میرود.
شهید طهرانچی نقدپذیر و حامی ارتقاء علمی دانشگاه بود
در ادامه این گفتوگو، مجری برنامه با اشاره به گستردگی تعاملات شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی در دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: با توجه به تنوع بالای جامعه دانشگاه آزاد، از تعداد زیاد دانشجویان تا مسائل مالی و مدیریتی، حتماً نحوه برخورد و تعامل دکتر طهرانچی با طیفهای مختلف خاص بوده است. شنیدهام که نحوه مواجهه ایشان با اعتراضات دانشجویی، بهویژه تجمعها، متفاوت و تأملبرانگیز بوده است. این موضوع را برای ما تشریح میکنید؟
مقدسیان در پاسخ گفت: آقای دکتر طهرانچی همواره فردی نقدپذیر بودند. با وجود ملاحظات امنیتی و حفاظتی، ایشان تأکید داشتند که باید در میان مردم، دانشجویان و اساتید حضور داشت و نظرات آنها را شنید. همواره توصیه میکردند که شنیدن حرفها، بهویژه اعتراضات، امری ضروری است.
وی در ادامه با ذکر مصداقی از نحوه برخورد شهید طهرانچی با تجمعات دانشجویی گفت: در دوره مسئولیت ایشان، بخشنامهای صادر شد مبنی بر اینکه دانشجویان مقطع دکتری برای فارغالتحصیلی موظف به ارائه دو مقاله علمی و شرکت در پیشدفاع با حضور هیأتی متشکل از ۹ استاد تمام از دانشگاههای مختلف شدند. این تصمیم با هدف ارتقاء کیفیت علمی دانشجویان اتخاذ شد. با اعلام این بخشنامه، گروهی از دانشجویان دکترا که دوره تحصیلشان طولانی شده بود، در مقابل دانشگاه تجمع کردند و به این تصمیم اعتراض داشتند. آقای دکتر طهرانچی در واکنشی صبورانه، دستور دادند که صدای دانشجویان شنیده شود. ایشان فرمودند: اینها چه میگویند؟ حرف حسابشان چیست؟
این فعال رسانه بیان کرد: بنده به نمایندگی از ایشان به میان دانشجویان رفتم و آنان را آرام کردم. سه نفر از دانشجویان به عنوان نماینده انتخاب شدند و برای بیان مطالبات خود به دفتر آقای دکتر برده شدند. شهید طهرانچی با صبوری کامل به صحبتهای آنان گوش دادند، نکاتشان را یادداشت کردند و یکی از معاونان مربوطه را نیز به جلسه فراخواندند. در نهایت، بخشی از دغدغههای دانشجویان مورد پذیرش قرار گرفت و دستور اصلاح صادر شد، اما در برخی موارد نیز ایشان قاطعانه ایستادگی کردند و تأکید داشتند: من دانشجوی دکترای کمسواد را از دانشگاه بیرون نمیفرستم. دانشجویان مقطع دکتری باید باسواد و توانمند فارغالتحصیل شوند.
مقدسیان در پایان افزود: این شیوه تعامل، همزمان با اقتدار مدیریتی و احترام به کرامت دانشجویان، از ویژگیهای بارز شهید طهرانچی بود؛ مدیری که به معنای واقعی به تعالی علمی و اخلاقی دانشگاه اعتقاد داشت.
