مجرمین در حال به‌روزرسانی؛ لطفا منتظر نمانید!

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، اصطلاح «جرایم نوظهور» اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود وارد ادبیات حقوقی ما شد و به جرایمی اطلاق می‌شد که در حوزه فضای مجازی رخ می‌داد. در حقیقت با گسترش فناوری و افزایش استفاده از فضای مجازی، ما شاهد ظهور جرایم جدیدی بودیم که تا پیش از این اصلاً وجود نداشت و روز به روز هم کلاهبرداری‌ها و جرایم جدید با شکل و شمایلی متفاوت از گوشه‌ای از اینترنت سربر می‌آوردند.

نکته قابل توجه در این رابطه سرعت تحول و پیچیده‌تر شدن این جرایم است، اگر تا دیروز بحث جرایم فضای مجازی، کلاهبرداری از طریق ارسال لینک آلوده، هک اطلاعات شخصی و حساب‌های کاربری افراد در شبکه‌های اجتماعی، مزاحمت‌های مجازی و... بود، امروز با کلاهبرداری‌های مبتنی بر ارز‌های دیجیتال و سوءاستفاده از هوش مصنوعی و مواردی از این دست مواجه هستیم، جرایمی که نه‌تنها امنیت مالی شهروندان را تهدید می‌کنند، بلکه سیستم‌های قضائی و انتظامی را نیز با چالش‌های جدی مواجه کرده‌اند.

براساس گزارش سالیانه پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا)، و طبق گفته سردار وحید مجید رئیس پلیس فتای فراجا در سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۷۰ هزار پرونده مرتبط با جرایم سایبری در کشور ثبت شده است که محور‌های اصلی این جرایم، کلاهبرداری سایبری (در بستر شبکه‌های اجتماعی، پیامرسان‌ها و بازار‌های اینترنتی)، اخاذی و باج‌گیری، موارد مرتبط با ارز‌های دیجیتال، سوءاستفاده از هوش مصنوعی و... بودند. این جرایم به طور میانگین سالانه چند صد میلیارد تومان به شهروندان و کسب و کار‌های مختلف خسارت وارد کرده و بعضا در برخی موارد، یک کلاهبردار بیش از ده‌ها شاکی دارد.

استفاده از هوش مصنوعی برای تغییر چهره و صدا

نکته حائز اهمیت در جرایم سایبری به روز شدن این جرایم است، موضوعی که کشف بسیاری از آنها را برای پلیس و سیستم‌های امنیتی و اطلاعاتی بعضا بسیار دشوار هم می‌کند. به طور خاص کلاهبرداری با استفاده از هوش مصنوعی یکی از این موارد جدید است، جایی که مجرمان مجرمان با استفاده از نرم‌افزار‌های Deepfake دست به جعل صدا و تصویر می‌زنند و صدای افراد مشهور یا حتی نزدیکان قربانی را شبیه‌سازی می‌کنند تا برای اخاذی یا انتقال پول استفاده کنند. اتفاقی که در یکی دو سال اخیر با افزایش استفاده از هوش مصنوعی در کشورمان رخ داده و کلاهبرداری‌های زیادی در ماه‌های اخیر به این شیوه انجام شد، تا جایی که پلیس فتا هفته گذشته با هشدار به هموطنان درخصوص کلاهبرداری تلفنی با صدای جعلی دوستان و آشنایان، از مردم خواست هرگز بدون تایید هویت فرد تماس گیرنده اقدام به واریز پول نکنند.

البته این مورد صرفا مربوط به کشور ما نمی‌شود، چندی پیش هم یک کلاهبردار اینترنتی با استفاده از هوش مصنوعی و طراحی چند عکس از برد پیت، خود را ستاره مشهور سینما جا زد و از یک زن فرانسوی ۸۳۰ هزار یورو کلاهبرداری کرد. خبری که انعکاس زیادی در سراسر دنیا داشت و بیش از پیش سیستم‌های نظارتی و حقوقی را درخصوص گسترش مرز‌های جرایم اینترنتی به ویژه با هوش مصنوعی به چالش کشید.

مورد دیگر که باید به آن نیز توجه کرد کلاهبرداری در حوزه رمزارز‌ها است. موضوعی که این نیز در یکی دو سال اخیر و با افزایش نگاه‌ها به سمت ارز‌های دیجیتال، بیشتر از قبل مورد توجه کلاهبرداران سایبری قرار دارد. انواع و اقسام طرح‌های پانزی و سرمایه‌گذاری کلاهبرداری، تبلیغات فریبنده با وعده سود‌های کلان در بازار ارز‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین و تتر و... همگی از جرایم نوظهور فضای مجازی محسوب می‌شوند.

اما جدا از این موارد، یکی از قدیمی‌ترین جرایم فضای مجازی اخاذی سایبری است، جایی که کلاهبرداران به روش‌های مختلف، هک، سواستفاده از اعتماد کاربران، فریب دادن از طریق ارسال لینک‌های آلوده و... به دستگاه‌ها یا حساب‌های کاربری اشخاص دیگر دسترسی پیدا می‌کنند و تلاش می‌کنند با تهدید و ارعاب، از صاحبان آن دستگاه یا حساب کاربری به طرق مختلف اخاذی کنند.

درصد قابل توجی از قربانیان این بخش از جرایم سایبری نوجوانان و جوانانی که اکثراً به دلیل اعتماد به افراد کلاهبردار در دام آنها گرفتار می‌شوند و مجبور می‌شوند به خواسته کلاهبرداران پاسخ مثبت دهند.

چالش‌های قضایی

یکی از نکات قابل توجه درخصوص جرایم نوپدید نقص قوانین است، دلیل این نقص هم سرعت رشد عجیب و غریب فضای اینترنت است، سرعتی که نقطه مقابل روند کند بروکراسی اداری و قانونگذاری در کشور ماست. تصور بکنید قانونگذار بخواهد قانونی برای جلوگیری از یک استفاده خاص از هوش مصنوعی تصویب کند، تا زمانی که این قانونی بروکراسی اداری را طی کند، از سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف عبور کند و به اجرا برسد، آن سوژه مورد بحث که در قانون جدید به آن اشاره شده، با چند آپدیت جدید مواجه شده و همین مسئله راه دورزدن قانون را هم بعضا برای مجرمین باز می‌کند.

در حال حاضر بسیاری از جرایم جدید مانند سواستفاده از هوش مصنوعی و کلاهبرداری با این تکنولوژی، صریحاً در قوانین جرم انگاری نشده‌اند و از طرف دیگر اثبات این جرم‌ها نیز بعضا بسیار دشوار است، چون برخی از این جرایم (به ویژه جرایم در حوزه رمزارزها) فضای رمزنگاری‌شده رخ می‌دهد و کشف و خنثی سازی آنها نیاز به تخصص و امکانات پیشرفته دارد.

اما قوانین ما تا چه میزان نسبت به هوش مصنوعی و تکنولوژی روز منعطف هستند و به جرایم مربوط به این حوزه اشراف دارند؟ یا پلیس فتا در این حوزه چه عملکردی داشته و این پلیس تخصصی تا چه میزان خود را با به روزرسانی‌های مجرمین جلو برده؟ ما در خبرگزاری آنا برای رسیدن به پاسخ این سوالات، در روز‌های آتی این سوژه را با مسئولان پلیس فتا و البته قوه قضائیه مطرح می‌کنیم.