پیروزی حاکمیت توحید بر حاکمیت طاغوت؛ سیری در آثار و افکار آیت‌الله شیخ‌ابوالقاسم مقدس‌خیابانی
به گزارش خبرگزاری آنا، باوجوداینکه به دلیل ماهیت سیال و انسان‌مدارانه علوم انسانی، نمی‌توان با این نوع از دانش بشری همچون علوم تجربی برخورد نمود و با قرار دادن موادی خاص در شرایط آزمایشگاهی، قوانین تغییرناپذیری را از دل پدیده‌های انسانی استخراج کرد؛ این مسئله نمی‌تواند نافی نقش محوری تاریخ به‌عنوان تنها مسیر آزمایش پدیده‌های مربوط به علوم انسانی باشد. اگر با این عینک به پدیده انقلاب‌ها و جنبش‌های اجتماعی برآمده از دل ملل گوناگون بنگریم، در خواهیم یافت که براساس تجربه تاریخی انسان مدرن، انقلاب‌ها و تغییر و تحولات ژرف اجتماعی همواره به دست عده‌ای از انسان‌ها رخ می‌دهند که دارای بینشی فراتر از نسل خود باشند؛ چراکه این دسته از ابناء بشر با فراتر رفتن از زمانه خود توانایی ایجاد طرحی جدید در ساخت و بافت اجتماع بشری را دارند.
با کندوکاوی کوتاه در تاریخ انقلاب اسلامی می‌توان دریافت که به دلیل نوگرا بودن مکتب فقهی-سیاسی امام خمینی (ره)، شاگردان برجسته ایشان در شاخه‌های مختلف علوم اسلامی نقش به سزایی در ترویج گفتمان انقلاب اسلامی داشته‌اند.
با توجه به این مقوله مهم پس از مطلع شدن از درگذشت مرحوم آیت‌الله «شیخ ابوالقاسم مقدس خیابانی» از اساتید برجسته اخلاق و از شاگردان خوش‌نام امام راحل، ضمن گفتوگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین «مهدی عامری» از شاگردان و یاران نزدیک آن مرحوم، به سیری کوتاه در آثار، افکار و مبارزات آن عالم ربانی در جبهه انقلاب اسلامی پرداخته‌ایم.
آنا: لطفاً کمی در مورد خاطره‌های مرحوم مقدس خیابانی از برهه تاریخی وقوع انقلاب اسلامی و سوابق سیاسی ایشان در این زمینه بفرمایید؟
نکته اول این است که ایشان در خانواده‌ای بزرگ شده بودند که اهل سیاست بود. مجموعه آثار پدر بزرگوار ایشان الآن چاپ شده و ایشان مکرر به ما اشاره می‌کرد که «مرحوم پدرم مجله‌ای داشت و مقالاتی می‌نوشت و به ادبیات آن سال‌ها در مورد حکومت اسلامی و مبارزه با استکبار آثاری را به رشته تحریر درآورده بود.» مرحوم آقای مقدس با افتخار این آثار را به ما نشان می‌داد. جو سیاسی حاکم بر تبریز در آن زمان و مسائل مربوط به مشروطه، جنگ جهانی و انقلاب روسیه در آن زمان مطرح بود. این نکته که پدر ایشان باوجوداینکه شاگرد بزرگانی همچون آخودند خراسانی (رحمه الله علیه) بوده، خودش را وارد عرصه سیاست می‌کند، نکته قابل‌توجهی است. مرحوم آقای مقدس در چنین جمعی بزرگ می‌شود. ظاهراً برادران ایشان ازجمله برادر بزرگ‌ترشان این سوگیری‌های سیاسی را از پدر خود به ارث برده بودند؛ بنابراین جوی که مرحوم آیت‌الله مقدس در آن بزرگ شده بودند، جوی سیاسی بود. جالب است که اضافه شدن مرحوم آیت‌الله غفاری به این خانواده با انتخاب مرحوم حاج علی آقای مقدس (پدر مرحوم آیت‌الله مقدس) صورت می‌گیرد. زیرا آقای غفاری جدا از این‌که یک انسان فاضلی بود و جزو علمایی بود که همیشه نامه‌هایی در تأیید امام (ره) و مبارزه با شاه می‌نوشت- به‌نحوی‌که در نامه‌هایی که از زمان طاغوت موجود است از ایشان با عنوان آیت‌الله یاد می‌شود- یک روحیه حماسی و انقلابی داشته است.