شهید دکتر طهرانچی اهل معنویت و اخلاق بود
در ادامه گفتوگوی ویژه برنامه خرمشهر به مناسبت پاسداشت مقام علمی و اخلاقی شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی، مجری برنامه با اشاره به جنبههای کمتر شناختهشده شخصیت ایشان اظهار کرد: یکی از نکات قابل توجه در زندگی دکتر طهرانچی، پایبندی ایشان به جلسات اخلاق و معنویت بود. شنیدهام که ایشان بهطور منظم در جلسات مدرسه نور تحت نظر مرحوم آیتالله حاج آقا مجتبی تهرانی (ره) شرکت میکردند و پس از رحلت ایشان نیز دیدارهای مستمر خود را با حضرت آیتالله جاودان حفظ کرده بودند. این سطح از توجه به اخلاق برای فردی که در جایگاه سیاستگذاری علم و فناوری کشور قرار داشت، کمی دور از ذهن است. در این باره توضیح میدهید؟
مقدسیان در پاسخ گفت: شهید دکتر طهرانچی انس عمیقی با معنویات داشتند. ایشان شخصیتی خودساخته بودند که این خودسازی را از دوران نوجوانی و جوانی آغاز کرده و در جبهههای دفاع مقدس به کمال رسانده بودند. یکی از ویژگیهای بارز اخلاقی دکتر طهرانچی این بود که هیچگاه از خود تعریف نمیکردند. من هیچگاه ندیدم که ایشان حتی یکبار درباره خدمات یا خاطرات خود، حتی دوران حضورشان در جبهه، سخنی به میان آورند. یادم هست در یکی از مصاحبههای رسانهای که همراه ایشان بودیم، اصرار زیادی کردیم که برخی از خاطراتشان را بازگو کنند. ابتدا نمیپذیرفتند و میگفتند: برای چه میخواهید اینها را بدانید؟ وقتی گفتیم که شاید روزی این خاطرات به کار آید، با لبخند گفتند: یعنی بعد از شهادت؟ پس از تأکید فراوان، بالاخره برخی خاطراتشان را تعریف کردند. همان فیلمها و خاطراتی که اکنون پس از شهادت ایشان منتشر شده و حاکی از مجروحیت و ایثارشان در دوران دفاع مقدس است.
مقدسیان افزود: این منش اخلاقی دکتر طهرانچی حاصل سالها حضور در محضر علما بود. ایشان سالها در جلسات اخلاق مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی شرکت داشتند و پس از رحلت ایشان نیز این ارتباط را با سایر علمای اخلاق از جمله حضرت آیتالله جاودان حفظ کردند. خاطرم هست در آخرین نمایشگاه کتاب که همراه ایشان حضور داشتم، به محض ورود، اولین پرسشی که مطرح کردند این بود: غرفه نشر آثار حاج آقا مجتبی کجاست؟ این پرسش، گویای عمق علاقه و ارادت ایشان به مسیر اخلاق و معنویت بود.
این فعال رسانه عنوان کرد: دکتر طهرانچی در کنار تخصص علمی، همواره کوشیدند تا روح اخلاق و معنویت را در زندگی شخصی و مدیریتی خود حفظ کنند؛ مسیری که کمتر در میان مدیران علمی کشور شاهد آن هستیم.
وی ادامه داد: در سفرهایی که به شهر مقدس قم داشتند، دیدار با مراجع و علمای برجسته را در برنامههای خود میگنجاندند. همچنین ایشان جلساتی را در موضوع حکمرانی علم از منظر قرآن آغاز کرده بودند که بنده توفیق دبیر اجرایی برخی از آن جلسات را داشتم. در این جلسات، ایشان با بهرهگیری از آیات و روایات، مفاهیم مرتبط با حکمرانی علم را استخراج و تحلیل میکردند و سپس این یافتهها را با علما و اساتید در میان میگذاشتند. نوع مواجهه ایشان در این دیدارها همانند یک شاگرد فروتن بود که در محضر استاد حاضر میشود و درس پس میدهد. دکتر طهرانچی همچنین در جلسات شورای دانشگاه یا هیئترئیسه دانشگاه آزاد اسلامی مقید بودند که ابتدا رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه سخن آغاز کند و یک نکته اخلاقی یا آیه قرآن بیان شود، سپس جلسه رسمی آغاز گردد.
در ادامه، مجری با اشاره به فعالیتهای علمی دکتر طهرانچی درخواست معرفی یکی از آثار ایشان را مطرح کرد.
مقدسیان در پاسخ گفت: دکتر طهرانچی در حوزههای مختلف علمی و بهویژه در سیاستگذاری آموزش عالی کشور فعالیتهای مؤثری داشتند. ایشان نه تنها محقق و پژوهشگر برجستهای بودند بلکه در زمینه تدریس نیز نقش فعال داشتند و در دورههای تحصیلات تکمیلی، دروس مرتبط با مدیریت آموزش عالی را تدریس میکردند. یکی از کتابهای مهمی که دکتر طهرانچی با همکاری دکتر نیلفروشان و سرکار خانم دکتر صمدی ترجمه کردند، کتاب آنسوی اسپوتنیک است. این اثر به تبیین ساختار و فرآیند سیاستگذاری علم و تحقیقات در ایالات متحده آمریکا در قرن حاضر میپردازد و از جمله منابع ارزشمند در حوزه مطالعات سیاستگذاری علم به شمار میرود. ایشان با نگاه آیندهنگر و مطالعات تطبیقی، همواره روندها و چشماندازهای علمی کشورهای مختلف را بررسی میکردند و در تصمیمگیریهای کلان آموزش عالی کشور از این دانش بهره میبردند.
