فناوری درخدمت امنیت، سلامت و استقلال سالمندان در خانه‌های هوشمند

خانه هوشمند سالمندان مجموعه‌ای از فناوری‌ها و دستگاه‌های دیجیتال است که با تمرکز بر نیاز‌های خاص سالمندان طراحی شده‌اند. هدف اصلی این خانه‌ها فراهم کردن محیطی امن و راحت است تا افراد مسن بدون وابستگی کامل به دیگران بتوانند زندگی روزمره خود را مدیریت کنند.

امنیت و نظارت دیجیتال

در خانه‌های هوشمند ویژه سالمندان، امنیت و آرامش خاطر در اولویت است. سنسورهای حرکتی، دود، گاز و تشخیص سقوط به محض وقوع اتفاقی غیرعادی مثل افتادن فرد، نشت گاز یا آتش‌سوزی، بلافاصله هشدار می‌دهند و خانواده یا پرستار را مطلع می‌کنند. دوربین‌ها و سیستم‌های نظارتی هوشمند هم امکان مشاهده زنده محیط خانه را از راه دور فراهم می‌کنند و حتی می‌توانند افراد ناشناس را شناسایی کنند.

این فناوری‌ها کمک می‌کنند سالمندان با امنیت بیشتری در خانه بمانند و خانواده‌ها نیز با خیال راحت‌تر مراقب عزیزانشان باشند.

در‌های هوشمند و کنترل دسترسی

یکی از دغدغه‌های مهم سالمندان، مخصوصاً افرادی که دچار آلزایمر یا مشکلات حافظه هستند، امنیت رفت‌وآمد است. قفل‌های هوشمند این مشکل را تا حد زیادی حل کرده‌اند. با این قفل‌ها می‌توان درِ خانه را از طریق تلفن همراه و بدون نیاز به کلیدهای سنتی باز یا بسته کرد.

خانواده‌ها هم می‌توانند از راه دور ورود و خروج را کنترل کنند و در صورت خروج ناخواسته سالمند، سریعاً مطلع شوند. این فناوری نه‌تنها امنیت بیشتری ایجاد می‌کند، بلکه آرامش خاطر خانواده‌ها را هم به همراه دارد.

یادآوری دارو و مراقبت پزشکی

مصرف به‌موقع دارو برای سالمندان بسایر مهم است. جعبه‌ها و دستگاه‌های دارویی هوشمند با هشدار صوتی یا نوری زمان دقیق مصرف دارو را یادآوری می‌کنند و در صورت فراموشی، پیام هشدار برای خانواده یا پرستار ارسال می‌شود.

برای جلوگیری از مصرف اشتباه یا بیش‌ازحد دارو، این سیستم‌ها چند راهکار دارند. داروها در بخش‌های جداگانه برای هر نوبت قرار می‌گیرند و دستگاه تنها همان بخش را در زمان مشخص باز می‌کند. قفل هوشمند مانع دسترسی خارج از زمان تعیین‌شده می‌شود و همچنین مصرف دارو ثبت شده و در صورت اشتباه، هشدار برای خانواده یا پزشک ارسال می‌گردد.

برخی دستگاه‌ها همچنین وضعیت فشار خون، قند خون یا ضربان قلب سالمند را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را برای مراقب یا پزشک ارسال می‌کنند.

این فناوری‌ها مانند یک پرستار دیجیتال عمل می‌کنند و کمک می‌کنند سالمندان درمان خود را به‌موقع و صحیح ادامه دهند، در حالی که خانواده‌ها از سلامت عزیزانشان مطمئن هستند.

زندگی ساده‌تر با فرمان صوتی

دستیار‌های صوتی مانند «الکسا» و «سیری» کمک می‌کنند تا سالمندان تنها با گفتن یک دستور، چراغ‌ها را روشن یا خاموش کنند، تماس بگیرند، موسیقی پخش کنند یا حتی از برنامه‌های روزانه خود مطلع شوند. این ویژگی برای افرادی که کار با گوشی یا تبلت برایشان دشوار است، بسیار کاربردی است.