ببینید مرحوم آیت‌الله غفاری و مرحوم آیت‌الله مقدس، چون ازلحاظ سنی نزدیک به هم بودند غیر از قرابت فامیلی رفاقت هم داشتند به همین دلیل مسجد الهادی و مسجد خاتم‌الاوصیا دو پایگاه مبارزاتی قبل از انقلاب محسوب می‌شوند.
آنا: نگاه مرحوم استاد مقدس خیابانی به آموزه‌های سیاسی-اخلاقی مکتب امام راحل (ره) چگونه بود؟
شما می‌بینید که در اسناد ساواک چندین بار از مسجد خاتم الاوصیاء به‌عنوان مکانی که در آنجا کار‌های انقلابی انجام می‌شود نام برده شده است. طبیعتاً کار‌های مبارزاتی روی دوش آقای غفاری بوده، اما اگر آقای مقدس در این جو نبود با ایشان همراهی نمی‌کرد. اما در روز‌هایی که آقای غفاری زندان بود، مسجد خاتم‌الاوصیا توسط مرحوم آقای مقدس اداره می‌شد و این نکته نشان‌دهنده این است که آقای مقدس در جو انقلابی بوده و بعد هم که می‌بینیم امام (ره) به ایشان اجازه‌نامه می‌دهد و ایشان کار‌های امام راحل در مسجد خاتم‌الاوصیا را اداره می‌کند.
در زمان دفاع مقدس هم می‌بینیم که خیلی از افراد توسط ایشان به مسجد و بسیج جذب شده و بعداً به جبهه اعزام می‌شوند به همین دلیل در این دوره بسیج مسجد خاتم الاوصیاء یکی از فعال‌ترین بسیج‌ها در منطقه و تهران است. به همین دلیل بیش از ۲۵ سال است که ما دوشنبه‌های هر هفته هیئت‌الاشهدا داریم. آن زمانی که حاج آقای مقدس خودشان سلامتی بیشتری داشتند در همه این مراسم‌ها شرکت می‌کردند و جلسات هیئت‌الاشهدا برایشان خیلی جدی بود و به نیکی از شهدا یاد می‌کردند و خاطرات زیادی از شهدا داشتند به‌نحوی‌که ما هر موقع از ایشان دعوت می‌کردیم تا با بسیجی‌ها صحبت کنند. با جان و دل می‌پذیرفتند و تا جایی که وقت و سلامتی ایشان اجازه می‌داد برای بسیجی‌ها صحبت می‌کردند و به آنها روحیه می‌دادند. اصولاً اگر حمایت‌های ایشان نبود بسیج نمی‌توانست این‌همه فعالیت در مسجد خاتم الاوصیاء داشته باشد. شما می‌دانید که برخی از ائمه جماعات به دلایل مختلف جلوی این فعالیت‌ها را می‌گیرند، اما ایشان نه تنها کاملاً با این فعالیت‌ها همراه بودند بلکه به‌نوعی مشوق این مسئله بودند و خودشان از بسیجی‌های پیشرو مسجد محسوب می‌شدند.