شهید طهرانچی دانشگاه آزاد را به مسیر تحول و تعالی برد
در ادامه گفتوگوی ویژه برنامه خرمشهر، مجری با اشاره به طرح تحول دانشگاه آزاد اسلامی که به ابتکار شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی تدوین شده بود، اظهار کرد: اگر اشتباه نکنم، امسال سال پایانی اجرای طرح تحول دکتر طهرانچی برای دانشگاه آزاد اسلامی بود. اگر ممکن است از ثمرات، نتایج و دستاوردهای این طرح برای مخاطبان بفرمایید. همچنین میخواهم بدانم حال و هوای این روزهای دانشگاه پس از این ضایعه چگونه است. آیا روحیه مجموعه حفظ شده است؟
مقدسیان در پاسخ به این پرسش گفت: همانطور که فرمودید، دکتر طهرانچی شخصیتی خلاق و ایدهپرداز بودند. در هر سازمان و نهادی که فعالیت داشتند، خلاقیت و نوآوری ایشان سرآمد بود. بارها به ایشان میگفتم که ما چند نفر باید همراه شما بدویم تا فقط ایدههای متعدد شما را ثبت و پیگیری کنیم. ایدههای ایشان هیچگاه تمامشدنی نبود. آخرین باری که وارد دفتر من شدند، همچنان بر روی تخته سفید نکات و ایدههایی درباره حوزه قراردادها که بنده مسئولیت آن را داشتم، نوشتند. هنوز هم دستخط ایشان بر تخته باقی مانده و واقعاً دلم نمیآید که آن را پاک کنم.
وی افزود: طرح تحول و تعالی پنجساله دانشگاه آزاد اسلامی به قلم دکتر طهرانچی نوشته شد و امسال سال پایانی آن بود. چند هفته پیش، در همایش بزرگداشت سالگرد تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی که با حضور رئیسجمهور محترم، وزرا و سایر مسئولان برگزار شد، شهید دکتر طهرانچی در نمایشگاه جانبی همایش، دستاوردهای این طرح را معرفی و ارائه کردند. واقعاً میتوان گفت ایشان پس از هفت سال کار شبانهروزی، نتیجه زحمات خود را به نمایش گذاشتند و سپس به شهادت رسیدند. این طرح دستاوردهای متعددی داشت؛ از جمله سامانمحور شدن دانشگاه، ایجاد دانشکدگان، ارتقای جایگاه اعضای هیئت علمی و برنامهریزیهای مختلف برای ارتقای کیفیت آموزش. البته این دستاوردها به اندازهای گسترده است که در این مجال نمیگنجد.
مقدسیان در ادامه در خصوص حال و هوای دانشگاه پس از شهادت دکتر طهرانچی گفت: بیتردید این اتفاق، ضایعهای بسیار بزرگ برای مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی بود. لحظهای که خبر شهادت ایشان را شنیدیم، برای همه ما بسیار تلخ و سنگین بود. بلافاصله پس از حادثه، ما به همراه جمعی از دوستان در محل شهادت و منزل ایشان حاضر شدیم. همان صبح زود، ساعت ۱۰ جلسه فوقالعادهای در دانشگاه آزاد تشکیل شد. دکتر ولایتی بلافاصله دکتر رنجبر را به عنوان سرپرست دانشگاه معرفی کردند و ایشان نیز بدون وقفه، جلسه را تشکیل داده و روند امور را پیگیری کردند. علیرغم عمق این غم و جای خالی بزرگی که احساس میشود، مجموعه دانشگاه کار را متوقف نکرد. ما از همان روز جمعه، با حضور مجازی رؤسای واحدها و مسئولان استانی، کار را ادامه دادیم تا نشان دهیم راه شهید طهرانچی ادامه دارد.
وی ادامه داد: خود من هر بار که وارد دفتر ایشان میشوم و بیرون میآیم، تا ساعتها منقلب هستم. جای خالی ایشان واقعاً برای ما سنگین است. اما مسئولیتی که شهید طهرانچی به ما سپرده بودند، به ما انگیزه میدهد که راه و مسیر ایشان را ادامه دهیم و تا زمانی که در این مسئولیت هستیم، تمام تلاش خود را به کار بندیم تا اهداف و برنامههای ایشان به بهترین شکل پیش برود.
انتهای پیام/