آسایش بیشتر با لوازم هوشمند

نورپردازی هوشمند و پرده‌های دیجیتال، امکان کنترل نور محیط را بدون نیاز به حرکت فراهم می‌کنند. همچنین ترموستات‌های هوشمند دمای خانه را بر اساس نیاز سالمند تنظیم کرده و علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف انرژی، آسایش بیشتری را فراهم می‌آورند.

آشپزخانه‌ای امن و کارآمد

یخچال، فر، مایکروویو و ماشین لباسشویی هوشمند می‌توانند از راه دور کنترل شوند. به عنوان مثال، فر یا اجاق هنگام فراموشی به‌طور خودکار خاموش می‌شوند و هشدار صادر می‌کنند.

ازسوی دیگر دستگاه‌ها با آلارم یا پیام به تلفن همراه سالمند یا خانواده، وضعیت پخت و سایر فعالیت‌ها را اطلاع می‌دهند.همچنین سالمندان می‌توانند وسایل را بدون نیاز به لمس کنترل کنند؛ روشن و خاموش کردن اجاق، تنظیم دما یا زمان پخت تنها با فرمان صوتی یا از طریق اپلیکیشن امکان‌پذیر است.

برخی یخچال‌ها و اپلیکیشن‌ها امکان یادآوری تاریخ انقضا، لیست خرید و میزان موجودی مواد غذایی را فراهم می‌کنند، تا سالمند مجبور به جستجو و خم شدن‌های مکرر نباشد. با این فناوری‌ها، آشپزخانه نه تنها امن‌تر می‌شود بلکه سالمندان با استقلال بیشتری می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهند و خانواده‌ها نگرانی کمتری درباره حوادث و مصرف انرژی دارند.

پیشگیری از گم‌شدن با ردیاب‌های هوشمند

برای سالمندانی که دچار اختلال حافظه یا آلزایمر هستند، ردیاب‌های (GPS) نقش حیاتی ایفا می‌کنند. این ابزار‌ها با اتصال به گوشی خانواده، امکان یافتن سریع سالمند در صورت گم‌شدن را فراهم می‌کنند.

ربات‌ها؛ دستیاران دیجیتال سالمندان

شرکت‌های فناوری ربات‌هایی ویژه طراحی کرده‌اند که می‌توانند نقش پرستار دیجیتال را ایفا کنند. (Amazon Astro) به‌عنوان ربات همراه، قابلیت شناسایی افراد و حرکت در خانه را دارد. (ASUS Zenbo) با یادآوری دارو و تماس تصویری، نقش دستیار هوشمند را بازی می‌کند. ربات (PECOLA) نیز امکان تشخیص سقوط، پایش خواب و تماس اضطراری با مراقبان را فراهم می‌آورد.

در ایران هنوز ربات‌های کاملاً عملیاتی و انسانی برای مراقبت مستقیم از سالمندان ساخته نشده‌اند و بیشتر تمرکز روی پروژه‌های تحقیقاتی یا نمونه‌های آزمایشی محدود است.

ارتباط اجتماعی و کاهش تنهایی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سالمندان، تنهایی است. ابزار‌هایی مانند (GrandPad) با رابط کاربری ساده، امکان تماس تصویری و پیام‌رسانی آسان را فراهم می‌کنند. همچنین اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که تلویزیون را به مرکز سرگرمی و مراقبت تبدیل می‌کنند و یادآوری دارو یا بازی‌های ذهنی را در دسترس قرار می‌دهند.

نقش هوش مصنوعی در مراقبت پیشگیرانه

خانه‌های هوشمند نسل جدید از هوش مصنوعی برای تحلیل رفتار روزانه سالمند استفاده می‌کنند. تغییرات کوچک مانند کاهش سرعت راه رفتن یا اختلال در خواب می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جسمی یا روانی باشد که این سیستم‌ها با شناسایی آنها به‌موقع هشدار می‌دهند.

