چالش ۲۵ تا ۳۰ درصدی بافت فرسوده تهران/ زیرساخت‌های ناکارآمد و خطرپذیری بالا با تراکم جمعیتی سرسام‌آور
به گزارش خبرگزاری آنا؛ بافت فرسوده به مناطقی از شهر گفته می‌شود که به دلیل قدمت زیاد، نبودن امکانات مناسب شهری، ساختار نامناسب و عدم رعایت اصول مهندسی، کیفیت زندگی در آنها کاهش یافته است. در تهران، پایتخت ایران، بخش‌های گسترده‌ای از شهر شامل مناطق قدیمی و بافت‌های ناکارآمد می‌شود که نیازمند بازسازی و نوسازی فوری هستند.
بافت فرسوده تهران عمدتاً در مناطق مرکزی و جنوبی شهر واقع شده و به دلیل تراکم بالای جمعیت، وضعیت نامطلوب زیرساخت‌ها و کمبود فضای سبز، مشکلات زیادی از جمله خطر‌های ایمنی، بهداشتی و اجتماعی برای ساکنان ایجاد کرده است. علاوه بر این، بافت فرسوده به دلیل ساختار فرسوده و عمر زیاد ساختمان‌ها، در برابر زلزله و بلایای طبیعی آسیب‌پذیر است.
طرح‌های بازآفرینی شهری و نوسازی بافت فرسوده تهران با هدف ارتقاء کیفیت زندگی، بهبود زیرساخت‌ها، افزایش فضای سبز و ایجاد امکانات بهتر برای ساکنان در حال اجرا است. این اقدامات نقش مهمی در کاهش مشکلات زیست‌محیطی، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی ساکنان و همچنین حفظ و احیای هویت تاریخی شهر تهران دارد.
در همین راستا بازسازی بافت فرسوده اهمیت به سزایی در کیفیت خدمات شهری و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی و پدافند غیر عامل شهر‌ها دارد. با این اوصاف این سوال مطرح می‌شود که هم اکنون بازسازی بافت فرسوده کلان شهر تهران در چه وضعیتی قرار دارد؟
در همین راستا فرشید ایلاتی، کارشناس حوزه مسکن، در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا، به بررسی روند نوسازی بافت‌های فرسوده تهران پرداخت و تأکید کرد که نباید صرفاً از نگاه فیزیکی و عمرانی به این بافت‌ها نگریست. به گفته وی، بسیاری از این مناطق علاوه بر مشکلات ساختاری، حامل ارزش‌های تاریخی، هویتی و فرهنگی هستند که باید در فرآیند بازسازی لحاظ شوند.
وضعیت فعلی بافت فرسوده تهران: آماری از درصد و چالش‌ها
این کارشناس مسکن اعلام کرد: بر اساس آمار مختلف، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد ساختمان‌های تهران در محدوده بافت فرسوده قرار دارند. اما به‌رغم این سهم قابل توجه، نوسازی‌ها عمدتاً به صورت پراکنده و نقطه‌ای انجام شده است. یعنی تنها بخش‌هایی کوچک و منفرد از این بافت‌ها بازسازی شده‌اند و اصلاحات گسترده و جامع در مقیاس محله‌ای به ندرت دیده می‌شود.
به گفته ایلاتی؛ پایتخت با بخش‌های گسترده‌ای از بافت فرسوده روبروست که حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از ساختمان‌های آن را تشکیل می‌دهد. این مناطق، که عمدتاً در مرکز و جنوب شهر پراکنده‌اند، نه تنها با قدمت و فرسودگی فیزیکی دست و پنجه نرم می‌کنند، بلکه با تراکم جمعیتی سرسام‌آور (تا ۴۰۰ نفر در هکتار در برخی نقاط)، زیرساخت‌های ناکارآمد و خطرپذیری بالا در برابر بلایای طبیعی، کیفیت زندگی ساکنان را به شدت تحت تأثیر قرار داده‌اند. با وجود طرح‌های بازآفرینی شهری، نوسازی‌ها عمدتاً پراکنده و نقطه‌ای بوده‌اند و نتوانسته‌اند به راه‌حل‌های جامع و پایدار دست یابند. در این میان، کارشناسان بر لزوم نگاهی فراتر از ساختار عمرانی، توجه به ارزش‌های هویتی و فرهنگی، و اتخاذ راهکارهایی، چون اعطای ساخت مازاد به مالکان و الهام از مدل‌های موفق جهانی تأکید دارند تا از پیچیده‌تر شدن مشکلات جلوگیری شود.