آنا: بخشی از دیدگاه‌ها و احیاناً خاطرات مرحوم آیت‌الله مقدس خیابانی راجع رهبر انقلاب را بیان بفرمایید؟
ایشان علاقه خاصی به مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) داشتند. به یاد دارم در یکی از جلسات مربوط به دیدار طلاب تهران با رهبر انقلاب در تاریخ ششم شهریورماه سال ۱۳۹۶ ش، ایشان باوجود مشکلاتی که ازلحاظ سنی و بیماری داشتند، با علاقه در این جلسه شرکت کردند. خیلی برای ایشان جالب بود که مقام معظم رهبری (دام‌ظله) پدر ایشان را می‌شناسند و یادداشت پدر ایشان را مطالعه کرده‌اند و این آشنایی علاقه بیشتری نسبت به رهبر انقلاب را در ایشان ایجاد کرده بود و سفارششان همیشه این بود که از رهبری تبعیت بکنید لذا ایشان در وصیت‌نامه خود نیز این مسئله را نوشته‌اند. بااینکه وصیت‌نامه ایشان بیشتر جنبه اخلاقی دارد یکی از موارد مهمی که در وصیت‌نامه ایشان قیدشده همین مسئله است و ایشان این مسئله را جزو مسائل اخلاقی و اعتقادی می‌دانستند.
آنا: دیدگاه ایشان در مورد نظریه فقهی-سیاسی ولایت فقیه را شرح دهید؟
تعبیر ایشان در این خصوص این است که «نعمت پیروزی حاکمیت توحید بر حاکمیت طاغوت را قدر بدانید. از این مسئله غفلت و سستی نکنید و آن را قدر بدانید.»
ایشان در بیانات خود از ولایت فقیه با عنوان رکن اصیل انقلاب اسلامی یاد می‌کردند که باید از آن تبعیت کنیم.
نکته دیگری که ایشان در وصیت‌نامه خود به آن اشاره کرده‌اند این است که «با عمل خود از انقلاب اسلامی دفاع کنید» خود ایشان هم این گونه بود یعنی رفتار و عملکرد ایشان مردم را به سمت انقلاب جذب می‌کرد. این نکته بسیار مهم است و ما روایاتی در این خصوص داریم که «طوری عمل کنید که بگویند این جعفری (شیعه) است و ما به شما افتخار کنیم و زینت ما باشید».
واقعاً آقای مقدس با رفتار و عملکردش زینت انقلاب بود و با خیلی از کار‌هایی که می‌کرد مردم جذب دین و انقلاب می‌شدند. نکته جالبی که ایشان همیشه به آن اشاره می‌کرد این بود که «انقلاب ما یک انقلاب مکتبی است و انقلاب مکتبی باید با تبیین، اخلاق و باور گره بخور‌د و با زور و سرنیزه پیش نمی‌رود، چون مکتبی است و مکتب یعنی باور بنابراین باید باور مردم را با روش عملی درست کنیم.»
درعین‌حال اموری مانند جهاد تبیین برای ایشان مهم بود. ما هر بار از ایشان خواهش کردیم که از طرف جمعیت طلاب انقلاب اسلامی به مناسبت‌های گوناگون مانند بزرگداشت شهدای منا، بیداری اسلامی و... مراسماتی در مسجد خاتم الاوصیاء برگزار کنیم، ایشان با روی باز استقبال کرد و حتی در یکی از جلسات جمعیت طلاب انقلاب اسلامی از ایشان دعوت کردیم که ایشان در رابطه با مسئله اخلاق و انقلاب اسلامی سخنرانی کردند و فرمودند «این‌که شما اسم خودتان را گذاشته‌اید جمعیت طلاب انقلاب اسلامی این توهم برتان ندارد که فقط شما انقلابی هستید نه، همه انقلابی‌اند مردم را انقلابی ببینید»؛ لذا شما می‌بینید در مسجد ایشان افراد انقلابی اهل کار زیاد بود و مسجد ایشان در ایام انتخابات جزو صندوق‌های با مشارکت زیاد بود و در این عرصه فعال بود. نکته دیگر که ایشان به آن توجه داشت دعوت مسئولین به مسجد برای سخنرانی و بصیرت‌افزایی بود. همه این موارد نشان می‌دهد که آقای مقدس متأثر از آموزه‌های پدر و خانواده‌شان مسئله سیاست برایشان مهم بوده است.
نویسنده: علی رحمانی
انتهای پیام/
