کتاب خاطرات مرتضی کتبی چاپ شد/روایت جامعه ایران پیش و پس از انقلاب

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، کتاب خاطرات مرتضی کتبی استاد روانشناسی اجتماعی دانشگاه تهران با عنوان «گفتم از پیدا و پنهان» به تازگی توسط انتشارات امیرکبیر منتشر و راهی بازار نشر شده است.

مرتضی کتبی متولد ۱۳۱۱ در تهران است که پس از تحصیل در مدرسه دارالفنون و سپس دانشگاه تهران سال ۱۳۳۷ برای تکمیل تحصیلات به فرانسه رفت. او ابتدای مدرک کارشناسی روانشناسی و چندسال بعد در رشته ادبیات فرانسوی دکترا گرفت. کتبی از سال ۱۳۴۲ در بخش جامعه‌شناسی موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران مشغول به‌کار شد. تابستان ۱۳۴۵ هم به عنوان پدر علم سنجش افکار ایران شناخته شد، چون با پژوهش‌هایی که انجام داد، اجرای اولین نظرسنجی علمی را در ایران برای سازمان تازه تاسیس تلویزیون ملی هم به عهده گرفت.

وی از سال ۱۳۴۶ مشغول تدریس در دانشگاه تهران شد و سال ۴۹ هم برای گرفتن مدرک دکترای دولتی و استفاده از فرصت مطالعاتی دوباره به فرانسه رفت و تا سال ۱۳۵۳ در این کشور مشغول تحصیل و مطالعه بود. در نهایت هم سال ۱۳۵۳ مدرک دکترای دولتی رشته روانشناسی اجتماعی را گرفت و به ایران بازگشت.

کتبی از سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۷۴ دانشیار روان‌شناسی اجتماعی دانشکدهه علوم اجتماعی و تعاون دانشگاه تهران بود و تدریس می‌کرد. سال ۱۳۷۴ به درجه استادتمامی رسید و سال ۱۳۸۱ نیز به طور رسمی بازنشسته شد و یکی از افسوس هایش این است که چرا نگارش و گردآوری خاطرات و زندگینامه اش را از همان سال ۸۱ آغاز نکرد.

این استاد دانشگاه ایرانی ترجمه‌های مختلفی دارد که دو عنوان شاخص آن‌ها ترجمه فارسی به فرانسوی «ولایت فقیه» نوشته امام خمینی (ره) و «غربزدگی» جلال آل احمد هستند. دیگر ترجمه‌های او از فرانسه به فارسی‌اند و بین آن‌ها می‌توان به عناوینی، چون «آخرالزمان غرب»، «ملاقات تمدن ها»، «افکار عمومی» و ... اشاره کرد.

کتبی در تدوین خاطراتش از کمک حسین میرزایی گرفته که این گونه معرفی اش می‌کند: «شاگرد اول دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و صاحب رساله ۷۵۰ صفحه‌ای دکتری مردم شناسی فرهنگی از کشور فرانسه (درباره مهاجران افغانستانی در ایران) با عالی‌ترین درجه و امروز عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی که هرگز نمره ارزیابی دانشجویی اش از ۴ روی ۵ پایین نیامده است.»

مصطفی زمانی نیا شاعر و نویسنده هم کار ویراستاری و بررسی رعایت اصول زبان و کاربرد واژگان را در کتاب پیش رو به عهده داشته است.

خاطرات کتبی در «گفتم از پیدا و پنهان»، در ۲ بخش اصلی جا گرفته‌اند که به این ترتیب‌اند: بخش اول (از تولد تا انقلاب اسلامی) ۱۳۱۱- ۱۳۵۷ و بخش دوم (بعد از انقلاب اسلامی).

یکی از ویژگی‌های کتاب خاطرات کتبی این است که جریانات سیاسی و اجتماعی ایرانِ پیش و پس از انقلاب اسلامی و اتفاقات مربوط به چهره‌های سیاسی و فرهنگی کشور را در این بازه‌های زمانی تشریح کرده و از موضوعات مختلفی پرده برداشته است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

وقتی در سال‌های آخر دارالفنون، یعنی در سنین شانزده الی هفده سالگی (حدود سال‌های ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ شمسی) بودم، اغلب گذارم به میدان بهارستان و ابتدای خیابان شاه آباد سابق (جمهوری امروز) می‌افتاد. چرا؟ برای اینکه دکان قصابی اصلی پدر – که در همین خیابان اصلی شهر قرار داشت – به دست محمود اداره می‌شد و من برای سر زدن به او، به خصوص برای دریافت ۵ تومنی که هربار به عنوان «پول توجیبی» در جیب من می‌لغزاند، پیش او می‌رفتم. در واقع، پدر دیگر از کار افتاده بود و محمود مجبور شده بود ترک تحصیل کند و به کار گوشت شهر تهران بپردازد و حتی به جای عمو ما جعفر قصاب در آنجا دکانداری کند. حتی به یاد دارم یک بار تصویر برادر را که به شاپور گیاهبان، نقاش کلاسمان سفارش رایگان داده بودم، برای او بردم و جایزه گرفتم. در همان ایام من در عین حال نزد برادرم کارآموزی سیاسی هم می‌کردم. او توده‌ای بود و مرا عضو کمسومول کرده بود. او روزنامه «مردم» می‌خواند و من نشریه «جوانان دموکرات». آن روز‌ها محله بهارستان، به میدان جنگ سیاسی احزاب و دسته‌ها و گروه‌های سیاسی تبدیل شده بود. یکی از این گروه‌ها گروه سومکا نام داشت و علامت مشخصه و بیرونی آن‌ها کاپشن سیاهی بود که به تن می‌کردند و معادل آن را بعد‌ها در فرانسه زیر نام بلوزون نوار یعنی کاپشن سیاه‌ها دیدم. مقر آن‌ها در ساختمانی در ابتدای خیابان صفی علیشاه بود. رئیس آن‌ها به نظرم داریوش فروهر بود.

من این نام را کم و بیش می‌شنیدم و دورادور وی را یک مرد سیاسی می‌دانستم. هنوز هم نمی‌دانم آیا این گروه سیاسی، یکی از پنج گروه یا حزبی بوده است که جبهه ملی ایران را زیر چتر دکتر محمد مصدق تشکیل می‌داده یا نه. در مورد حزب زحمتکشان دکتر بقایی مطمئن هستم که یکی از پنج حزب متشکله جبهه بوده است. نهضت آزادی مهندس بازرگان هم شاید. درست به جا نمی‌آورم.

و، اما شخصیت مورد نظر من در اینجا داریوش فروهر است که نمی‌توانم از سرنوشت کور او در اینجا نامی نبرم؛ البته نه به این دلیل که با او هم عقیده بوده‌ام یا قرابت سیاسی داشته‌ام، چون اساسا عقیده سیاسی او را نمی‌شناختم و هنوز هم نمی‌شناسم.

این کتاب با ۷۴۰ صفحه، شمارگان ۲۰۰ نسخه و قیمت ۸۳۰ هزار تومان منتشر شده است.