ایلاتی توضیح داد: معابر و زیرساخت‌های شهری در این مناطق اغلب تغییری نکرده‌اند و همین امر باعث شده تا نوسازی‌های انجام شده کارآمدی لازم را نداشته باشند و تأثیر چندانی در بهبود کیفیت زندگی ساکنان نداشته باشند.
مشکل تراکم جمعیتی بالا؛ تهدیدی برای کیفیت زندگی
یکی از چالش‌های مهم که ایلاتی به آن اشاره کرد، افزایش تراکم جمعیتی در برخی بافت‌های فرسوده است. در برخی مناطق تراکم جمعیتی به ۴۰۰ نفر در هکتار رسیده است، در حالی که استاندارد‌های جهانی حدود ۶۰ تا ۷۰ نفر در هکتار است، این تراکم بالا موجب بروز مشکلاتی نظیر افزایش ترافیک، فشار بر زیرساخت‌های خدماتی و کاهش کیفیت زندگی شده است که نیازمند بازنگری اساسی در سیاست‌های نوسازی است.
انگیزه‌های نوسازی؛ ضرورت اعطای ساخت مازاد به مالکان
فرشید ایلاتی راهکار مهمی را برای تشویق مالکان بافت‌های فرسوده به نوسازی مطرح کرد و گفت: برای افزایش انگیزه مالکان، باید اجازه ساخت مازاد به آنها داده شود؛ یعنی اگر یک واحد مسکونی دارند، بتوانند طبقات بیشتری بسازند و از این طریق به سود بیشتری دست یابند. در دهه‌های گذشته این نوع سیاست‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند و می‌توانند به عنوان یک محرک قوی در روند نوسازی عمل کنند.
نوسازی نقطه‌ای؛ عامل پیچیده‌تر شدن مشکلات بافت فرسوده
ایلاتی به نقص اساسی مدل نوسازی فعلی اشاره کرد که به صورت نقطه‌ای و پلاکی انجام می‌شود و گفت: این مدل موجب می‌شود که اصلاحات در مقیاس وسیع و هماهنگ انجام نشود و معابر همچنان بدون تغییر باقی بمانند.
وی توضیح داد: مالکانی که واحد‌های خود را نوسازی می‌کنند، اغلب مخالف تخریب و بازسازی گسترده‌تر در محله‌هایشان هستند، چرا که نوسازی‌های پراکنده مانع اجرای طرح‌های یکپارچه شهری می‌شود.
مدل‌های موفق جهانی؛ بازتنظیم زمین و مشارکت مالکین
کارشناس مسکن تأکید کرد: برای موفقیت در احیای بافت فرسوده باید از مدل‌های موفق جهانی مانند بازتنظیم زمین (Adjustment) الهام گرفت. این مدل‌ها بر پایه مشارکت مالکین و توسعه‌گران طراحی شده‌اند و می‌توانند زمینه‌ساز نوسازی کامل و پایدار بافت‌ها باشند.
ایلاتی تصریح کرد: پیشرفت قابل توجهی در احیای بافت فرسوده تهران رخ نداده است. وی گفت: «اگرچه تعداد پروانه‌های صادره برای ساخت و ساز در این مناطق افزایش یافته، اما این رشد به معنای پیشرفت واقعی نیست، زیرا مشکلات بافت همچنان باقی است و حتی پیچیده‌تر شده است.»
وی افزود: لازم است نگاه و رویکرد به نوسازی بافت فرسوده تغییر اساسی کند و سیاست‌های تشویقی و تنبیهی به صورت همزمان به کار گرفته شود تا نوسازی‌های جامع و یکپارچه محقق شود.
انتهای پیام/