وضعیت خانه‌های هوشمند سالمندی در ایران

محصولات متعددی مانند لامپ‌های هوشمند، ترموستات‌ها، قفل‌های دیجیتال و دوربین‌های نظارتی در بازار ایران عرضه می‌شوند. بسیاری از این دستگاه‌ها وارداتی هستند و در برخی موارد، شرکت‌های داخلی نیز در حال توسعه نمونه‌های بومی‌اند تا مشکلات وارداتی را کاهش دهند و دسترسی را آسان‌تر کنند. اما این تجهیزات هنوز برای بسیاری، به‌ویژه در مناطق غیرشهری، گران‌قیمت و غیرقابل دسترس هستند.

وضعیت خانه‌های هوشمند سالمندی در دنیا

در جهان، تکنولوژی‌های خانه‌های هوشمند سالمندان به‌سرعت در حال تحول هستند و ترکیبی از هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، رباتیک و فناوری‌های مراقبتی، مسیر جدیدی برای زندگی مستقل، مطمئن و با کیفیت برای سالمندان باز کرده‌اند. 

به گزارش (nih)، بازار جهانی خانه‌های هوشمند برای مراقبت از سالمندان در حال گسترش چشمگیر است: تا سال 2025، بازار جهانی خانه‌های هوشمند به حدود 173 میلیارد دلار خواهد رسید .

به گزارش (growthmarketreports) از نظر منطقه‌ای، آمریکای شمالی در حال حاضر در بازار مراقبت از سالمندان از طریق خانه‌های هوشمند پیشتاز است. این منطقه به دلیل زیرساخت‌های پیشرفته بهداشتی، نفوذ بالای فناوری و سطح بالای آگاهی مصرف‌کنندگان، بزرگ‌ترین سهم بازار را در اختیار دارد.

در عین حال، آسیا و اقیانوسیه به‌عنوان سریع‌ترین منطقه در حال رشد شناخته می‌شوند. جمعیت رو به پیر شدن در کشور‌هایی مانند ژاپن و چین، افزایش درآمد‌های قابل تصرف و سرمایه‌گذاری‌های دولتی گسترده در حوزه سلامت دیجیتال، رشد بازار در این منطقه را تقویت می‌کند. اندازه بازار آسیا و اقیانوسیه در سال ۲۰۲۴ حدود ۱/۸ میلیارد دلار برآورد شده و پیش‌بینی می‌شود نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) آن از ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۳ برابر با ۱۸/۶ درصد باشد.

ژاپن با جمعیت سالمند گسترده خود پیشتاز در استفاده از راه‌حل‌های پیشرفته مراقبت از سالمندان است، در حالی که چین سرمایه‌گذاری‌های چشمگیری در زیرساخت‌های بهداشت هوشمند و خدمات مراقبت در منزل انجام می‌دهد. افزایش آگاهی و پذیرش فناوری در میان سالمندان، همراه با توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، انتظار می‌رود رشد بازار را در سراسر آسیا و اقیانوسیه ادامه دهد.

اروپا نیز با پشتیبانی از سیستم‌های بهداشتی قوی و سیاست‌های پیش‌دستانه، سهم قابل توجهی از بازار دارد، در حالی که خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین روند رشد تدریجی دارند و ارتقای آگاهی و بهبود زیرساخت‌ها، زمینه را برای توسعه بازار در آینده فراهم می‌کند.

به گزارش (restingtech)، تا سال 2024، در سراسر جهان حدود 420 میلیون خانه هوشمند وجود داشته است؛ چین با 265 میلیون خانه هوشمند پیشروست، آمریکا با 110 میلیون در جایگاه بعدی قرار دارد .

در سال 2021، حدود 65 درصد سالمندان علاقه‌مند به استفاده از دستگاه‌های هوشمند خانه‌ها بوده‌اند و 35 درصد آن‌ها در واقع از چنین دستگاه‌هایی مانند ترموستات هوشمند یا دوربین‌های امنیتی استفاده می‌کردند .