رشد رتبه علمی کشور عربستان غیر واقعی است

شهرام یزدانی، مشاور آموزشی رئیس‌جمهور، در گفت‌وگو با آنا درباره روند رتبه علمی آموزش پزشکی ایران در منطقه و جهان اظهار کرد: برخی کشورها در گذشته رشد علمی خوبی را تجربه کرده‌اند، اما در حال حاضر این روند یا متوقف شده یا بسیار کند پیش می‌رود. بخشی از این وضعیت به ماهیت منحنی لگاریتمی رشد علمی بازمی‌گردد که در آن، حرکت به سمت جلو نیازمند برون‌دادهای گسترده علمی است تا بتوان حتی یک رتبه ارتقا یافت.

وی با بیان اینکه از این پس، صعود در رتبه علمی برای تمامی کشورها دشوارتر خواهد بود، تأکید کرد: ایران هم‌اکنون جایگاه هفدهم علمی جهان را دارد؛ بنابراین، اگر قصد پیشرفت داریم، باید توجه جدی به برون‌دادهای پژوهشی داشته باشیم. گاهی حتی سرمایه‌گذاری‌های کوچک در این حوزه می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند.

مشاور آموزشی رئیس‌جمهور ادامه داد: از آنجا که همه کشورها برنامه‌هایی جدی برای توسعه علمی خود دارند، هرچه ارتقا یابیم، با رقبای قدرتمندتری مواجه خواهیم شد. با اینکه در تعداد مطلق تولید مقالات رشد قابل توجهی داشته‌ایم، اما جایگاه علمی کشور روندی نزولی داشته است که این موضوع ناشی از پیشرفت علمی بیشتر رقباست.

یزدانی افزود: عوامل دیگری نیز در ارتقای جایگاه علمی کشورها مؤثر هستند که سنجش میزان تأثیر آن‌ها از نظر ریاضی دشوار است. برای مثال، مهاجرت نخبگان، استادان و دانشجویان از نظر تئوریک تأثیر قطعی دارد، اما سنجش دقیق میزان این تأثیر علمی، کاری سخت و پیچیده است.

رشد علمی ایران در دهه‌های اخیر شبیه معجزه است

وی تأکید کرد: بودجه پژوهشی تنها یکی از دانشگاه‌های توسعه‌یافته جهان، چندین برابر کل بودجه وزارتخانه‌های علوم و بهداشت ایران است. بنابراین، طبیعتاً با چنین سرمایه‌گذاری‌هایی، برون‌داد علمی بالایی نیز خواهند داشت. به نظر من، ارتقای رتبه علمی ایران در دهه‌های اخیر بیشتر به معجزه شباهت دارد؛ چرا که با بودجه‌ای اندک توانسته‌ایم به جایگاه جهانی دست یابیم. به‌عنوان نمونه، در برخی رشته‌ها مانند دندان‌پزشکی رتبه یازدهم و در داروسازی رتبه هشتم را داریم که با توجه به میزان هزینه، جایگاهی بسیار ارزشمند به‌شمار می‌آید.

مشاور آموزشی رئیس‌جمهور با بیان اینکه ایران همواره در مسیر رشد علمی حرکت می‌کند، تأکید کرد: با این حال، رتبه علمی کشور نسبت به برخی کشورهای منطقه عقب مانده است.

سالانه رشد قابل توجهی در مطلق برون داد مقالات داشته‌ایم، اما جایگاه علمی کشورمان روند نزولی را طی کرده که این مسئله به علت پیشرفت‌های علمی بیشتر کشور‌های رقیب رخ داده است

ترفند فیک عربستان برای صعود علمی

وی با انتقاد از اینکه بودجه پژوهشی ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه منطقه، بسیار اندک است، گفت: برخی از رشدهای علمی در کشورها کاذب و غیرواقعی هستند و صرفاً نمایی از پیشرفت را به نمایش می‌گذارند. برای مثال، عربستان سعودی در سال‌های اخیر با بهره‌گیری از روش‌هایی متفاوت توانسته مسیر رشد علمی خود را ترسیم کند و به ظاهر سرآمد شود. یکی از ترفندهایی که این کشور به‌کار گرفته، شناسایی چهره‌های شاخص علمی جهان و ثبت نام آن‌ها به عنوان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های عربستان، بدون بهره‌گیری واقعی از ظرفیت علمی آن‌هاست.

وی افزود: این افراد، صرفاً با پیشنهادهای مالی جذاب جذب شده‌اند و در برخی موارد نیز از حمایت‌های مالی دولتی برخوردار شده‌اند؛ در نتیجه، خروجی‌های پژوهشی به نام عربستان ثبت شده است؛ در حالی‌که این دستاوردها واقعی نیستند و به تولید علمی داخلی ارتباطی ندارند.

مشاور آموزشی رئیس‌جمهور در پاسخ به این پرسش که دلیل سیر نزولی پژوهش در ایران چیست، تأکید کرد: در چارچوب پروژه «مرجعیت علمی» که در دستور کار داشته‌ایم، تقریباً تمام رشته‌های علمی کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این راستا، اجزای ۳۰۰ حوزه دانشی در علوم پزشکی ارزیابی شده و مزیت‌های رقابتی ایران در مقایسه با منطقه و جهان تحلیل شده است. همچنین، حوزه‌ها و رشته‌هایی که امکان سرمایه‌گذاری برای دستیابی به مرجعیت علمی در آن‌ها وجود دارد، مشخص شده‌اند.

وی ادامه داد: حتی برای هر دانشگاه، کتاب‌هایی در راستای مزیت‌ها و اولویت‌های سرمایه‌گذاری جهت نیل به مرجعیت علمی تدوین و منتشر شده که هم‌اکنون در وب‌سایت مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی قابل دسترسی است.

یزدانی در پایان گفت: رتبه علمی علوم پزشکی ایران در برخی حوزه‌های تخصصی و فوق‌تخصصی بسیار چشمگیر و قابل توجه است، اما در برخی دیگر از حوزه‌ها از ابتدا شاخص نبوده‌ایم؛ با این حال، از طریق سرمایه‌گذاری هدفمند می‌توان این خلأها را برطرف کرد و جایگاه کشور را ارتقا بخشید.